(214)

K hởi từ hỷ ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà hỷ ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.

(215)

Khởi từ dục ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà dục ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.

(216)

Khởi từ tham ái sinh ra

Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi

Khi mà tham ái xa lìa

Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.

(217)

Người mà giới hạnh chu toàn

Sáng soi trí tuệ, vững vàng đạo tâm

Bao điều chân lý thấm nhuần

Làm tròn bổn phận mười phân vẹn mười

   Là người đáng kính tuyệt vời.

(218)

Ai mà tâm nguyện dạt dào

Mong tìm lên chốn tối cao Niết Bàn

Thú vui ái dục chẳng màng

Ðáng tôn bậc ấy là hàng "thượng lưu".

(219) - (220)

Hãy nhìn người khách ly hương

Lâu ngày an ổn từ phương xa về

Bà con cùng với bạn bè

Hân hoan chào đón tràn trề niềm vui,

Người làm lành cũng vậy thôi

Tạo ra nghiệp phước để rồi mất đâu

Qua đời này đến đời sau

Bao nhiêu nghiệp phước khác nào người thân

Ðón mừng họ rất ân cần.

17 . Phẩm Phẫn Nộ

(221)

Lìa mau lòng giận dữ đi

Chớ hề ngạo mạn, chớ hề kiêu căng

Hãy mau giải thoát buộc ràng

Ðừng ham danh sắc, đừng màng thân tâm

Không còn dục vọng xa gần

Khổ đau sẽ chẳng quẩn chân gây phiền.

(222)

Khi cơn giận dữ bùng ra

Ai mà ngăn được mới là người hay

Giỏi như hãm lại được ngay

Chiếc xe đang chạy chở đầy, phóng nhanh,

Nếu không thì bản thân mình

Cầm cương hờ hững tài tình gì đâu.

(223)

Lấy từ bi, lấy ôn hòa

Thắng cơn nóng giận bùng ra thét gầm

Lấy hiền lành, lấy thiện tâm

Thắng lòng hung ác bất nhân khó lường

Lấy tâm bố thí cúng dường

Thắng hàng keo kiệt, thắng phường tham lam

Lấy chân thật để đập tan

Những trò hư ngụy, dối gian ở đời.

(224)

Nói lời chân thật luôn luôn,

Dẹp cơn nóng giận dỗi hờn khó coi,

Dù ta có ít của thôi

Cũng chia bố thí cho người đến xin,

Nhờ ba việc tốt lành trên

Ðưa ta đến cõi chư thiên, cõi trời.

(225)

Bậc hiền lương chẳng hại ai

Thân tâm lo chế ngự hoài trước sau

Ðến nơi bất tử thật mau

Niết Bàn chốn ấy hết sầu, hết bi.

(226)

Những người giác tỉnh thường xuyên

Dốc lòng tu tập ngày đêm chuyên cần

Quyết tâm hướng đến Niết Bàn

Thì bao phiền não tiêu tan chẳng còn.

(227)

Người con Phật hãy nghe đây

Chuyện không phải chỉ đời này mà thôi

Từ đời xưa đã nói rồi:

"Làm thinh thời sẽ có người chê bai,

Nói nhiều cũng bị chê hoài,

Dù cho nói ít cũng người chê thôi".

Làm người không bị chê cười

Thực là chuyện khó ở nơi cõi trần.

(228)

Ở đời toàn bị chê bai

Hay toàn nghe tiếng người ngoài khen ta

Từ xưa chẳng thấy xảy ra,

Tìm trong hiện tại thật là khó sao,

Tương lai cũng chẳng có nào.

(229) - (230)

Hàng ngày tự xét bản thân

Tránh bao hành động sai lầm xấu xa

Luôn luôn trí tuệ phô ra

Nêu gương phẩm hạnh sáng lòa không trung

Tựa vàng ròng, quý vô cùng

Ai mà còn dám tìm đường chê bai

Chư thiên cũng tán dương hoài

Phạm thiên, người trí hết lời ngợi khen.

