2. Không phóng dật
3. Tâm
4. Bông hoa
5. Người ngu
6. Người trí
7. A-la-hán
8. Ngàn
9. Ác
11. Già
12. Tự ngã
13. Thế gian
14. Phật-đà
15. An lạc
16. Hỷ ái
17. Phẫn nộ
18. Cấu uế
20. Ðạo
21. Tạp
22. Ðịa ngục
23. Voi
24. Tham ái
25. Tỷ kheo
26.Bà-la-môn
I- Yamakavagga
mind's their chief, mind-made are they.
If with a corrupted mind
one should either speak or act
dukkha follows caused by that,
as does the wheel the ox's hoof.
Ý làm chủ, ý tạo;
Nếu với ý ô nhiễm,
Nói lên hay hành động,
Khổ não bước theo sau,
Như xe, chân vật kéo.
mind's their chief, mind-made are they.
If with a clear, and confident mind
one should speak and act
happiness follows caused by that,
as one's shadow ne'er departing.
Ý làm chủ, ý tạo;
Nếu với ý thanh tịnh,
Nói lên hay hành động,
An lạc bước theo sau,
Như bóng, không rời hình.
"He has abused and beaten me,
defeated me and plundered me",
hate is not allayed for them.
Nó thắng tôi, cướp tôi
Ai ôm hiềm hận ấy,
Hận thù không thể nguôi.
"He has abused and beaten me,
defeated me and plundered me",
hate is quite allayed for them.
Nó thắng tôi, cướp tôi
Không ôm hiềm hận ấy,
Hận thù được tự nguôi.
are those with enmity allayed,
they are allayed by amity,
this is the timeless Truth.
Ðời này không có được.
Không hận diệt hận thù,
Là định luật ngàn thu.
that we must perish in this world,
those who understand this,
their quarrels are allayed.
Chúng ta đây bị hại.
Chỗ ấy, ai hiểu được
Tranh luận được lắng êm.
whose faculties are unrestrained,
in food no moderation knows,
is languid, who is indolent:
that one does Mara overthrow
as wind a tree of little strength.
Không hộ trì các căn,
ăn uống thiếu tiết độ,
biếng nhác, chẳng tinh cần.
Ma uy hiếp kẻ ấy,
như cây yếu trước gió.
whose faculties are well-restrained,
in food does moderation know,
is full of faith, who's diligent:
that one no Mara overthrows,
as wind does not a rocky mount.
Khéo hộ trì các căn,
ăn uống có tiết độ,
Có lòng tin, tinh cần,
Ma không uy hiếp được,
Như núi đá, trước gió.
who's yet not free from stain,
without restraint and truthfulness
for the stainless robe's unfit.
tâm chưa rời uế trược,
không tự chế, không thực,
không xứng áo cà sa
in moral conduct firmly set,
having restraint and truthfulness
is fit for the stainless robe.
giới luật khéo nghiêm trì,
tự chế, sống chơn thực,
thật xứng áo cà sa.
while seeing unreal the truly real,
roaming fields of thoughts ill-formed:
never they at the real arrive.
chân thật, thấy không chân:
chúng không đạt chân thật,
do tà tư, tà hạnh.
that unreal, to be unreal;
roaming fields of thought well-formed
they at the real arrive.
Không chân, biết không chân:
chúng đạt được chân thật,
do chánh tư, chánh hạnh.
a house that's badly thatched,
likewise lust does penetrate
the mind uncultivated.
Mưa liền xâm nhập vào.
Cũng vậy tâm không tu,
Tham dục liền xâm nhập.
a house that is well-thatched,
so lust does never penetrate
the mind well cultivated.
Mưa không xâm nhập vào.
Cũng vậy tâm khéo tu,
Tham dục không xâm nhập.
in both ways does the evil-doer grieve;
one grieves and is afflicted,
one's own base kammas seeing.
Kẻ ác, hai đời sầu;
Nó sầu, nó ưu não,
Thấy nghiệp uế mình làm.
in both ways does the merit-maker joy;
one joys and one rejoices,
one's own pure kammas seeing.
Làm phước, hai đời vui,
Nó vui, nó an vui,
Thấy nghiệp tịnh mình làm.
in both ways does the evil-doer burn;
evil I've done, remorsefully one burns,
and more one burns passed to realms of woe.
Kẻ ác, hai đời than,
Nó than: 'Ta làm ác'
Ðọa cõi dữ, than hơn.
in both ways is the merit-maker glad;
"Merit I've made", serenely one is glad,
and more one's glad passed to blissful states.
Làm phước, hai đời sướng.
Nó sướng: 'Ta làm thiện',
Sanh cõi lành, sướng hơn.
the heedless man's no practicer,
as cowherd counting other's kine
in samanaship he has no share.
Không hành trì, phóng dật;
Như kẻ chăn bò người,
Không phần Sa môn hạnh.
in Dhamma does his practice run,
clear of delusion, lust and hate,
wisdom perfected, with heart well-freed,
not clinging to this or other world,
in samanaship he has a share
Nhưng hành pháp, tùy pháp,
Từ bỏ tham, sân, si,
Tĩnh giác, tâm giải thoát,
Không chấp thủ hai đời,
Dự phần Sa môn hạnh.
[1] Áo màu vàng, chỉ bậc xuất gia.
II- Appamadavagga
heedlessness, the path to death.
Those who are heedful do not die,
heedless are like the dead.
Phóng dật là đường chết.
Không phóng dật, không chết,
Phóng dật như chết rồi.
as the distinction of heedfulness,
pleased with the spheres of Nobles Ones,
in heedfulness rejoice.
Người trí không phóng dật,
Hoan hỷ, không phóng dật,
An vui hạnh bậc Thánh.
constantly they firmly strive,
the steadfast to Nibbana reach,
the Unexcelled Secure from bonds.
Thường kiên trì tinh tấn.
Bậc trí hưởng Niết Bàn,
Ðạt an tịnh vô thượng.
pure kamma making, considerate,
restrained, by Dhamma living,
and in heedfulness,
for one such spreads reknown.
Tịnh hạnh, hành thận trọng
Tự điều, sống theo pháp,
Ai sống không phóng dật,
Tiếng lành ngày tăng trưởng.
by taming and by self-control,
the one who's wise should make as isle
no flood can overwhelm.
Tự điều, khéo chế ngự.
Bậc trí xây hòn đảo,
Nước lụt khó ngập tràn.
in heedlessness indulge,
the one who's wise guards heedfulness
kin to the greatest wealth.
Chuyên sống đời phóng dật.
Người trí, không phóng dật,
Như giữ tài sản quý.
Don't come near to sexual joys!
The heedful and contemplative
attains abundant bliss.
Chớ mê say dục lạc.
Không phóng dật, thiền định,
Ðạt được an lạc lớn.
heedlessness by heedfulness,
having ascended wisdom's tower
steadfast, one surveys the fools,
griefless, views the grieving folk,
as mountaineer does those below.
Với hạnh không phóng dật,
Leo lầu cao trí tuệ,
Không sầu, nhìn khổ sầu,
Bậc trí đứng núi cao,
Nhìn kẻ ngu, đất bằng.
among the sleepy, wide awake.
As the swift horse outruns a hack
so one of good wisdom wins.
Tỉnh thức giữa quần mê.
Người trí như ngựa phi,
Bỏ sau con ngựa hèn.
heedlessness is ever blamed.
By heedfulness did Magha go
to lordship of the gods.
Ðạt ngôi vị Thiên chủ.
Không phóng dật, được khen ;
Phóng dật, thường bị trách.
seeing fear in heedlessness,
advances as a conflagration
burning fetters great and small.
Tỷ kheo sợ phóng dật,
Bước tới như lửa hừng,
Thiêu kiết sử lớn nhỏ.
seeing fear in heedlessness,
never will he fall away,
near is he to Nibbana.
Tỷ kheo sợ phóng dật,
Không thể bị thối đọa,
Nhất định gần Niết Bàn.
[1] Ðế Thích: Magha (Manavaka), vị lãnh đạo chư thiên
III- Cittavagga
hard to guard and hard to check,
one of wisdom renders straight
as arrow-maker a shaft.
Khó hộ trì, khó nhiếp,
Người trí làm tâm thẳng,
Như thợ tên, làm tên.
is drawn and cast upon the land,
even so flounders this mind
while Mara's Realm abandoning.
Vất ra ngoài thủy giới;
Tâm này vùng vẫy mạnh,
Hãy đoạn thế lực Ma.
and swift, it falls on what it wants.
The training of the mind is good,
a mind so tamed brings happiness.
Theo các dục quay cuồng.
Lành thay, điều phục tâm;
Tâm điều, an lạc đến.
and find, it falls on what it wants.
One who's wise should guard the mind,
a guarded mind brings happiness.
Theo các dục quay cuồng.
Người trí phòng hộ tâm,
Tâm hộ, an lạc đến.
formless, recumbent in a cave.
They will be free from Mara's bonds
who do restrain this mind.
Không thân, ẩn hang sâu [1]
Ai điều phục được tâm,
Thoát khỏi Ma trói buộc. [2]
who doesn't know True Dhamma,
who is of wavering confidence
wisdom fails to win.
Không biết chân diệu pháp,
Tịnh tín bị rúng động,
Trí tuệ không viên thành.
a mind that is not battered,
abandoning evil, merit too,
no fear for One Awake.
Tâm không (hận) công phá,
Ðoạn tuyệt mọi thiện ác,
Kẻ tỉnh không sợ hãi.
made firm this mind as fortress town,
with wisdom-weapon one fights Mara
while guarding booty, unattached.
Trú tâm như thành trì,
Chống Ma với gươm trí ;
Giữ chiến thắng [3] không tham [4]
this body, here upon the earth.
Discarded, void of consciousness,
useless as a rotten log.
Sẽ nằm dài trên đất,
Bị vất bỏ, vô thức,
Như khúc cây vô dụng.
or haters those they hate
the ill-directed mind indeed
can do one greater harm.
Oan gia hại oan gia,
Không bằng tâm hướng tà, [5]
Gây ác cho tự thân.
whatever other kin may do,
the well directed mind indeed
can do greater good.
Không có thể làm được,
Tâm hướng chánh làm được
Làm được tốt đẹp hơn.
[1] Trú xứ của Thức
[2] Dục giới, sắc giới, vô sắc giới
[3] Tức là quán (vipassana) mới chứng được.
[4] Ðối với các thiền mới chứng
[5] Hướng về 10 pháp bất thiện như sát sanh v.v.
IV- Pupphavagga
the world of Yama, and the gods?
Who will discern the well-taught Dhamma
as one who's skilled selects a flower?
Dạ ma, Thiên giới này?
Ai khéo giảng Pháp cú,
Như người [1] khéo hái hoa?
the world of Yama, and the gods,
One Trained discerns the well-taught Dhamma
as one who's skilled selects a flower.
Dạ ma, Thiên giới này.
Hữu học giảng Pháp cú,
Như người khéo hái hoa.
and awakening to its mirage nature,
smashing Mara's flowered shafts
unseen beyond the Death-king go.
Ngộ thân là như huyễn,
Bẻ tên hoa của Ma,
Vượt tầm mắt Thần chết
and gathers only pleasure-flowers,
Death does seize and carry away
as great flood a sleeping village.
Ý đắm say, tham nhiễm,
Bị Thần chết mang đi,
Như lụt trôi làng ngủ.
who gathers only pleasure-flowers,
for one who has a clinging mind
Death the sovereign overpowers.
Ý đắm say, tham nhiễm,
Các dục chưa thỏa mãn,
Ðã bị chết chinh phục.
harming neither hue nor scent
gathers nectar, flies away,
so in towns a Wise One fares.
Không hại sắc và hương,
Che chở hoa, lấy nhụy.
Bậc Thánh đi vào làng.
nor what they did or failed to do,
but in oneself should be sought
things done, things left undone.
Người làm hay không làm.
Nên nhìn tự chính mình,
Có làm hay không làm.
brilliant but unscented,
so fruitless the well-spoken words
of one who does not act.
Có sắc nhưng không hương.
Cũng vậy, lời khéo nói,
Không làm, không kết quả.
brilliant and sweet-scented,
so fruitful the well-spoken words
of one who acts as well.
Có sắc lại thêm hương ;
Cũng vậy, lời khéo nói,
Có làm, có kết quả.
many a garland may be made,
so by one born mortal
should many good deeds be done.
Nhiều tràng hoa được kết.
Cũng vậy, thân sanh tử,
Làm được nhiều thiện sự.
as sandalwood, jasmine of lavender.
The fragrance of the virtuous sweeps the wind,
all pervasive is virtue of the good.
Không ngược bay chiều gió
Nhưng hương người đức hạnh
Ngược gió khắp tung bay
Chỉ có bậc chân nhân
Tõa khắp mọi phương trời.
lotus or the jasmine great,
of these many fragrances
virtue's fragrance is supreme.
Hoa sen, hoa vũ quý.
Giữa những hương hoa ấy,
Giới hương là vô thượng.
of lavender and sandalwood,
but fragrance of the virtuous
soars sublime amongst the gods.
Hương già la, chiên đàn ;
Chỉ hương người đức hạnh,
Tối thượng tỏa Thiên giới.
who dwell in heedfulness,
freed by Final Knowledge:
Mara cannot know their path.
An trú không phóng dật.
Chánh trí, chơn giải thoát,
Ác ma không thấy đường.
where rubbish in a pit is flung
there flourishes the lotus bloom
fragrant and the mind's delight.
Quăng bỏ trên đường lớn,
Chỗ ấy hoa sen nở,
Thơm sạch, đẹp ý người.
common humans blind-become,
the Perfect Buddha's pupil
outshines with wisdom bright.
Uế nhiễm, mù, phàm tục,
Ðệ tử bậc Chánh Giác,
Sáng ngời với Tuệ Tri.
[1] Thợ làm vòng hoa
[2] Các loại hoa thơm: hương già la, chiên đàn, v.v.
V- Balavagga
long is the league for the weary one,
samsara's way is long for fools
who know not the Dhamma True.
Ðường dài cho kẻ mệt,
Luân hồi dài, kẻ ngu,
Không biết chơn diệu pháp.
one better or equal,
steadfast he should fare alone
for a fool's no fellowship.
Hơn mình hay bằng mình,
Thà quyết sống một mình,
Không làm bạn kẻ ngu.
thus the fool is fretful.
He himself is not his own,
how then are sons, how wealth?
Người ngu sanh ưu não,
Tự ta, ta không có,
Con đâu, tài sản đâu?.
the fool is thereby wise,
while "fool" is called that fool
conceited that he's wise.
Nhờ vậy thành có trí.
Người ngu tưởng có trí,
Thật xứng gọi chí ngu.
might wait upon the wise,
no more Dhamma can he sense
than spoon the taste of soup.
Thân cận người có trí,
Không biết được Chánh pháp,
Như muỗng với vị canh.
might wait upon the wise,
quickly Dhamma he can sense
as tongue the taste of soup.
Thân cận người có trí,
Biết ngay chân diệu pháp,
Như lưỡi với vị canh.
enemies to themselves,
making evil kamma
which is of bitter fruit.
Tự ngã thành kẻ thù.
Làm các nghiệp không thiện,
Phải chịu quả đắng cay.
from which there is remorse,
of which one senses the result
with weeping and a tear-stained face.
Làm rồi sanh ăn năn,
Mặt nhuốm lệ, khóc than,
Lãnh chịu quả dị thục.
which done brings no remorse,
of which one senses the result
with glad mind and with joy.
Làm rồi không ăn năn,
Hoan hỷ, ý đẹp lòng,
Hưởng thọ quả dị thục.
the fool thinks it is honeyed,
but when the evil has matured
then to the fool comes dukkha.
Khi ác chưa chín muồi;
Ác nghiệp chín muồi rồi,
Người ngu chịu khổ đau.
the fool may take his food;
he's not worth the slightest bit
of one who Dhamma knows.
Người ngu có ăn uống [1]
Không bằng phần mười sáu,
Người hiểu pháp hữu vi.
so slowly does it sour.
Smouldering does it follow the fool
like fire with ashes covered.
Như sữa, không đông ngay,
Cháy ngầm theo kẻ ngu,
Như lửa tro che đậy.
skill is born to the fool;
ruined is his better nature
and scattered are his wits.
Khi danh đến kẻ ngu.
Vận may bị tổn hại,
Ðầu nó bị nát tan.
among the bhikkhus precedence,
in monasteries authority,
from other families honours.
Muốn ngồi trước tỷ kheo,
ưa quyền tại tịnh xá,
Muốn mọi người lễ kính.
"This was done by me,
whatever the works, both great and small,
let them depend on me".
Such the intention of a fool,
swollen his greed and conceit.
Nghĩ rằng (chính ta làm).
Trong mọi việc lớn nhỏ,
Phải theo mệnh lệnh ta"
Người ngu nghĩ như vậy
Dục và mạn tăng trưởng.
another to Nibbana goes.
Clearly comprehending this
the bhikkhu, Buddha's follower
should wallow not in proffered gifts,
surrendering instead to solitude.
Khác thay đường Niết Bàn.
Tỷ kheo, đệ tử Phật,
Hãy như vậy thắng tri.
Chớ ưa thích cung kính,
Hãy tu hạnh viễn ly.
[1] Hành trì khổ hạnh của người ngoại đạo không bằng 1/16 người hiểu pháp hữu vi.
VI- Panditavagga
who points out faults and gives reproof,
who lays a hidden treasure bare,
with such a sage should one consort.
Consorting so is one enriched
and never in decline.
Chỉ lỗi và khiển trách,
Như chỉ chỗ chôn vàng,
Hãy thân cận người trí !
Thân cận người như vậy,
Chỉ tốt hơn, không xấu.
and check one from abasement.
Dear indeed is he to the true,
not dear is he to the false.
Ngăn người khác làm ác,
Ðược người hiền kính yêu,
Bị người ác không thích.
with rogues do not resort.
Spend your time with noble friends,
and worthy ones consort.
Chớ thân kẻ tiểu nhân.
Hãy thân người bạn lành,
Hãy thân bậc thượng nhân.
with heart that's clear and cool.
One so wise e'er delights
in Dhamma declared by the Noble.
Với tâm tư thuần tịnh;
Người trí thường hoan hỷ,
Với pháp bậc Thánh thuyết.
fletchers fashion shafts,
as joiners shape their timber
those who are wise tame themselves.
Kẻ làm tên nắn tên,
Người thợ mộc uốn gỗ,
Bậc trí nhiếp tự thân.
stirs not with the wind,
so the wise are never moved
either by praise or blame.
Không gió nào lay động,
Cũng vậy, giữa khen chê,
Người trí không giao động.
a lake so calm and clear,
so dhammas having heard
serene the wise become.
Trong sáng, không khuấy đục,
Cũng vậy, nghe chánh pháp,
Người trí hưởng tịnh lạc.
the peaceful chatter not of fond delights,
and whether touched by pleasure or pain
nor joy or woe in the wise is seen.
Người lành không bàn dục,
Dầu cảm thọ lạc khổ,
Bậc trí không vui buồn.
one should wish for children, wealth and estate,
nor success desire by means unjust,
thus virtuous, and wise, righteous one would be.
Không cầu được con cái,
Không tài sản quốc độ,
Không cầu mình thành tựu,
Với việc làm phi pháp.
Vị ấy thật trì giới,
Có trí tuệ, đúng pháp.
who go to the Further Shore,
most among humanity
scurry on this hither shore.
Ðến được bờ bên kia.
Còn số người còn lại,
Xuôi ngược chạy bờ này.
according to Dhamma well-told,
from Death's Domain hard to leave
they'll cross to the Further Shore.
Theo chánh pháp khéo dạy,
Sẽ đến bờ bên kia,
Vượt ma lực khó thoát.
the wise should cultivate the bright,
having from home to homeless gone
in solitude unsettling.
Tu tập theo pháp trắng.
Bỏ nhà, sống không nhà,
Sống viễn ly khó lạc.
renouncing pleasures, owing nought,
those wise ones should cleanse themselves
from all defilements of the mind.
Bỏ dục, không sở hữu,
Kẻ trí tự rửa sạch,
Cấu uế từ nội tâm.
with mind full-cultivated,
delight, no longer clinging,
in relinquishing attachment:
they, without pollution, radiant,
in this world have reached Nibbana.
Khéo tu tập giác chi,
Từ bỏ mọi ái nhiễm,
Hoan hỷ không chấp thủ.
Không lậu hoặc, sáng chói,
Sống tịch tịnh ở đời.
[1] Bỏ các dục
VII- Arahantavagga
from everything completely free,
for one who has loosened all the ties
passion’s fever is not found.
Giải thoát ngoài tất cả,
Ðoạn trừ mọi buộc ràng,
Vị ấy không nhiệt não.
in no abode do they delight,
as swans abandoning their lake
home after home they leave behind.
Không thích cư xá nào,
Như ngỗng trời rời ao,
Bỏ sau mọi trú ẩn.
who well reflect upon their food,
they have as range the nameless and
the void of perfect freedom too.
As birds that wing through space,
hard to trace their going.
Ăn uống biết liễu trì,
Tự tại trong hành xứ,
Không vô tướng, giải thoát,
Như chim giữa hư không,
Hướng chúng đi khó tìm.
not attached to any food,
he has as range the nameless and
the void of perfect freedom too.
As birds that wing through space,
hard to trace his going.
Ăn uống không tham đắm,
Tự tại trong hành xứ,
Không, vô tướng, giải thoát.
Như chim giữa hư không,
Dấu chân thật khó tìm.
as steeds by charioteers well-tamed,
with pride abandoned, unpolluted,
to even devas this One’s dear.
Như đánh xe điều ngự,
Mạn trừ, lậu hoặc dứt,
Người vậy, Chư Thiên mến.
secure and not resentful,
as city-post, as filth-free lake,
no wanderings-on for One Who’s Thus.
Như cột trụ kiên trì,
Như hồ, không bùn nhơ,
Không luân hồi, vị ấy.
his speech and actions too,
perfect in knowledge of freedom,
One Thus is of utmost peace.
Lời an, nghiệp cũng an,
Chánh trí, chơn giải thoát,
Tịnh lạc là vị ấy.
with fetters finally severed,
with kammas cut and craving shed,
attained to humanity’s heights.
Người cắt mọi hệ lụy,
Cơ hội tận, xả ly
Vị ấy thật tối thượng.
whether in vale, on hill,
wherever dwell the Arahants
so pleasing there the earth.
Thung lũng hay đồi cao,
La Hán trú chỗ nào,
Ðất ấy thật khả ái.
where folk do not delight,
there the Passionless delight,
they’re not pleasure-seekers.
Chỗ người phàm không ưa,
Vị ly tham ưa thích,
Vì không tìm dục lạc.
[1] Vị A La Hán tự chứng biết, không tin ai làm cho giác ngộ.
VIII- Sahassavagga
composed of meaningless lines,
better the single meaningful line
one hears, then comes to calm.
Nhưng không gì lợi ích,
Tốt hơn một câu nghĩa,
Nghe xong, được tịnh lạc.
composed of meaningless lines,
better the single line of verse
one hears, then comes to calm.
Nhưng không gì lợi ích,
Tốt hơn nói một câu,
Nghe xong, được tịnh lạc.
composed of meaningless lines,
better the single Dhamma line
one hears, then comes to calm.
Nhưng không gì lợi ích
Tốt hơn một câu Pháp,
Nghe xong, được tịnh lạc.
in battle one may conquer,
yet should one conquer just oneself
one is the greatest conqueror.