(231)

Giữ gìn kiểm soát Thân người

Ðừng vì nóng giận để rồi làm sai

Thân đừng làm ác, hại ai

Làm lành, làm thiện miệt mài tu thân.

(232)

Giữ gìn kiểm soát Lời người

Ðừng vì nóng giận để rồi nói sai

Lời đừng nói ác, hại ai

Nói lành, nói thiện miệt mài tu thân.

(233)

Giữ gìn kiểm soát Ý người

Ðừng vì nóng giận để rồi nghĩ sai

Ý đừng nghĩ ác, hại ai

Nghĩ lành, nghĩ thiện miệt mài tu thân.

(234)

Những người trí, những kẻ hiền

Luôn lo kiểm soát, giữ gìn tấm thân

Lời ăn tiếng nói lo luôn

Lại lo cho ý, cho tâm của mình

Chăm lo ba nghiệp nhiệt tình.

18 . Phẩm Dơ bẩn

(235)

Ngươi nay giống lá héo khô

Diêm vương sứ giả đang chờ đợi ngươi

Ðứng trên ngưỡng cửa tử rồi

Hành trang, lương thực ngươi thời không mang

Không hề chuẩn bị kỹ càng

Chuyến đi thăm thẳm vô vàn dài lâu.

(236)

Hãy lo tự tạo cho mình

Một hòn đảo để tu hành bình an

Tinh cần, trí tuệ, khôn ngoan

Gột đi dục vọng, phá tan não phiền

Bước lên cảnh giới chư thiên

.

(237)

Ðời ngươi sắp lụn sắp tàn

Ngươi đang lê bước đến gần diêm vương

Không nơi ngơi nghỉ dọc đường

Hành trang, lương thực không mang theo mình

Không hề chuẩn bị hành trình.

(238)

Hãy lo tự tạo cho mình

Một hòn đảo để tu hành bình an

Tinh cần, trí tuệ, khôn ngoan

Gột đi dục vọng, phá tan não phiền

Sẽ không quay trở về miền

quẩn quanh sinh lão, triền miên luân hồi.

(239)

Từng giây, từng phút, từng giờ

Những người hiền trí âu lo trừ dần

Bao nhiêu dơ bẩn bản thân

Như thợ vàng mãi chuyên cần khổ công

Gột trừ cặn bã cho xong

Giữ lại toàn chất vàng ròng mà thôi.

(240)

Sét kia do sắt sinh ra

Ðể rồi trở lại ăn qua sắt này

Khác chi nghiệp ác người gây

Nghiệp kia trở lại hại ngay người rồi

Ðưa người vào cõi ác thôi.

(241)

Không chuyên tụng niệm, uổng kinh

Không siêng chăm sóc, hại nhanh cửa nhà

Biếng lười, thân sắc xấu xa;

Buông lung, tâm lạc nẻo tà nhớp nhơ

Vì canh phòng quá ơ hờ.

(242)

Hư thân, mất nết, hạnh tà

Vết nhơ đối với đàn bà tính hoang,

Lòng người keo kiệt, tham lam

Vết nhơ của kẻ không ham cúng dường,

Nhưng riêng tội ác, bất lương

Luôn là một vết nhơ trong cõi này

Và luôn trong cõi tới đây.

(243)

Ðiều dơ bẩn, việc xấu xa

Ðứng đầu tất cả chính là vô minh

Tỳ Kheo nên diệt tận tình

Diệt trừ cho hết vô minh, ngu đần

Thành người thanh tịnh thân tâm.

(244)

Sống không xấu hổ bao giờ

Lại thêm lỗ mãng giống như quạ diều

Chê bai, khoác lác đủ điều

Khoa trương, ngạo mạn, tự kiêu tháng ngày

   Sống như vậy thật dễ thay!

(245)

Sống mà hổ thẹn răn mình

Thường cầu thanh tịnh, dục tình chẳng ham

Tính tình khiêm tốn vô vàn

Nghĩ suy sáng suốt, tinh thần sạch trong

Sống như vậy mới khó khăn!