Thắng ngàn ngàn quân địch,
Tự thắng mình tốt hơn,
Thật chiến thắng tối thượng.
than subjugating others,
that one who's always well-restrained,
that one who's tamed of self .
Hơn chiến thắng người khác.
Người khéo điều phục mình,
Thường sống tự chế ngự.
nor Mara together with Brahma,
can overthrow the victory
of such a one as this.
Dầu Ma Vương, Phạm Thiên
Không ai chiến thắng nổi,
Người tự thắng như vậy.
a thousand one might sacrifice,
but if for only a moment one
might honour the self-developed,
such honour then were better by far
than a century of sacrifice.
Tế tự cả trăm năm,
Chẳng bằng trong giây lát,
Cúng dường bậc tự tu.
Cúng dường vậy tốt hơn,
Hơn trăm năm tế tự.
the forest's sacred fire,
but if for only a moment one
might honour the self-developed,
such honour then were better by far
than a century of sacrifice.
Thờ lửa tại rừng sâu,
Chẳng bằng trong giây lát,
Cúng dường bậc tự tu.
Cúng dường vậy tốt hơn,
Hơn trăm năm tế tự.
should for a year make sacrifice,
all comes not to a quarter part
of honouring the Noble.
Ðể cầu phước ở đời.
Không bằng một phần tư
Kính lễ bậc chánh trực.
who ever the elders honours,
long life and beauty, joy and strength,
these qualities increase.
Bậc kỳ lão trưởng thượng,
Bốn pháp được tăng trưởng :
Thọ, sắc, lạc, sức mạnh.
foolish, uncontrolled,
yet better is life for a single day
moral and meditative.
Ác giới, không thiền định,
Tốt hơn sống một ngày,
Trì giới, tu thiền định.
foolish, uncontrolled,
yet better is life for a single day
wise and meditative.
Ác tuệ, không thiền định.
Tốt hơn sống một ngày,
Có tuệ, tu thiền định.
lazy, of little effort,
yet better is life for a single day
strongly making effort.
Lười nhác không tin tấn,
Tốt hơn sống một ngày
Tinh tấn tận sức mình.
not seeing rise and fall,
yet better is life for a single day
seeing rise and fall.
Không thấy pháp sinh diệt,
Tốt hơn sống một ngày,
Thấy được pháp sinh diệt.
not seeing the Deathless State,
yet better is life for a single day
seeing Deathlessness.
Không thấy câu bất tử,
Tốt hơn sống một ngày,
Thấy được câu bất tử.
not seeing Dhamma Supreme,
yet better is life for a single day
seeing Dhamma Supreme.
Không thấy Pháp Tối thượng,
Tốt hơn sống một ngày,
Thấy được Pháp Tối thượng.
IX- Papavagga
and check the mind from evil.
The one who's is slow in making merit
delights in the mind in evil.
Ngăn tâm làm điều ác.
Ai chậm làm việc lành,
Ý ưa thích việc ác.
then do it not again and again.
Do not wish for it anew
for evil grows to dukkha.
Chớ tiếp tục làm thêm.
Chớ ước muốn điều ác,
Chứa ác, tất chịu khổ.
do it again and again.
One should wish for it anew
for merit grows to joy.
Nên tiếp tục làm thêm.
Hãy ước muốn điều thiện,
Chứa thiện, được an lạc.
even the evil one goodness knows,
but when the evil ripens
then that person evil knows.
Khi ác chưa chín muồi,
Khi ác nghiệp chín muồi,
Người ác mới thấy ác.
even the good one evil knows,
but when the goodness ripens
then that person knows the good.
Khi thiện chưa chín muồi,
Khi thiện nghiệp chín muồi,
Người hiền thấy là thiện.
"It will not come to me",
for by the falling of water drops
a water jar is filled.
The fool with evil fills himself,
he soaks up little by little.
Cho rằng "chưa đến mình",
Như nước nhỏ từng giọt,
Rồi bình cũng đầy tràn.
Người ngu chứa đầy ác
Do chất chứa dần dần.
"It will not come to me",
for by the falling of water drops
a water jar is filled.
The sage with goodness fills himself,
he soaks up little by little.
Cho rằng "chưa đến mình",
Như nước nhỏ từng giọt,
Rồi bình cũng đầy tràn.
Người trí chứa đầy thiện,
Do chất chứa dần dần.
great wealth having little guard,
as life-loving man with poison
so with evil heedful be.
Người buôn tránh đường hiểm.
Muốn sống, tránh thuốc độc,
Hãy tránh ác như vậy.
poison one may bear.
A woundless one is poisoned not,
non-doers have no evil.
Có thể cầm thuốc độc.
Không thương tích, tránh độc,
Không làm, không có ác.
the innocent and blameless one,
upon that fool does evil fall
as fine dust flung against the wind.
Người thanh tịnh, không uế,
Tội ác đến kẻ ngu,
Như ngược gió tung bụi.
evil-doer quicken in hell,
good-farers to the heavens go,
the Unpolluted wholly cool.
Kẻ ác sinh địa ngục,
Người thiện lên cõi trời,
Vô lậu chứng Niết Bàn.
nor by dwelling in a mountain cave,
nowhere is found that place in earth
where one's from evil kamma free.
Không lánh vào động núi,
Không chỗ nào trên đời,
Trốn được quả ác nghiệp.
nor by dwelling in a mountain cave,
nowhere is found that place in earth
where one's by Death not overcome.
Không lánh vào động núi,
Không chỗ nào trên đời,
Trốn khỏi tay Thần Chết.
X- Dandavagga
of death are all afraid.
Likening others to oneself
kill not nor cause to kill.
Mọi người sợ tử vong.
Lấy mình làm ví dụ
Không giết, không bảo giết.
dear is life to all.
Likening others to oneself
kill not nor cause to kill.
Mọi người thương sống còn;
Lấy mình làm ví dụ,
Không giết, không bảo giết.
those desiring happiness,
as seeker after happiness
one gains no future joy.
Ai dùng trượng hại người,
Ðể tìm lạc cho mình,
Ðời sau không được lạc.
those desiring happiness,
as seeker after happiness
one then gains future joy.
Không dùng trượng hại người,
Ðể tìm lạc cho mình,
Ðời sau hưởng được lạc.
speaking so, they may retort.
Dukkha indeed is quarrelsome speech
and force for force may hurt you.
Nói ác, bị nói lại,
Khổ thay lời phẩn nộ,
Ðao trượng phản chạm người.
never you reverberate,
quarreling's not part of you,
that Nibbana's reached.
Như chiếc chuông bị bể.
Người đã chứng Niết Bàn
Người không còn phẩn nộ.
their cattle out to graze,
like this decay and death drive out
the life from all beings.
Lùa bò ra bãi cỏ;
Cũng vậy, già và chết,
Lùa người đến mạng chung.
their end he does not know,
such kamma burns the one unwise
as one who's scorched by fire.
Không ý thức việc làm.
Do tự nghiệp, người ngu
Bị nung nấu, như lửa.
or offends the inoffensive,
speedily comes indeed
to one of these ten states:
Làm ác người không ác.
Trong mười loại khổ đau,
Chịu gấp một loại khổ:
or injury to the body,
or to a serious disease,
derangement of the mind;
Thân thể bị thương vong,
Hoặc thọ bệnh kịch liệt,
Hay loạn ý tán tâm.
or else false accusation,
or by loss of relatives,
destruction of one's wealth;
Hay bị vu trọng tội;
Bà con phải ly tán,
Tài sản bị nát tan.
on raging conflagration,
at the body's end, in hell
arises that unwise one.
Bị hỏa tai thiêu đốt;
Khi thân hoại mạng chung,
Ác tuệ sanh địa ngục.
nor fasting, not sleeping on bare earth,
no penance on heels, nor sweat nor grime
can purify a mortal still overcome by doubt.
Bện tóc, tro trét mình,
Tuyệt thực, lăn trên đất,
Sống nhớp, siêng ngồi xổm,
Làm con người được sạch,
Nếu không trừ nghi hoặc.
calm, tamed, established in the holy life,
for beings all laying force aside:
one pure, one peaceful, a bhikkhu is he.
Nhưng an tịnh, nhiếp phục,
Sống kiên trì, phạm hạnh,
Không hại mọi sinh linh.
Vị ấy là phạm chí,
Hay sa môn, khất sĩ.
one restrained by shame,
awakened out of sleep
as splendid horse with whip?
Người biết thẹn, tự chế,
Biết tránh né chỉ trích
Như ngựa hiền tránh roi.
be ardent, deeply moved,
by faith and virtue, effort too,
by meditation, Dhamma's search,
by knowledge, kindness, mindfulness;
abandon dukkha limitless!
Hãy nhiệt tâm, hăng hái,
Với tín, giới, tinh tấn,
Thiền định cùng trạch pháp.
Minh hạnh đủ, chánh niệm,
Ðoạn khổ này vô lượng.
fletchers fashion shafts,
as joiners shape their timber
those of good conduct tame themselves.
Kẻ làm tên nắn tên,
Người thợ mộc uốn ván,
Bậc tự điều, điều thân.
XI- Jaravagga
when it's ever blazing?
Shrouded all about by gloom
won't you look for the light?
Khi đời mãi bị thiêu?
Bị tối tăm bao trùm,
Sao không tìm ngọn đèn?
a mass of sores, a congeries,
much considered but miserable
where nothing's stable, nothing persists.
Chỗ chất chứa vết thương,
Bệnh hoạn nhiều suy tư,
Thật không gì trường cửu.
diseases' nest and frail;
this foul mass is broken up
for life does end in death.
Ổ tật bệnh, mỏng manh,
Nhóm bất tịnh đổ vỡ,
Chết chấm dứt mạng sống.
scattered in Fall,
like long white gourds,
what joy in seeing them?
Bị vất bỏ quăng đi,
Nhóm xương trắng bồ câu,
Thấy chúng còn vui gì?
plastered with flesh and blood,
within are stored decay and death,
besmearing and conceit.
Quét tô bằng thịt máu,
Ở đây già và chết,
Mạn, lừa đảo chất chứa.
the body too does rot, decay,
but undecaying's Dhamma of the Good;
who to the good declare.
Thân này rồi sẽ già.
Pháp bậc thiện, không già.
Như vậy bậc chí thiện
Nói lên cho bậc thiện.
so this man of little learning:
his fleshiness increases,
his wisdom doesn't grow.
Lớn già như trâu đực.
Thịt nó tuy lớn lên,
Nhưng tuệ không tăng trưởng.
I hasten seeking, finding not
the builder of this house:
pain is birth again, again.
Ta tìm nhưng chẳng gặp,
Người xây dựng nhà này,
Khổ thay, phải tái sanh.
you shall not build a house again;
all you beams have given away,
rafters of the ridge decayed,
mind to the Unconditioned gone,
exhaustion of craving has it reached.
Nay ta đã thấy ngươi!
Người không làm nhà nữa.
Ðòn tay [2] ngươi bị gẫy,
Kèo cột [3] ngươi bị tan
Tâm ta đạt tịch diệt,
Tham ái thảy tiêu vong.
nor riches won while young,
they linger on as aged cranes
around a fished-out pond.
Không tìm kiếm bạc tiền.
Như cò già bên ao,
Ủ rũ, không tôm cá.
nor riches won while young,
they languish on, worn-out bows,
sighing for the past.
Không tìm kiếm bạc tiền.
Như cây cung bị gẫy,
Thở than những ngày qua
[1] Ái
[2] Thân
[3] Phiền não.
XII- Attavagga
protected, one protects oneself.
One who's wise should be aware
through all the watches three.
Phải khéo bảo vệ mình,
Người trí trong ba canh,
Phải luôn tỉnh thức.
oneself in what is proper.
One may then teach others,
and wise, one is not blamed.
Vào những gì thích đáng.
Sau mới giáo hóa người,
Người trí khỏi bị nhiễm.
so should one do oneself.
Well-tamed, on may tame others,
oneself to tame is hard.
Như điều mình dạy người.
Khéo tự điều, điều người,
Khó thay tự điều phục !
who else indeed could refuge be?
By good training of oneself
one gains a refuge hard to gain.
Nào có y chỉ khác.
Nhờ khéo điều phục mình,
Ðược y chỉ khó được.
it's born of self and self-produced.
Evil grinds the unwise one
as diamond does the hardest gem.
Tự mình sanh, mình tạo.
Nghiền nát kẻ ngu si,
như kim cương, ngọc báu.
like oak-tree choked with ivy,
so he does towards himself
what enemies would wish.
Như dây leo bám cây
Gieo hại cho tự thân,
Như kẻ thù mong ước.
what's harmful to oneself.
But what is good, of benefit,
is very hard to do.
Dễ làm tự hại mình.
Còn việc lành, việc tốt,
Thật tối thượng khó làm.
on evil views and so condemns
the Teaching of the Arahants,
or Noble Ones who Dhamma live,
he, as a bamboo fruiting,
fruits to self-destruction.
Giáo pháp bậc La Hán,
Bậc Thánh, bậc chánh mạng.
Chính do ác kiến này,
Như quả loại cây lau [1]
Mang quả tự hoại diệt.
by oneself defiled,
by oneself it's left undone,
by self alone one purified.
Purity, impurity on oneself depend,
no one can purify another.
Tự mình làm nhiễm ô,
Tự mình, ác không làm,
Tự mình làm thanh tịnh.
Tịnh, không tịnh tự mình,
Không ai thanh tịnh ai!
for others' good however great.
Know well oneself's own good
and to that good attend.
Chớ quên phần tư lợi,
Nhờ thắng trí tư lợi.
Hãy chuyên tâm lợi mình.
[1] Katthaka
XIII- Lokavagga
nor live with heedlessness,
do not follow wrong beliefs
to grow in worldly ways.
Chớ sống mặc, buông lung;
Chớ tin theo tà kiến,
Chớ tăng trưởng tục trần.
in Dhamma faring well.
Who dwells in Dhamma's happy
in this birth and the next.
Hãy sống theo chánh hạnh;
Người chánh hạnh hưởng lạc,
Cả đời này, đời sau.
in evil courses do not fare.
Who dwells in Dhamma's happy
in this birth and the next.
Chớ sống theo tà hạnh!
Người chánh hạnh hưởng lạc,
Cả đời này, đời sau.
just as a faint mirage,
so should the world be viewed
that the Death-king sees one not.
Hãy nhìn như cảnh huyển!
Quán nhìn đời như vậy,
Thần chết không bắt gặp.
like to a rich, royal chariot
wherein fools lounge at ease
but alert ones linger not.
Như xe vua lộng lẫy,
Người ngu mới tham đắm,
Kẻ trí nào đắm say.
but later lives with heedfulness
illuminates all this world
as moon when free of clouds.
Sau sống không phóng dật,
Chói sáng rực đời này.
Như trăng thoát mây che.
covers up the evil done
illumines all this world
as moon when free from clouds.
Làm xóa mờ nghiệp ác,
Chói sáng rực đời này,
Như trăng thoát mây che.
few are here who see within
as few the birds break free from net
so those who go to heavens.
Ít kẻ thấy rõ ràng.
Như chim thoát khỏi lưới,
Rất ít đi thiên giới.
the powerful through space,
conquering Mara and his host
away from the world the wise are led.
Thần thông liệng giữa trời;
Chiến thắng ma, ma quân,
Kẻ trí thoát đời này.
who disregards the Dhamma,
who other lives denies:
no evil this one will not do.
Ai nói lời vọng ngữ,
Ai bác bỏ đời sau,
Không ác nào không làm.
fools magnanimity ne'er acclaim,
but the one of wisdom rejoices at giving
and happy will be in future lives.
Kẻ ngu ghét bố thí,
Người trí thích bố thí,
Ðời sau, được hưởng lạc.
than going unto heaven,
than lordship over all the worlds:
better the Steam-winner's Fruit.
Hơn được sanh cõi trờì,
Hơn chủ trì vũ trụ,
Quả Dự Lưu tối thắng.
XIV- Buddhavagga
whose victory none may e'er undo,
whose vanquished follow to no world,
then by which track will you trace him?
Vị bước đi trên đời,
Không dấu tích chiến thắng,
Phật giới rộng mênh mông,
Ai dùng chân theo dõi
Bậc không để dấu tích?
in whom's no entangling craving
and no ensnaring not anywhere leading,
then by which track will you trace him?
Ái phược hết dắt dẫn,
Phật giới rộng mênh mông,
Ai dùng chân theo dõi
Bậc không để dấu tích?
joyful in peace of letting go,
mindful, wise, the perfect Buddhas,
to even devas they are dear.
Thích an tịnh viễn ly,
Chư thiên đều ái kính,
Bậc chánh giác, chánh niệm.
hard for mortals is their life,
to come to Dhamma True is hard,
rare the Buddhas' arising.
Khó thay, được sống còn,
Khó thay, nghe Diệu Pháp,
Khó thay, Phật ra đời!
and in wholesomeness increasing
and one's heart well-purifying:
this is the Buddhas' Teaching.
Thành tựu các hạnh lành,
Tâm ý giữ trong sạch,
Chính lời chư Phật dạy.
"Nibbana's supreme" the Buddhas say.
One who irks or others harms
is not ordained or monk become.
Nhẫn, khổ hạnh tối thượng;
Niết bàn quả tối thượng;
Xuất gia không phá người;
Sa môn không hại người.
well-restrained in Patimokha,
knowing reason in one's food,
dwelling far in solitude,
and striving in the mind sublime:
this is the Buddhas' Teaching.
Hộ trì giới căn bản,
Ăn uống có tiết độ,
Sàng tọa chỗ nhàn tịnh
Chuyên chú tăng thượng tâm,
Chính lời chư Phật dạy.
is found desires' satiety,
desires are dukkha, of little joy,
thus a wise one understands.
Các dục khó thỏa mãn.
Dục đắng nhiều ngọt ít,
Biết vậy là bậc trí.
that one finds no delight,
the perfect Buddha's pupil
delights in craving's end.
Không tìm cầu dục lạc,
Dầu là dục chư thiên,
Chỉ ưa thích ái diệt.
on hills, in woods, to sacred trees,
to monasteries and shrines they go;
folk by fear tormented.
Tìm nhiều chỗ quy y,
Hoặc rừng rậm, núi non,
Hoặc vườn cây, đền tháp.
such refuge isn't supreme.
From all dukkha one's not free
unto that refuge gone.
Không quy y tối thượng.
Quy y các chỗ ấy,
Không thoát mọi khổ đau?
to Dhamma and the Sangha too,
one sees with perfect wisdom
the tetrad of the Noble Truths:
Chánh Pháp và chư Tăng,
Ai dùng chánh tri kiến,
Thấy được bốn Thánh đế.
the overcoming of dukkha,
and the Eight-fold Path that's Noble
leading to dukkha's allaying.
Thấy sự khổ vượt qua,
Thấy đường Thánh tám ngành,
Ðưa đến khổ não tận.
such refuge is supreme.
From all dukkha one is free
unto that refuge gone.
Thật quy y tối thượng,
Có quy y như vậy,
Mới thoát mọi khổ đau.
who isn't born just anywhere,
wherever one so wise is born
that family thrives happily.
Không phải đâu cũng có.
Chỗ nào bậc trí sanh,
Gia đình tất an lạc.
blest True Dhamma's Teaching,
blest the Sangha's harmony
and blessed is their striving.
Vui thay, Pháp được giảng!
Vui thay, Tăng hòa hợp!
Hòa hợp tu, vui thay!
Buddhas or their disciples,
have overcome the manifold,
grief and lamentation left.
Chư Phật hoặc đệ tử,
Các bậc vượt hý luận,
Ðoạn diệt mọi sầu bi.
cool and free from every fear -
no one is able to calculate
their merit as "just-so-much".
Tịch tịnh, không sợ hãi,
Các công đức như vậy,
Không ai ước lường được.
XV- Sukhavagga
happily midst the haters,
among the hating humans
from hatred dwell we free.
Không hận, giữa hận thù!
Giữa những người thù hận,
Ta sống, không hận thù!
happily midst the unhealthy,
among unhealthy humans
from ill-health dwell we free.
Không bệnh giữa ốm đau!
Giữa những người bệnh hoạn,
Ta sống, không ốm đau.
happily midst the frenzied,
among the frenzied humans
from frenzy dwell we free.
Không rộn giữa rộn ràng;
Giữa những người rộn ràng,
Ta sống, không rộn ràng.
live indeed so happily,
joy-sustained we'll be
like resplendent gods.
Không gì, gọi của ta.
Ta sẻ hưởng hỷ lạc,
Như chư thiên Quang Âm.
those defeated lie in pain,
happily rest the Peaceful
surrendering victory-defeat.
Thất bại chịu khổ đau,
Sống tịch tịnh an lạc.
Bỏ sau mọi thắng bại.
no evil like aversion,
no dukkha like the aggregates,
no higher bliss than Peace.
Ác nào bằng sân hận ?
Khổ nào sánh khổ uẩn,
Lạc nào bằng tịnh lạc.
the greatest dukkha - conditionedness,
knowing this reality at it is:
Nibbana bliss supreme.
Các hành, khổ tối thượng,
Hiểu như thực là vậy,
Niết bàn, lạc tối thượng.
contentment, best of wealth,
trusting's best of kin,
Nibbana bliss supreme.
Biết đủ, tiền tối thượng.
Thành tín đối với nhau,
Là bà con tối thượng,
Niết bàn, lạc tối thượng.
and tasted Peace Sublime,
free from sorrow, evil-free,
one drinks of Dhamma's joy.
Ðược hưởng vị nhàn tịnh,
Không sợ hãi, không ác,
Nếm được vị pháp hỷ.
ever good their company,
by relating not to fools
ever happy one may be.
Sống chung thường hưởng lạc.
Không thấy những người ngu,
Thường thường được an lạc.
must truly grieve for long,
for ill the company of fools
as ever that of foes,
but weal's a wise one's company
as meeting of one's folk.
Lâu dài bị lo buồn.
Khổ thay gần người ngu,
Như thường sống kẻ thù.
Vui thay, gần người trí,
Như chung sống bà con.
firm of virtue, practice-pure,
Ennobled "Such", who's sound, sincere,
as moon in wake of the Milky Way.
Bậc hiền sĩ, trí tuệ
Bậc nghe nhiều, trì giới,
Bậc tự chế, Thánh nhân;
Hãy gần gũi, thân cận
Thiện nhân, trí giả ấy,
Như trăng theo đường sao.
XVI- Piyavagga
with nothing done where effort's due,
one grasps the dear, gives up the Quest
envying those who exert themselves.
Không chuyên, việc đáng chuyên
Bỏ đích, theo hỷ ái,
Ganh tị bậc tự chuyên.
at any time, nor those not dear,
'tis dukkha not to see the dear,
'tis dukkha seeing those not dear.
Trọn đời xa kẻ ghét.
Yêu không gặp là khổ,
Oán phải gặp cũng đau.
for hard's the parting from them.
For whom there is no dear, undear
in them no bonds are found.
Ái biệt ly là ác;
Những ai không yêu ghét,
Không thể có buộc ràng.
from endearment fear,
one who is endearment-free
has no grief -- how fear?
Do ái sinh sợ hãi,
Ai thoát khỏi tham ái,
Không sầu, đâu sợ hãi?
from affection fear,
one who is affection-free
has no grief -- how fear?
Ái luyến sinh sợ hãi.
Ai giải thoát ái luyến
Không sầu, đâu sợ hãi?
from lustfulness springs fear,
one wholly free of lustfulness
has no grief -- how fear?