(246) - (247)

Ai mà có thói sát sinh

Nói năng gian dối, tính tình tà dâm

Say sưa, trộm cắp, hư thân

Sống đời như thế trầm luân vô vàn

Coi như ngay cõi nhân gian

Tự đào bỏ mất thiện căn của mình.

(248)

Các ngươi nên biết rõ rằng

Dễ gì chế ngự việc làm ác đâu

Tham lam, tội lỗi hố sâu

Kéo ta xuống chốn khổ đau đời đời.

(249)

Do lòng tin, bởi niềm vui

Người người bố thí, nơi nơi cúng dường

Kẻ mà tâm xấu buông lung

Thấy ai được hưởng, trong lòng ghét ganh

Ngày đêm sẽ mãi quẩn quanh

Không hề an tịnh tâm mình được lâu.

(250)

Chỉ riêng người hiểu pháp mầu

Nên lòng ganh ghét trước sau diệt trừ

Ngày đêm hương đạo thơm đưa

Cõi lòng an tịnh, tâm tư thanh nhàn.

(251)

Lửa nào có thể sánh ngang

Lửa tham dục nọ dữ dằn vô biên,

Không còn cố chấp nào bền

Bằng tâm sân hận nổi lên cấp kỳ,

Lưới nào trói buộc dầm dề

So ra với lưới ngu si buộc ràng,

Sông nào chìm đắm cho bằng

Dòng sông ái dục cuốn phăng bao người.

(252)

Lỗi người dễ thấy biết bao

Lỗi ta khó thấy ai nào muốn khui,

Lỗi người cứ cố phanh phui

Như tìm trấu lẫn trong nồi gạo kia

Lỗi ta lại dấu diếm đi

Tựa người săn bắn muốn che dấu mình

Hay như con bạc cố tình

Cờ gian bạc lận lưu manh dấu bài.

(253)

Nếu ta thấy được lỗi người

Tâm ta nóng giận tức thời dễ sinh

Tăng thêm phiền não thật nhanh,

Xa lìa an tịnh, quẩn quanh muộn sầu,

   Lỗi người chẳng để tâm lâu

Còn chi sầu muộn, còn đâu não phiền

.

(254)

Hư không đâu dấu vết chi,

Bên ngoài chánh pháp dễ gì tìm ra

Bóng Sa Môn tỏa hương xa,

Riêng điều hư vọng tâm tà ngu si

Chúng sinh thích thú say mê,

Như Lai hư vọng đã lìa từ lâu

Bao nhiêu chướng ngại còn đâu.

(255)

Hư không đâu dấu vết chi,

Bên ngoài chánh pháp dễ gì tìm ra

Bóng Sa Môn tỏa hương xa,

Còn như năm uẩn thường là chóng tan

Vì rằng vật chất dễ tàn,

Riêng chư Phật với thời gian trường tồn

   Không hề dao động chập chờn.

19 . Phẩm Trọng pháp

(256)

Người mà phân xử vội vàng

Tỏ ra khinh suất. Công bằng còn đâu!

Chánh, tà phân biệt trước sau

Mới là kẻ trí, đạo mầu luôn theo.

(257)

Không hề khinh suất sai lầm

Ðúng theo luật pháp, luôn luôn công bình

Hộ trì chánh pháp nhiệt tình

Mới là lãnh đạo tinh anh hàng đầu

Nương theo luật pháp dài lâu.

(258)

Nào đâu cứ phải nhiều lời

Mới là kẻ trí, chuyện đời tinh thông

Ai mà an tịnh thân tâm

Oán thù, hãi sợ trăm phần dẹp nhanh

Mới là người trí xứng danh.

(259)

Nào đâu cứ phải nói nhiều

Là người chánh pháp chuyên theo hộ trì,

Ai tuy ít học, ít nghe

Nhưng mang chánh pháp quyết đi thực hành

Chẳng buông lung, rất tâm thành

Hộ trì như vậy xứng danh hàng đầu.

(260)

Chỉ vì mái tóc bạc đầu

Mà xưng trưởng lão (*) có đâu hợp tình,

Vì cao tuổi tự xưng mình

Là bậc trưởng lão cũng thành khó nghe

Danh suông, rỗng tuếch còn chi.