Hỷ ái sinh sợ hãi.
Ai giải thoát hỷ ái,
Không sầu, đâu sợ hãi?
from attachment fear,
one who is attachment-free
has no grief -- how fear?
Dục ái sinh sợ hãi,
Ai thoát khỏi dục ái,
Không sầu, đâu sợ hãi?
out of craving fear,
one fully freed of craving
has no grief -- how fear?
Tham ái sinh sợ hãi.
Ai giải thoát tham ái,
Không sầu, đâu sợ hãi?
firm in Dhamma, knower of Truth,
dear to the people's such a one
who does what should be done.
Trú pháp, chứng chân lý,
Tự làm công việc mình,
Ðược quần chúng ái kính.
with mind so well-pervaded,
a mind not bound in pleasures of sense,
an "upstream-goer's" called.
Ý cảm xúc thượng quả [2]
Tâm thoát ly các dục,
Xứng gọi bậc Thượng Lưu.
returns in safety from afar,
then friends, well-wishers, kinsmen too
are overjoyed at his return.
An toàn từ xa về,
Bà con cùng thân hữu,
Hân hoan đón chào mừng.
when from this world to another gone
those merits then receive one there
as relatives a dear one come.
Ðón chào người làm lành,
Ðời này đến đời kia.
Như thân nhân, đón chào.
[1] Niết Bàn
[2]Ba Thánh quả
XVII- Kodhavagga
all fetters cast aside,
dukkha's none where no desire,
no binding to body or mind.
Vượt qua mọi kiết sử,
Không chấp trước danh sắc.
Khổ không theo vô sản.
as with chariot away,
that one I call a charioteer,
others merely grip the reins.
Như dừng xe đang lăn,
Ta gọi người đánh xe,
Kẻ khác, cầm cương hờ.
evil conquer with good,
by giving conquer miserly,
with truth the speaker of falsity.
Lấy thiện thắng không thiện,
Lấy thí thắng xan tham,
Lấy chơn thắng hư ngụy.
from little give to one who asks,
by these conditions three to go
unto the presence of the gods.
Của ít, thí người xin,
Nhờ ba việc lành này,
Người đến gần thiên giới.
in body e'er restrained
go unto the Deathless State
where gone they grieve no more.
Thân thường được chế ngự
Ðạt được cảnh bất tử,
Ðến đây, không ưu sầu.
who train by day and night
upon Nibbana e'er intent
pollutions fade away.
Ngày đêm siêng tu học,
Chuyên tâm hướng Niết bàn,
Mọi lậu hoặc được tiêu.
not only said today --
"They are blamed who silent sit,
who often speak they too are blamed,
and blamed are they of measured speech" --
there's none in the world unblamed.
Xưa vậy, nay cũng vậy,
Ngồi im, bị người chê,
Nói nhiều, bị người chê,
Nói vừa phải, bị chê.
Làm người không bị chê,
Thật khó tìm ở đời.
nor now is ever found
a person blamed perpetually
or one who's wholly praised.
Ðâu có sự kiện này,
Người hoàn toàn bị chê,
Người trọn vẹn được khen.
praise one of flawless conduct, sage,
in wisdom and virtue well-composed,
having observed him day by day.
Bậc có trí tán thán.
Bậc trí không tỳ vết,
Ðầy đủ giới định tuệ.
as gem from Jambu stream?
Even the devas that one praise,
by Brahma too is praised.
Ai dám chê vị ấy?
Chư thiên phải khen thưởng,
Phạm Thiên cũng tán dương.
be with body well-restrained,
bad bodily conduct having shed
train oneself in good.
Phòng thân khéo bảo vệ,
Từ bỏ thân làm ác,
Với thân làm hạnh lành.
be in speaking well-restrained,
bad verbal conduct having shed
train oneself in good.
Phòng lời khéo bảo vệ,
Từ bỏ lời thô ác,
Với lời, nói điều lành.
be in thinking well-restrained,
bad mental conduct having shed
train oneself in good.
Phòng ý, khéo bảo vệ,
Từ bỏ ý nghĩ ác,
Với ý, nghĩ hạnh lành.
in speech as well they are restrained,
likewise are they restrained in mind,
they're perfectly restrained.
Bảo vệ luôn lời nói
Bảo vệ cả tâm tư,
Ba nghiệp khéo bảo vệ.
XVIII- Malavagga
and now Death's men draw near,
now you stand at the parting gates
but waybread you have none.
Diêm sứ đang chờ ngươi,
Ngươi đứng trước cửa chết,
Ðường trường thiếu tư lương.
quickly strive and wise become,
freed from stain and passionless
to go to the pure Abodes.
Tinh cần gấp, sáng suốt.
Trừ cấu uế, thanh tịnh,
Ðến Thánh địa chư Thiên.
to the presence of death you've fared.
Along the path's no place for rest
and waybread you have none.
Tiến gần đến Diêm Vương.
Giữa đường không nơi nghỉ,
Ðường trường thiếu tư lương.
quickly strive and wise become,
freed from stain and passionless
you'll not return, take flesh, decay.
Tinh cần gấp, sáng suốt.
Trừ cấu uế, thanh tịnh,
Chẳng trở lại sanh già.
successively then let the sage
blow away all blemishes
just as a smith with silver.
Từng sát na trừ dần
Như thợ vàng lọc bụi
Trừ cấu uế nơi mình.
itself that iron eats away,
so kammas done beyond what's wise
lead to a state of woe.
Sắt sanh lại ăn sắt,
Cũng vậy, quá lợi dưỡng
Tự nghiệp dẫn cõi ác.
in household life, non-exertion,
the fair of form when slovenly,
a sentry's sloth: all blemishes.
Không đứng dậy, bẩn nhà,
Biếng nhác làm nhơ sắc,
Phóng dật uế người canh.
with givers, avariciousness,
all blemishes these evil things
in this world or the next.
Xan tham nhớp kẻ thí,
Ác pháp là vết nhơ,
Ðời này và đời sau.
is ignorance, the worst of all.
Abandoning this blemish then,
be free of blemish, monks!
Vô minh, nhơ tối thượng,
Ðoạn nhơ ấy, tỷ kheo,
Thành bậc không uế nhiễm.
who bold and forward as a crow,
is slanderer and braggart too:
this one's completely stained.
Sống lỗ mãng như quạ,
Sống công kích huyênh hoang,
Sống liều lĩnh, nhiễm ô.
who always seeks for purity,
who's cheerful though no braggart,
clean-living and discerning.
Thường thường cầu thanh tịnh.
Sống vô tư, khiêm tốn,
Trong sạch và sáng suốt.
who words of falsity speaks,
who takes what is not freely given
or to another's partner goes.
Nói láo không chân thật,
Ở đời lấy không cho,
Qua lại với vợ người.
Who with abandon follows these
extirpates the root of self
even here in this very world.
Người sống đam mê vậy,
Chính ngay tại đời này,
Tự đào bới gốc mình.
Hard to restrain are evil acts,
don't let greed and wickedness
down drag you long in dukkha.
Không chế ngự là ác,
Chớ để tham phi pháp,
Làm người đau khổ dài.
as they are bright with joyfulness.
Who's troubled over gifts received,
the food and drink that others get,
neither in daytime nor by night
will come to a collected mind.
Loài người mới bố thí.
Ở đây ai bất mãn
Người khác được ăn uống,
Người ấy ngày hoặc đêm,
Không đạt được tâm tịnh?
uprooted it, destroyed entire,
indeed in daytime and by night
will come to a collected mind.
Tận gốc nhổ tâm ấy.
Người ấy ngày hoặc đêm,
Tất đến được tâm định.
nought seizes like aversion,
unequalled is delusion's net,
no river's like to craving.
Chấp nào bằng sân hận!
Lưới nào bằng lưới si!
Sông nào bằng sông ái!
yet hard it is to see one's own,
and so one winnows just like chaff
the faults of other people, while
hiding away those of one's own
as crafty cheat the losing throw.
Lỗi mình thấy mới khó.
Lỗi người ta phanh tìm,
Như sàng trấu trong gạo.
Còn lỗi mình, che đậy,
Như kẻ gian dấu bài.
taking offence, censorious,
pollutions spread for such a one
who's far from their exhaustion.
Thường sanh lòng chỉ trích,
Người ấy lậu hoặc tăng,
Rất xa lậu hoặc diệt.
no peaceful one's without,
in manifoldness do folk delight,
Tathagatas are manifold-free.
Ngoài đây, không sa môn,
Chúng sanh thích hý luận,
Như Lai, hý luận trừ.
no peaceful one's without,
nothing conditioned ever lasts,
no Buddha's ever shaken.
Ngoài đây, không sa môn.
Các hành không thường trú,
Chư Phật không dao động.
XIX- Dhammatthavagga
does Dhamma not uphold,
a wise one should investigate
truth and untruth both.
Xử sự quá chuyên chế,
Bậc trí cần phân biệt
Cả hai chánh và tà!
with carefulness, with Dhamma,
that wise one Dhamma guards,
a "Dhamma-holder's" called.
Công bằng, dắt dẫn người,
Bậc trí sống đúng pháp,
Thật xứng danh Pháp trụ.
one's not thereby wise,
hateless, fearless and secure,
a "wise one" thus is called.
Mới xứng danh bậc trí.
An ổn, không oán sợ.
Thật đáng gọi bậc Trí.
one's not skilled in Dhamma;
but one who's heard even little
and Dhamma in the body sees,
that one is skilled indeed,
not heedless of the Dhamma.
Mới xứng danh trì pháp,
Những ai tuy nghe ít,
Nhưng thân hành đúng pháp,
Không phóng túng chánh pháp,
Mới xứng danh trì pháp.
though his head be grey,
he's just fully ripe in years,
"aged-in-vain" he's called.
Nếu cho có bạc đầu.
Người chỉ tuổi tác cao,
Ðược gọi là "Lão ngu".
harmlessness, restraint, control,
he's steadfast, rid of blemishes,
an "Elder" he is called.
Không hại, biết chế phục,
Bậc trí không cấu uế,
Mới xứng danh "Trưởng Lão".
or by lovely countenance
is a person beautiful
if jealous, boastful, mean.
Không phải sắc mặt đẹp,
Thành được người lương thiện,
Nếu ganh, tham, dối trá.
in whom these are completely shed,
uprooted, utterly destroyed,
a wise one purged of hate.
Tận gốc nhổ tâm ấy
Người trí ấy diệt sân,
Ðược gọi người hiền thiện.
if with deceit, no discipline.
Engrossed in greed and selfishness
how shall he be a Samana?
Nếu phóng túng, nói láo.
Ai còn đầy dục tham,
Sao được gọi Sa môn ?
subdues both fine and gross.
Having subdued al evil he
indeed is called a "Samana".
Các điều ác lớn nhỏ,
Vì lắng dịu ác pháp,
Ðược gọi là Sa môn.
by this alone's no bhikkhu.
Not just by this a bhikkhu
but from all Dhamma doing.
Ðâu phải là tỷ kheo!
Phải theo pháp toàn diện,
Khất sĩ không, không đủ.
has gone beyond with holy life,
having discerned the world he fares
and "Bhikkhu" he is called.
Chuyên sống đời Phạm Hạnh,
Sống thẩm sát ở đời,
Mới xứng danh tỷ kheo.
if confused and foolish,
but one who's wise, as if with scales
weighs, adopts what's good.
Ðâu được gọi ẩn sĩ?
Như người cầm cán cân,
Bậc trí chọn điều lành.
one is a sage, by that a sage.
Whoever both worlds knows
for that one's called a "Sage".
Mới thật là ẩn sĩ.
Ai thật hiểu hai đời
Mới được gọi ẩn sĩ.
one is not a "Noble" man,
by lack of harm to all that live
one is called a "Nobel One".
Ðâu được gọi Hiền thánh.
Không hại mọi hữu tình,
Mới được gọi Hiền thánh.
or again by learning much
or by meditative calm
or by life in solitude.
Cũng không phải học nhiều,
Chẳng phải chứng thiền định,
Sống thanh vắng một mình.
"I've touched the bliss of letting go
not enjoyed by common folk",
though you've not gained pollution's end.
Phàm phu chưa hưởng được":
Tỷ kheo, chớ tự tin
Khi lậu hoặc chưa diệt.
XX- Maggavagga
of truths the statement Four,
the passionless of teachings best,
of humankind the Seer.
Bốn câu, lý thù thắng,
Ly tham, pháp thù thắng,
Giữa các loài hai chân,
Pháp nhãn, người thù thắng.
for purity of insight,
enter then upon this path
bemusing Mara utterly.
Ðưa đến kiến thanh tịnh.
Nếu ngươi theo đường này,
Ma quân sẽ mê loạn.
you'll make an end of dukkha.
Freed in knowledge from suffering's stings
the Path's proclaimed by me.
Ðau khổ được đoạn tận.
Ta dạy ngươi con đường.
Với trí, gai chướng diệt.
but you're the ones to strive.
Contemplatives who tread the Path
are freed from Mara's bonds
Như Lai chỉ thuyết dạy.
Người hành trì thiền định
Thoát trói buộc ác Ma.
transience of conditioned things
one wearily from dukkha turns
treading the Path to purity.
Với Tuệ, quán thấy vậy
Ðau khổ được nhàm chán:
Chính con đường thanh tịnh.
the dukkha of conditioned things
one wearily from dukkha turns
treading the Path to purity.
Với Tuệ, quán thấy vậy,
Ðau khổ được nhàm chán:
Chính con đường thanh tịnh.
all knowables are not a self
one wearily from dukkha turns
treading the Path to purity.
Với Tuệ, quán thấy vậy,
Ðau khổ được nhàm chán:
Chính con đường thanh tịnh.
while young and strong yet indeed,
weak-minded and irresolute:
one finds not wisdom's way.
Tuy trẻ mạnh, nhưng lười
Chí nhu nhược, biếng nhác.
Với trí tuệ thụ động,
Sao tìm được chánh đạo?
never with body do unwholesomeness.
So should one purify these three kamma-paths
winning to the Way made known by the Seers.
Tâm tư khéo hộ phòng,
Thân chớ làm điều ác,
Hãy giữ ba nghiệp tịnh,
Chứng đạo thánh nhân dạy.
lacking effort wisdom wanes:
having known this two-fold path
either to progress or decline
so should one exhort oneself
that wisdom may increase.
Bỏ Thiền, trí tuệ diệt.
Biết con đường hai ngả
Ðưa đến hữu, phi hữu,
Hãy tự mình nỗ lực,
Khiến trí tuệ tăng trưởng.
since it's from wood that fear is born.
Having cut wood and woodedness
O bhikkhus be without a wood.
Từ rừng, sinh sợ hãi;
Ðốn rừng [1] và ái dục,
Tỷ kheo, hãy tịch mịch.
of man to women is not cut
so long in bondage is one's mind
as milch-calf to the mother cow.
Ái dục giữa gái trai,
Tâm ý vẫn buộc ràng,
Như bò con vú mẹ.
as a hand a lily in the Fall.
Cultivate this peaceful Path,
Nibbana by the Buddha taught.
Như tay bẻ sen thu,
Hãy tu đạo tịch tịnh,
Niết bàn, Thiện Thệ dạy.
here the Winter, here the Summer.
Thus speculates the fool,
the danger he knows not.
Ðông, hạ cũng ở đây,
Người ngu tâm tưởng vậy,
Không tự giác hiểm nguy.
and finds delight in babes and herds
Death does seize and carry away
as great flood a sleeping village.
Con cái và súc vật,
Tử thần bắt người ấy,
Như lụt trôi hàng ngủ.
nor father nor related folk,
one by the Death-king seized upon
in kin no shelter finds.
Không có con che chở,
Không cha, không bà con,
Không thân thích che chở.
the wise by virtue well-restrained
swiftly then should clear the Path
leading to Nibbana.
Bậc trí lo trì giới,
Mau lẹ làm thanh tịnh,
Con đường đến Niết bàn.
[1] Dục vọng
XXI- Pakinnakavagga
in giving up small happiness
one wise the lesser would renounce
the greater full-discerning.
Thấy được lạc lớn hơn,
Bậc trí bỏ lạc nhỏ,
Thấy được lạc lớn hơn.
by causing others pain,
entangled in anger's tangles
one's from anger never free.
Mong cầu lạc cho mình,
Bị hận thù buộc ràng
Không sao thoát hận thù.
and done is what should not be done,
ever the pollutions grow
of those ones proud and heedless.
Không đáng làm, lại làm,
Người ngạo mạn, phóng dật,
Lậu hoặc ắt tăng trưởng.
bodily mindfulness,
do never what should not be done,
and ever do what should be done
for mindful ones, the full-aware,
pollutions fade away.
Thường thường quán thân niệm,
Không làm việc không đáng,
Gắng làm việc đáng làm,
Người tư niệm giác tỉnh,
Lậu hoặc được tiêu trừ.
and then two warrior kings,
a realm as well its treasurer,
one goes immune, a Brahmin True.
Giết hai vua Sát lỵ [2]
Giết vương quốc, quần thần [3]
Vô ưu, Phạm chí sống.
and then two learned kings,
as well the fifth, a tiger fierce,
one goes immune, a Brahmin True.
Hai vua Bà la môn
Giết hổ tướng thứ năm [4]
Vô ưu, Phạm chí sống.
ever the Buddha's pupils
who constantly by day, by night
are mindful of the Buddha.
Luôn luôn tự tỉnh giác
Vô luận ngày hay đêm,
Thường tưởng niệm Phật Ðà.
ever the Buddha's pupils
who constantly by day, by night
are mindful of the Dhamma.
Luôn luôn tự tỉnh giác,
Vô luận ngày hay đêm,
Thường tưởng niệm Chánh Pháp.
ever the Buddha's pupils
who constantly by day, by night
are mindful of the Sangha.
Luôn luôn tự tỉnh giác,
Vô luận ngày hay đêm,
Thường tưởng niệm Tăng già.
ever the Buddha's pupils
who constantly by day, by night
are mindful of the body.
Luôn luôn tự tỉnh giác,
Vô luận ngày hay đêm,
Thường tưởng niệm sắc thân.
ever the Buddha's pupils
who constantly by day, by night
in harmlessness delight.
Luôn luôn tự tỉnh giác,
Vô luận ngày hay đêm,
Ý vui niềm bất hại.
ever the Buddha's pupils
who constantly by day, by night
in meditation take delight.
Luôn luôn tự tỉnh giác,
Vô luận ngày hay đêm,
Ý vui tu thiền quán.
hard the household life and dukkha is it too.
Dukkha's to dwell with those dissimilar
and dukkha befalls the wanderer.
Be therefore not a wanderer,
not one whom dukkha befalls.
Tại gia sinh hoạt khó,
Sống bạn không đồng, khổ,
Trôi lăn luân hồi, khổ.
Vậy chớ sống luân hồi,
Chớ chạy theo đau khổ.
of substance, high repute,
is honoured everywhere,
wherever that one goes.
Ðủ danh xưng tài sản,
Chỗ nào người ấy đến,
Chỗ ấy được cung kính.
like Himalayan range,
yet even here the false aren't seen,
they're arrows shot by night.
Sáng tỏ như núi tuyết,
Người ác dầu ở gần
Như tên bắn đêm đen.
alone one walks unweariedly,
in solitude one tames oneself
so in the woods will one delight.
Ðộc hành không buồn chán,
Tự điều phục một mình
Sống thoải mái rừng sâu.
[1] Ái dục và mạn.
[2] Thường kiến và biên kiến.
[3] 12 xứ
[4] Nghi
XXII- Nirayavagga
that one who having done says "I did not".
Both of them are making kammas base
are equal after death.
Có làm nói không làm,
Cả hai chết đồng đẳng,
Làm người, nghiệp hạ liệt.
are unrestrained in evil things,
these evil ones by evil deeds,
in hell do they arise.
Ác hạnh không nhiếp phục.
Người ác, do ác hạnh,
Phải sanh cõi Ðịa ngục.
glowing as flame of fire
than one should eat country's alms
immoral and unrestrained.
Cháy đỏ như than hồng,
Hơn ác giới, buông lung
Ăn đồ ăn quốc độ.
sleeping with one who's wed:
demerit gained but not good sleep,
third is blame while fourth is hell.
Phóng dật theo vợ người ;
Mắc họa, ngủ không yên,
Bị chê là thứ ba,
Ðọa địa ngục, thứ bốn.
scared man and women -- brief their joy,
the king decrees a heavy doom:
so none should sleep with one who's wed.
Bị hoảng sợ, ít vui.
Quốc vương phạt trọng hình.
Vậy chớ theo vợ người.
the hand does lacerate
so a mishandled monastic life
drags one off to hell.
Tất bị họa đứt tay.
Hạnh sa môn tà vạy,
Tất bị đọa địa ngục.
whatever of vows corrupt,
a faltering in the holy life
never brings ample fruit.
Theo giới cấm ô nhiễm,
Sống phạm hạnh đáng nghi
Sao chứng được quả lớn.
let it be done then steadily,
in truth a slack monastic life
all the more stirs up the dust.
Làm cùng tận khả năng
Xuất gia sống phóng đãng,
Chỉ tăng loạn bụi đời.
for misdeed later on torments.
Better done is deed that's good,
which done, does not torment.
Làm xong, chịu khổ lụy,
Thiện hạnh, ắt nên làm,
Làm xong, không ăn năn.
guarded within and without,
so should you protect yourselves.
Do not let this moment pass
for when this moment's gone they grieve
sending themselves to hell.
Trong ngoài điều phòng hộ
Cũng vậy, phòng hộ mình,
Sát na chớ buông lung.
Giây phút qua, sầu muộn.
Khi rơi vào địa ngục.
but where is shame are not ashamed
so by embracing evil views
beings go to an evil birth.
Việc đáng hổ, lại không.
Do chấp nhận tà kiến,
Chúng sanh đi ác thú.
but where is fear are unafraid,
so by embracing evil views
beings go to an evil birth.
Ðáng sợ, lại thấy không,
Do chấp nhận tà kiến.
Chúng sanh đi ác thú.
but where is fault they see it not,
so by embracing evil views
beings go to an evil birth.
Có lỗi, lại thấy không,
Do chấp nhận tà kiến,
Chúng sanh đi ác thú.
they know as well where fault is not,
so by embracing righteous views
beings go to a happy rebirth.
Không lỗi, biết là không,
Do chấp nhận chánh kiến,
Chúng sanh đi cõi lành.
[1] Cỏ Kusa
XXIII- Nagavagga
but I shall endure abuse
as elephant in battlefield
arrows shot from a bow.
Hứng chịu cung tên rơi,
Chịu đựng mọi phỉ báng.
Ác giới rất nhiều người.
the king he mounts the tamed,
noblest of humans are the tamed
who can endure abuse.
Ngựa luyện, được vua cưỡi,
Người luyện, bậc tối thượng
Chịu đựng mọi phỉ báng.
and thoroughbred from Sindh,
noble the elephant of state,
better still one tamed of self.
Thuần chủng loài ngựa Xinh.
Ðại tượng, voi có ngà.
Tự điều mới tối thượng.
one goes the Unfrequented Way
as one by self well-tamed
is tamed and by the taming goes.
Ðưa người đến Niết bàn,
Chỉ có người tự điều,
Ðến đích nhờ điều phục.
in rut with temple running pungently,
bound, e'en a morsel he'll not eat
for he recalls the elephant-forest longingly.