(*)  Trưởng lão:  tiếng tôn xưng người đã giữ giới Tỳ Kheo mười năm trở lên.

 (261)

Ai mà chân lý đã thông

Giữ theo chánh hạnh luôn luôn tâm thành

Không hề sát hại sinh linh

Tự mình chế phục chính mình trước sau

Hạng người trí tuệ dạt dào

Nhiễm ô thanh lọc từ lâu hết rồi

Xứng danh trưởng lão ở đời.

 (262)

Người hay ganh tị, dối gian

Lại thêm ích kỷ, kiêu căng ở đời

Dù cho ăn nói có tài

Dù cho tướng mạo bề ngoài bảnh bao

Chắc đâu được liệt ngay vào

Thành người lương thiện dễ nào hơn ai!

(263)

Chỉ riêng người trí người hiền

Diệt lòng sân hận não phiền cho mau

Ðoạn trừ tận gốc từ lâu

Là người lương thiện ai nào sánh ngang.

(264)

Người mà nói dối, nói sai

Lại thêm phá giới, sống đời buông lung

Dù đầu cạo tóc hết luôn

Cũng chưa xứng gọi Sa Môn tu hành

Huống còn tham dục đầy mình

Làm sao lại xứng trở thành Sa Môn.

(265)

Bao nhiêu điều ác ở đời

Dù cho lớn, nhỏ ai người dứt luôn

Chính nhờ điều ác không còn

Xứng danh được gọi Sa Môn tu hành.

(266)

Chỉ đi khất thực từng nhà

Làm sao đủ gọi được là Tỳ Kheo,

Người tu chân chánh phải theo

Bao nhiêu giới luật là điều tối cao

Gọi Tỳ Kheo xứng làm sao,

Chỉ riêng khất thực lẽ nào xứng danh.

(267)

Bao nhiêu thiện, ác vượt xong

Tu hành thanh tịnh, tác phong cao vời

Sống đầy hiểu biết ở đời

Xứng danh được gọi là người Tỳ Kheo.

(268)

Kẻ ngu đần dù lặng yên

Ðâu thành một vị thánh hiền ẩn danh,

Nhưng người trí tuệ tinh anh

Cầm cân nảy mực phân ranh tỏ tường

Chọn lành, bỏ dữ chẳng màng

Mới là ẩn sĩ thuộc hàng xứng danh.

(269)

Chọn lành, bỏ dữ cho nhanh

Nội giới, ngoại giới biết rành cả hai

   Thế gian hai chốn trong ngoài

Suốt thông ngũ uẩn đôi nơi ngọn ngành

   Của người lẫn của chính mình

Mới là ẩn sĩ, xứng danh thánh hiền.

(270)

Sinh linh sát hại triền miên

Thánh hiền đâu xứng là tên của mình,

Không còn sát hại sinh linh

Thánh hiền mới thật xứng danh vô cùng.

(271) - (272)

Không vì giới luật luôn theo

Không vì học rộng, nghe nhiều giỏi thêm

Không vì chứng ngộ tu thiền

Hay là cô độc sống riêng một mình

Mà cho là đã đạt thành

"Niềm vui giải thoát, hương lành xuất gia

Phàm phu không thể sánh qua!"

Tỳ Kheo chớ có tỏ ra bằng lòng

Khi mà trừ diệt chưa xong

Mê lầm, phiền não còn trong tâm mình.

20 . Phẩm Con đường

(273)

Con đường cao thượng hàng đầu

Là "Bát Chánh Ðạo" nhiệm mầu biết bao,

Bốn điều chân lý tối cao

Là "Tứ Diệu Ðế" dễ nào sánh ngang,

Không còn luyến ái vấn vương

Là điều cao thượng thơm hương Niết Bàn,

Trong loài động vật hai chân

Thì Ðấng Toàn Giác vô ngần tối cao.

(274)

Con đường duy nhất dẫn vào

Ðâu còn tìm được đường nào khác hơn

Khiến cho thanh tịnh nhãn quan,

Các ngươi theo đúng lối vàng nói trên

Ma vương mê loạn ngay liền

Chẳng còn dục vọng gây phiền cho ngươi.