Phát dục, khó điều phục,
Trói buộc, không ăn uống.
Voi nhớ đến rừng voi.
who's sleep-engrossed, who wallows as he lies,
like a great porker stuffed, engorged with swill,
comes ever and again into a womb.
Nằm lăn lóc qua lại,
Chẳng khác heo no bụng,
Kẻ ngu nhập thai mãi.
where it wished, where whim, where pleasure led.
Wisely this day I will restrain it
as trainer with hook an elephant in rut.
Chạy theo ái, dục, lạc.
Nay Ta chánh chế ngự,
Như cầm móc điều voi.
and guard your own mind well!
Draw yourselves from the evil way
as would elephant sunk in slough.
Khéo phòng hộ tâm ý.
Kéo mình khỏi ác đạo,
Như voi bị sa lầy.
prudent, well-behaved and wise,
mindful, joyful, live with him
all troubles overcoming.
Ðáng sống chung, hạnh lành,
Nhiếp phục mọi hiểm nguy
Hoan hỷ sống chánh niệm.
prudent, well-behaved and wise,
like king be leaving conquered land,
fare as lone elephant in the wilds.
Ðáng sống chung, hạnh lành
Như vua bỏ nước bại,
Hãy sống riêng cô độc,
Như voi sống rừng voi.
for with a fool's no fellowship,
no evil do, be free of care,
fare as lone elephant in the wilds.
Không người ngu kết bạn.
Ðộc thân, không ác hạnh
Sống vô tư vô lự,
Như voi sống rừng voi.
blest contentment with whatever is,
blessed is merit when life's at an end,
abandoning all dukkha is blessedness.
Vui thay, sống biết đủ,
Vui thay, chết có đức!
Vui thay, mọi khổ đoạn.
as well as respect for one's father.
Here happiness comes from respecting the monks
and those of virtue excellent.
Vui thay, hiếu kính cha,
Vui thay, kính Sa môn,
Vui thay, kính Hiền Thánh.
and blest the faith standing firm,
blest the attainment of wisdom
and blest the non-doing of evils.
Vui thay, tín an trú!
Vui thay, được trí tuệ,
Vui thay, ác không làm.
XXIV- Tanhavagga
in one living carelessly.
Like this, one leaps from life to life
as ape in the forest seeking fruit.
Ái tăng như dây leo.
Nhảy đời này đời khác,
Như vượn tham quả rừng.
this wretched clinging craving routs
for such a one do sorrows grow
as grass well-soaked with rain.
Bị ái dục buộc ràng
Sầu khổ sẽ tăng trưởng,
Như cỏ Bi gặp mưa.
routs wretched craving hard to quell,
from such a one do sorrows fall
like water drops from lotus leaf.
Ái dục được hàng phục
Sầu rơi khỏi người ấy
Như giọt nước lá sen.
to all assembled here!
When needing grass's fragrant root
so craving extirpate.
Don't let Mara break you again,
again as a torrent a reed!
Các người tụ họp đây,
Hãy nhổ tận gốc ái
Như nhổ gốc cỏ Bi.
Chớ để ma phá hoại,
Như giòng nước cỏ lau.
it its roots are safe and firm
so this dukkha grows again
while latent craving's unremoved.
Gốc chưa hại vẫn bền
Ái tùy miên chưa nhổ,
Khổ này vẫn sanh hoài.
so forceful flow to seemings sweet
floods of thought that spring from lust
sweep off such wrong viewholder.
Trôi người đến khả ái.
Các tư tưởng tham ái.
Cuốn trôi người tà kiến.
up-bursting creepers rooted firm.
Seeing the craving-creeper there
with wisdom cut its root!
Như giây leo mọc tràn,
Thấy giây leo vừa sanh,
Với tuệ, hãy đoạn gốc.
sticky with desire,
steeped in comfort, happiness seeking,
such ones do come to birth, decay.
Ưa thích các hỷ lạc.
Tuy mong cầu an lạc,
Chúng vẫn phải sanh già.
they tremble as the hare ensnared,
held fast by fetter and by bonds
so long they come to dukkha again.
Vùng vẫy và hoảng sợ,
Như thỏ bị sa lưới.
Chúng sanh ái trói buộc,
Chịu khổ đau dài dài.
they tremble as the hare ensnared,
so let a bhikkhu craving quell
whose aim is passionlessness.
Vùng vẫy và hoảng sợ,
Như thỏ bị sa lưới.
Do vậy vị tỷ kheo,
Mong cầu mình ly tham
Nên nhiếp phục ái dục.
free in the wood to woodness returns.
Do now regard that person well
who free returns to fetter.
Thoát rừng chạy theo rừng.
Nên xem người như vậy,
Ðược thoát khỏi buộc ràng.
Lại chạy theo ràng buộc.
is bond so strong, proclaim the wise,
as passion's yearn for sons, for wives,
for gems and ornaments.
Người trí xem chưa bền.
Tham châu báu, trang sức
Tham vọng vợ và con.
down-dragging, pliable, hard to loose.
This passion severed, they wander forth
forsaking sensual pleasures.
Trói buộc này thật bền.
Trì kéo xuống, lún xuống,
Nhưng thật sự khó thoát.
Người trí cắt trừ nó,
Bỏ dục lạc, không màng.
as spider on a self-spun web.
This passion severed, wander the wise
forsaking dukkha all.
Tự lao mình xuống dòng
Như nhện sa lưới dệt.
Người trí cắt trừ nó,
Bỏ mọi khổ, không màng.
let go the middle, beyond the becoming.
With mind released in every way
you'll come no more to birth, decay.
Ðến bờ kia cuộc đời,
Ý giải thoát tất cả,
Chớ vướng tại sanh già.
excessive lust from beauty's sight,
for that one craving grows the more,
that one makes strong the bonds.
Tham sắc bén nhìn tịnh,
Người ấy ái tăng trưởng,
Làm giây trói mình chặt.
meditates on the impurities with mindfulness,
that one indeed will make an End,
and will sever Mara's bonds.
Quán bất tịnh, thường niệm,
Người ấy sẽ diệt ái,
Cắt đứt Ma trói buộc.
of craving and of blemish free,
who has becoming's thorn plucked out,
has this, a final body.
Ly ái, không nhiễm ô
Nhổ mũi tên sanh tử,
Thân này thân cuối cùng.
who's skilled in way of chanting,
knowing the wording-sequence,
of what precedes and follows,
possessed of final body,
one greatly wise, "Great Person"'s called.
Cú pháp khéo biện tài
Thấu suốt từ vô ngại,
Hiểu thứ lớp trước sau.
Thân này thân cuối cùng
Vị như vậy được gọi,
Bậc Ðại trí, đại nhân.
unsoiled by dhammas all am I,
left all and freed by craving's end,
by self I've known, whom teacher call?
Ta rõ biết tất cả,
Không bị nhiễm pháp nào.
Ta từ bỏ tất cả
Ái diệt, tự giải thoát.
Ðã tự mình thắng trí,
Ta gọi ai thầy ta?
the Dhamma, its taste all other tastes beats,
delight in the Dhamma bests other delights,
destruction of craving conquers all ill.
Pháp vị, thắng mọi vị!
Pháp hỷ, thắng mọi hỷ!
Ái diệt, thắng mọi khổ!
but not one seeking the Further Shore,
craving for wealth a foolish one
is ruined as if ruining others.
Không người tìm bờ kia
Kẻ ngu vì tham giàu,
Hại mình và hại người.
lust's a human fault,
thus offerings to the lustless
bear abundant fruit.
Tham làm hại người đời.
Bố thí người ly tham,
Do vậy được quả lớn.
hate's a human fault,
hence offerings to the hateless
bear abundant fruit.
Sân làm hại người đời.
Bố thí người ly sân,
Do vậy được quả lớn.
delusion, human's faults,
so gifts to the undeluded
bear abundant fruit.
Si làm hại người đời,
Bố thí người ly si,
Do vậy được quả lớn.
desire, human's faults,
so gifts to the desireless
bear abundant fruit.
Dục làm hại người đời.
Bố thí người ly dục,
Do vậy được quả lớn.
[1] tham ái có 3 loại: dục lạc, chấp hữu, chấp phi hữu; kết hợp với 6 căn và 6 trần thành 36 dòng ái
[2] Lìa ái dục gia đình, lại chạy theo khổ hạnh ở rừng núi
XXV- Bhikkhuvagga
restraint in the ear is right,
right is restraint in the nose,
restraint in the tongue is right.
Lành thay, phòng hộ tai!
Lành thay, phòng hộ mũi!
Lành thay, phòng hộ lưỡi.
restraint in speech is right,
right is restraint in the mind,
everywhere restraint is right.
The bhikkhu everywhere restrained
is from all dukkha free.
Lành thay, phòng hộ lời,
Lành thay, phòng hộ ý.
Lành thay, phòng tất cả.
Tỷ kheo phòng tất cả,
Thoát được mọi khổ đau.
in speech as well as head controlled,
delighting in inward collectedness
alone, content, a bhikkhu's called.
Chế ngự lời và đầu,
Vui thích nội thiền định,
Ðộc thân, biết vừa đủ,
Thật xứng gọi tỷ kheo.
speaks wisely and who is not proud,
who theory and practice can expound,
sweet as honey is his speech.
Vừa lời, không cống cao,
Khi trình bày pháp nghĩa,
Lời lẽ dịu ngọt ngào.
in Dhamma delighting and pondering,
remembering the Dhamma -- he
does not decline from Dhamma True.
Mến pháp, suy tư Pháp.
Tâm tư niệm chánh Pháp,
Không rời bỏ chánh Pháp.
nor live of others envious,
the bhikkhu who is envious
does not attain collectedness.
Không ganh người khác được,
Tỷ kheo ganh tỵ người,
Không sao chứng Thiền Ðịnh.
though little he receives,
pure of life and keen
that bhikkhu devas praise.
Không khinh điều mình được,
Sống thanh tịnh không nhác,
Chư thiên khen vị này.
towards all name and form,
who does not grieve for what is not,
he's truly "bhikkhu" called.
Không chấp Ta, của Ta.
Không chấp, không sầu não.
Thật xứng danh Tỷ kheo.
bright in the Buddha's Teaching
can come to the Place of Peace,
the bliss of conditionedness ceased.
Tín thành giáo Pháp Phật,
Chứng cảnh giới tịch tỉnh.
Các hạnh an tịnh lạc.
when emptied it will swiftly go.
Having severed lust and hate
thus to Nibbana you'll go.
Thuyền không, nhẹ đi mau.
Trừ tham, diệt sân hận,
Tất chứng đạt Niết Bàn.
a further five then cultivate,
a bhikkhu from five fetter free
is called a "Forder of the flood".
Tu tập năm [3] tối thượng,
Tỷ kheo cắt năm trói [4],
Xứng danh vượt "bộc lưu" [5].
Don't let pleasures whirl the mind!
Heedless, do not gulp a glob of iron!
Bewail not when burning, "This is dukkha"!
Chớ buông lung phóng dật,
Tâm chớ đắm say dục,
Phóng dật, nuốt sắt nóng
Bị đốt, chớ than khổ!
no wisdom concentration lacks,
in whom are both these qualities
near to Nibbana is that one.
Không thiền, không trí tuệ.
Người có thiền có tuệ,
Nhất định gần Niết Bàn.
who is of peaceful heart
in-sees Dhamma rightly,
knows all-surpassing joy.
Tỷ kheo tâm an tịnh,
Thọ hưởng vui siêu nhân,
Tịnh quán theo chánh pháp.
on aggregates' arise and fall
one rapture gains and joy.
'Tis Deathless for Those-who-know.
Sự sanh diệt các uẩn,
Ðược hoan hỷ, hân hoan,
Chỉ bậc bất tử biết.
for the bhikkhu who is wise,
sense-controlled, contented too,
restrained to limit freedom ways,
in company of noble friends
who're pure of life and keen.
Tu tập pháp căn bản
Hộ căn, biết vừa đủ,
Gìn giữ căn bản giới,
Thường gần gũi bạn lành,
Sống thanh tịnh tinh cần.
and skilled in good behaviour,
thereby greatly joyful
come to dukkha's end.
Cử chỉ mực đoan trang.
Do vậy hưởng vui nhiều,
Sẽ dứt mọi khổ đau.
its shrivelled flowers all,
O bhikkhus so should you
lust, aversion shed.
Quăng bỏ cánh úa tàn,
Cũng vậy vị Tỷ kheo,
Hãy giải thoát tham sân.
calmed and well-composed of mind,
who world-enjoyments has renounced,
"one calmed" indeed is truly called.
An tịnh, khéo thiền tịnh.
Tỷ kheo bỏ thế vật,
Xứng danh bậc tịch tịnh.
By yourself restrain yourself!
So mindful and self-guarded too,
happily, bhikkhu, will you live.
Tự mình dò xét mình,
Tỷ kheo tự phòng hộ,
Chánh niệm trú an lạc.
and one is a haven for oneself,
therefore one should check oneself
as a merchant with a splendid horse.
Tự mình đi đến mình,
Vậy hãy tự điều phục,
Như khách buôn ngựa hiền.
bright in the Buddha's Teaching
can come to the Place of Peace,
the bliss of conditionedness ceased.
Tịnh tín giáo pháp Phật,
Chứng cảnh giới tịch tịnh,
Các hạnh an tịnh lạc.
strives in the Buddha's Teaching
illuminates all this world
as moon when free from clouds.
Siêng tu giáo pháp Phật,
Soi sáng thế gian này,
Như trăng thoát khỏi mây.
[1] Thân kiến, nghi, giới cấm thủ, dục ái, sân.
[2] Sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử, vô minh.
[3] Tín, tấn, niệm, định, tuệ.
[4] 5 trói buộc: tham, sân, si, mạn, tà kiến
[5] Bộc lưu: dòng nước lũ
[6] Bông lài.
XXVI- Brahmanavagga
desires of sense discard,
knowing conditioned things decay
be Knower-of-the-Uncreated.
Hãy tinh tấn đoạn lòng,
Từ bỏ các dục lạc,
Biết được hành đoạn diệt,
Ngươi là bậc vô vi.
a Brahmin's gone beyond
all the bonds of One-who-Knows
have wholly disappeared.
Ðến được bờ bên kia.
Bà-la-môn có trí,
Mọi kiết sử dứt sạch.
for whom's no near and far,
free of fear and fetter-free,
that one I call a Brahmin True.
Cả hai bờ không có,
Lìa khổ, không trói buộc
Ta gọi Bà-la-môn.
who's work is done, who's free of taints,
having attained the highest aim,
that one I call a Brahmin True.
Phận sự xong, vô lậu,
Ðạt được đích tối thượng,
Ta gọi Bà-la-môn.
the moon enlights the night,
armoured shines the warrior,
contemplative the Brahmin True.
But all day and night-time too
resplendent does the Buddha shine.
Mặt trăng sáng ban đêm.
Khí giới sáng ban đêm.
Khí giới sáng Sát lỵ,
Thiền định sáng Phạm chí.
Còn hào quang đức Phật,
Chói sáng cả ngày đêm.
and one is a monk by conduct serene,
banishing blemishes out of oneself
therefore one's known as "one who has left home".
Tịnh hạnh gọi Sa môn,
Tự mình xuất cấu uế,
Nên gọi bậc xuất gia.
nor for that should He react.
Shame! Who would a Brahmin beat,
more shame for any should they react.
Phạm chí chớ đập lại!
Xấu thay đập Phạm chí
Ðập trả lại xấu hơn!
when mind's aloof from what is dear.
As much he turns away from harm
so much indeed does dukkha die.
Ðây [3] không lợi ích nhỏ.
Khi ý không ái luyến,
Tâm hại được chận đứng,
Chỉ khi ấy khổ diệt.
by body, speech or mind,
in these three ways restrained,
that one I call a Brahmin True.
Không làm các ác hạnh
Ba nghiệp được phòng hộ,
Ta gọi Bà-la-môn.
by Perfect Buddha taught
devoutly one should honour them
as brahmin sacred fire.
Bậc Chánh Giác thuyết giảng,
Hãy kính lễ vị ấy,
Như Phạm chí thờ lửa.
by family, austerity.
In whom are truth and Dhamma too
pure is he, a Brahmin's he.
Không vì đầu bện tóc,
Không chủng tộc, thọ sanh,
Ai thật chân, chánh, tịnh,
Mới gọi Bà-la-môn.
For what your cloak of skins?
Within you are acquisitive,
you decorate without!
Bện tóc với da dê,
Nội tâm toàn phiền não,
Ngoài mặt đánh bóng suông.
with body o'erspread by veins,
lone in the woods who meditates,
that one I call a Brahmin True.
Gầy ốm, lộ mạch gân,
Ðộc thân thiền trong rừng.
Ta gọi Bà-la-môn.
by womb-born mother's lineage,
he's just supercilious
if with sense of ownership,
owning nothing and unattached:
that one I call a Brahmin True.
Vì chỗ sanh, mẹ sanh.
Chỉ được gọi tên suông
Nếu tâm còn phiền não.
Không phiền não, chấp trước
Ta gọi Bà-la-môn.
does tremble not at all,
who's gone beyond all bond, unyoked,
that one I call a Brahmin True.
Không còn gì lo sợ
Không đắm trước buộc ràng
Ta gọi Bà-la-môn.
the rope and bridle too,
tipping the shaft, he's Waked,
that one I call a Brahmin True.
Bỏ dây [6], đồ sở thuộc [7]
Bỏ then chốt [8], sáng suốt,
Ta gọi Bà-la-môn.
beating and imprisonment,
with patience's power, an armed might:
that one I call a Brahmin True.
Phỉ báng, đánh, phạt hình,
Lấy nhẫn làm quân lực,
Ta gọi Bà-la-môn.
of virtue full and free of lust,
who's tamed, to final body come,
that one I call a Brahmin True.
Trì giới, không tham ái,
Nhiếp phục, thân cuối cùng,
Ta gọi Bà-la-môn.
or mustard seed on needle point,
whoso clings not to sensual things,
that one I call a Brahmin True.
Như hột cải đầu kim,
Người không nhiễm ái dục,
Ta gọi Bà-la-môn.
cessation of all sorrow,
laid down the burden, freed from bonds,
that one I call a Brahmin True.
Giác khổ, diệt trừ khổ,
Bỏ gánh nặng, giải thoát,
Ta gọi Bà-la-môn.
who's skilled in ways right and wrong,
having attained the highest aim,
that one I call a Brahmin True.
Khéo biết đạo, phi đạo
Chứng đạt đích vô thượng,
Ta gọi Bà-la-môn.
and those gone forth to homelessness,
who wanders with no home or wish,
that one I call a Brahmin True.
Xuất gia và thế tục,
Sống độc thân, ít dục,
Ta gọi Bà-la-môn.
to trembling ones, to bold,
who causes not to kill nor kills,
that one I call a Brahmin True.
Yếu kém hay kiên cường,
Không giết, không bảo giết,
Ta gọi Bà-la-môn.
among the violent, cool
detached amidst the passionate,
that one I call a Brahmin True.
Ôn hòa giữa hung hăng.
Không nhiễm giữa, nhiễm trước,
Ta gọi Bà-la-môn.
conceit, contempt have dropped away,
as mustard seed from a point of a needle,
that one I call a Brahmin True.
Không mạn không ganh tị,
Như hột cải đầu kim,
Ta gọi Bà-la-môn.
true and gentle too,
who gives offence to none,
that one I call a Brahmin True.
Lợi ích và chân thật,
Không mất lòng một ai,
Ta gọi Bà-la-môn.
what is not given, long or short,
the great or small, the fair or foul,
that one I call a Brahmin True.
Nhỏ, lớn, đẹp hay xấu
Phàm không cho không lấy,
Ta gọi Bà-la-môn.
in this world or the next,
longingless and free from bonds,
that one I call Brahmin True.
Ðời này và đời sau,
Không hy cầu, giải thoát,
Ta gọi Bà-la-môn.
with Final Knowledge freed from doubt,
who's plunged into the Deathless depths,
that one I call a Brahmin True.
Có trí, không nghi hoặc,
Thể nhập vào bất tử,
Ta gọi Bà-la-môn.
to goodness and to evil too,
is sorrowless, unsullied, pure,
that one I call a Brahmin True.
Không nhiễm cả thiện, ác,
Không sầu, sạch không bụi
Ta gọi Bà-la-môn.
is clear and limpid, and in whom
delights in being a consumed,
that one I call a Brahmin True.
Sáng trong và tịnh lặng,
Hữu ái được đoạn tận,
Ta gọi Bà-la-môn.
delusion's bond, the wandering-on,
who's crossed beyond, contemplative,
uncraving with no questioning doubt,
no clinging's fuel so cool become,
that one I call a Brahmin true.
Nhiếp phục luân hồi, si,
Ðến bờ kia thiền định
Không dục ái, không nghi,
Không chấp trước, tịch tịnh,
Ta gọi Bà-la-môn.
as homeless one renouncing all,
with lust and being quite consumed,
that one I call a Brahmin True.
Bỏ nhà, sống xuất gia,
Dục hữu được đoạn tận,
Ta gọi Bà-la-môn.
as homeless one renouncing all,
with lust and being quite consumed,
that one I call a Brahmin True.
Bỏ nhà, sống xuất gia,
Áí hữu được đoạn tận,
Ta gọi Bà-la-môn.
and gone beyond the bonds of gods,
unbound one is from every bond,
that one I call a Brahmin True.
Vượt trói buộc cỏi trời.
Giải thoát mọi buộc ràng,
Ta gọi Bà-la-môn.
become quite cool and assetless,
a hero, All-worlds-Conqueror,
that one I call a Brahmin True.
Mát lạnh, diệt sanh y
Bậc anh hùng chiến thắng,
Nhiếp phục mọi thế giới,
Ta gọi Bà-la-môn.
to reappear in many a mode,
unclutching then, sublime, Awake,
that one I call a Brahmin True.
Sanh tử các chúng sanh,
Không nhiễm, khéo vượt qua,
Sáng suốt chân giác ngộ,
Ta gọi Bà-la-môn.
to humans, spirits or to gods,
pollutions stayed, an Arahant,
that one I call a Brahmin True
Cùng với Càn thát bà,
Không biết chỗ thọ sanh
Lậu tận bậc La-hán.
Ta gọi Bà-la-môn.
that's past, that's present, yet to be,
who nothing owns, who's unattached,
that one I call a Brahmin True.
Không một sở hữu gì,
Không sở hữu không nắm,
Ta gọi Bà-la-môn.
great sage and one who conquers all,
who's faultless, washed, one Awake,
that one I call a Brahmin True.
Bậc anh hùng, đại sĩ,
Bậc chiến thắng, không nhiễm,
Bậc tẩy sạch, giác ngộ,
Ta gọi Bà-la-môn.
and sees the states of bliss and woe
and then who's reached the end of births,
a sage supreme with wisdom keen,
complete in all accomplishments,
that one I call a Brahmin True.
Thấy thiên giới, đọa xứ,
Ðạt được sanh diệt tận
Thắng trí, tự viên thành
Bậc mâu ni đạo sĩ.
Viên mãn mọi thành tựu
Ta gọi Bà-la-môn.
[1] Thiền Chỉ và Thiền Quán
[2] 6 nội xứ, 6 ngoại xứ
[3] sự trả đủa, trả thù
[4]Hận.
[5] Ái.
[6] Tà kiến.
[7] Tuỳ miên.
[8] Vô minh.
Dhammapadam Nitthitam
Nguồn: www.quangduc.com