(275)

Thuận tu theo chánh đạo rồi

Bao nhiêu khổ não tức thời tiêu tan,

Sau khi chứng ngộ đạo vàng

Biết phương cách diệt vô vàn chông gai

Diệt bao chướng ngại hại người

Ta nay truyền dạy các ngươi con đường.

(276)

Các ngươi phải tự gắng công

Ta là thầy dạy chỉ đường mà thôi

Con đường giác ngộ tuyệt vời,

Tự ngươi thiền định theo nơi đúng đường

Thoát ra khỏi lưới Ma vương.

(277)

Mọi sinh vật vốn "vô thường"

Trí người nếu hiểu tận tường như trên

Thoát ly ngay mọi não phiền

Theo đường thanh tịnh vào miền sạch trong.

(278)

Mọi sinh vật vốn "khổ đau"

Trí người sáng suốt hiểu mau điều này

Não phiền sẽ thoát ly ngay

Theo đường thanh tịnh tràn đầy sạch trong.

 (279)

Mọi sinh vật có thật đâu

Thảy đều "vô ngã", "ta" nào là "ta"

Trí người nếu hiểu rõ ra

Thoát ly phiền não cho xa tức thời,

Theo đường thanh tịnh tuyệt vời.

(280)

Lúc cần nỗ lực lại lười

Dù đang cường tráng, dù thời thiếu niên,

Tinh thần suy nhược triền miên

Còn đâu trí tuệ mà tìm được ra

Con đường ngộ đạo thơm hoa.

(281)

Lời nên thận trọng mọi bề,

Ý luôn kiềm chế chớ hề buông lung,

Thân đừng làm ác, bất lương

Cố mà thanh lọc ba đường kể trên

Sẽ mau chứng đạo thánh hiền.

(282)

Tu thiền trí tuệ phát sinh,

Bỏ thiền trí tuệ rời mình trôi ngay

Ai mà thông suốt điều này

Biết so lợi hại, dở hay đôi đường

Tự mình nỗ lực tăng cường

Thêm phần trí tuệ ngát hương thơm lành.

(283)

Ðốn rừng nhưng chớ chặt cây,

Ðốn rừng tham ái với đầy sân si

Chính do rừng dục vọng kia

Mà bao sợ hãi dễ bề sinh ra

Rừng to, rừng nhỏ quanh ta

Cả hai rừng đó mau mà đốn đi,

Các Tỳ Kheo hãy thoát ly

Thoát rừng dục vọng muôn bề tối tăm.

(284)

Dây tình nam nữ, gái trai

Nếu mà chưa dứt, còn hoài vương mang

Thì tâm, ý vẫn buộc ràng

Như bê bú mẹ luôn ham, chẳng rời.

(285)

Dây tình ái hãy dứt liền

Như tay ngắt bỏ cành sen thu tàn

Siêng tu an tịnh đạo vàng

Là đường Phật dạy tìm sang Niết Bàn.

(286)

"Nơi đây ta ở mùa mưa,

Ðông về, hạ tới cũng ưa chốn này"

Người ngu nghĩ dại khờ thay

Nào hay nguy hiểm cạnh ngay tử thần

Luôn luôn cái chết rất gần.

(287)

Người mà tâm mãi hằng ngày

Cháu con, gia sản đắm say chẳng ngừng

Khó mà thoát khỏi tử thần

Giống như thảm họa xóm làng ngủ say

Bị cơn nước lũ cuốn ngay.

(288) - (289)

Tử thần khi đến kêu mình

Bà con thân thuộc cũng đành bó tay

Cha con tình có tràn đầy

Dễ gì giúp được nhau ngay lúc này.

Khi ta hiểu lẽ trên đây

Người nào giới hạnh hàng ngày luôn theo

Lại thêm trí tuệ cao siêu

Sẽ mau mở lối đi nhiều hương hoa

Niết Bàn chốn đó tìm qua.

--- o0o ---

Mục Lục | Phần 1 | Phần 2 | Phần 3

--- o0o ---