.
Chánh Pháp và Hạnh Phúc
Thích Minh Châu
NHÀ XUẤT BẢN TÔN GIÁO –2001
--- o0o ---
16. DỊCH KINH VÀ
ĐẠI HỌC
Khi chúng
tôi bắt đầu dịch kinh Pàli ra tiếng
Việt, có người bảo là một phận sự thuần chất tôn giáo, không dính gì
Đại học. Có người khắt khe hơn lại chỉ trích:
“Đang làm Viện trưởng một Viện Đại học
mà dịch kinh là sẽ có hại cho trách nhiệm
điều khiển một Đại học”.
Chúng tôi muốn chứng minh rằng
dịch kinh như chúng tôi đang làm cũng
là một dịch vụ Đại học, không những không có
xung khắc mâu thuẫn, mà chính tiêu biểu tốt
đẹp cho thâu hóa kiến thức và văn
hóa nhân loại, và phát huy tinh thần cầu tiến, nghiên cứu, sáng tạo
của Đại học.
Trước hết, dịch kinh như là một
phận sự chính của những vị tu hành đi qua Ấn
Độ tu học. Như ngài Pháp Hiển người Trung Hoa,
đi qua Ấn Độ và Tích Lan vào thế kỷ
thứ tư để lại một số dịch phẩm quan trọng có
thể dịch từ chữ Sanskrit, Prakrit, Pàli qua chữ Hán. Ngài Huyền
Trang, một nhà chiêm bái Trung Hoa thế kỷ thứ 7,
đã du học trên 17 năm,
và khi về nước đã dịch tất cả
là 77 bộ kinh từ chữ Phạn ra chữ Hán. Rồi đến
ngài Nghĩa Tịnh người Trung Hoa vào thế kỷ thứ tám cũng
đi qua du học tại Ấn Độ với một nhà sư
Việt Nam, ngài Đại Thặng Đăng và khi
về dịch từ tiếng Phạn qua chữ Hán. Còn các vị sư Ấn
Độ qua Việt Nam và qua Trung Hoa cũng
dịch kinh từ tiếng Phạn qua tiếng Trung Hoa, và những bậc dịch Sư có danh
tiếng như Ngài Sanghadeva (Tăng-già-đề-bà),
đã dịch tập Trung A-hàm, ngài
Cưu-ma-la-thập đã dịch tập Ma-ha
Bát-nhã, Diệu Pháp Liên Hoa v.v.
Chính công trình của các quý vị
dịch Sư này đã xây dựng nên Tam tạng
Trung Hoa, một dịch Tạng phong phú nhất trong các dịch Tạng. Thật sự, vấn
đề dịch kinh điển là một công trình văn
hóa hơn là một công trình tôn giáo, và ba Tạng giáo
điển Phật giáo không những phong phú nhất về
lượng và cũng dồi dào nhất về những uyên thâm triết lý và tinh vi
nhất về những phương pháp tu hành. Những danh từ "Dhammacakkam pavatteti"
(Chuyển pháp luân), "Dhammam deseti" (Thuyết pháp) mang nặng tính cách
trao truyền chân lý, truyền thừa pháp môn và vì vậy phiên dịch kinh
điển là một dịch vụ thuần túy văn
hóa và rất phù hợp với công tác Đại
học.
Khi chúng tôi dịch từ tiếng
Pàli ra tiếng Việt là chúng tôi muốn giới thiệu ba Tạng Pàli cho các Phật
tử và học giả Việt Nam, một tam Tạng kinh
điển rất phong phú, rất gần với lời dạy nguyên thủy của
đức Phật, lại được phổ biến rất rộng rãi
khắp năm châu, qua công trình dịch
thuật của Hội Pàli Text Society, London.
Chúng tôi lại
đặc biệt dịch kinh Tạng, là một trong
ba Tạng được xem là ghi chép trung
thành và thuần túy nhất những lời dạy nguyên thủy của
đức Phật. Từ trước cho đến nay, tuy có một số
kinh điển được dịch từ chữ Pàli ra tiếng Việt, nhưng phần lớn là
trích dịch, và các kinh được dịch phần lớn dùng
để tụng đọc trong các nghi lễ nên có
tính cách tôn giáo nhiều hơn. Ở nơi đây,
chúng tôi cố gắng dịch trọn vẹn, không bỏ qua một kinh nào, và dịch
có in nguyên bản Pàli đối chiếu với dụng ý để
người đọc có thể tự mình tìm hiểu nguyên nghĩa của từng chữ từng
câu, khỏi rơi vào những giải thích hay lệch lạc của người dịch. Kinh Pàli
được bắt đầu giới thiệu cho người Việt Nam và
người Việt Nam lần đầu tiên
được đọc thẳng kinh Tạng Pàli bằng
tiếng Việt có nguyên bản Pàli đối chiếu.
Không những chúng tôi giới thiệu kinh Tạng Pàli cho các Phật tử và
Học giả Việt Nam tụng đọc chúng tôi còn
cống hiến cho các Học giả Việt Nam những tài liệu nghiên cứu và tham khảo
để viết những tham luận về Phật giáo. Từ
trước các Học giả có viết về Phật giáo chỉ có thể trích dẫn các sách, do
các người ngoại quốc viết về Phật giáo, khó có thể tham chiếu từ tạng Pàli
hay tạng Hán, và như vậy có thể hiểu lầm và sai lạc. Nay các Học giả có
thể trích dẫn nơi bản dịch từ văn Pàli
ra tiếng Việt của chúng tôi, lại có thêm nguyên văn
Pàli đối chiếu. Như vậy sự trích dẫn
được chính xác và khỏi lệch lạc.
Khi chúng tôi giới thiệu kinh
tạng Pàli với các bản dịch năm bộ Nikàya
(Trường Bộ Kinh, Trung Bộ Kinh, Tương ưng Bộ Kinh, Tăng
Nhất Bộ Kinh, Tiểu Bộ Kinh), chúng tôi gián tiếp giới thiệu bốn bộ A-hàm
là Trường A-hàm, Trung A-hàm, Tạp A-hàm, Tăng
Nhất A-hàm và vô số kinh tương đương
khác thuộc nhiều học phái khác mà từ trước
đến nay, rất ít người tham khảo. Trường A-hàm
được Hòa thượng Thích Thiện Siêu dịch
ra Việt văn nhưng không được đầy đủ. Trung
A-hàm được Hòa thượng Thích
Thanh Từ và Đại Đức Tuệ sĩ dịch ra Việt văn
nhưng chỉ dịch một số kinh và cũng chưa in thành sách. Bản chữ Hán
tuy có học tại các Phật học Viện, nhưng cũng chỉ trích học. Bản chữ Hán
được dịch vào thế kỷ thứ 2 sau Kỷ
nguyên nên rất xưa và khó hiểu và ít được có
người tham khảo. Chúng tôi xin kể sơ một ít danh từ được Ngài
Sanghade (ra dịch từ tập Màdhyàmàgama (Trung A-hàm) ra chữ Hán. Như chữ
Vedanà dịch là giác, sau dịch là thọ; Savitakka, Savicàra,
ngài dịch là hữu giác, hữu quán, về sau dịch là hữu tầm, hữu tứ;
Phassa, ngài dịch là cánh lạc, về sau dịch là xúc. Chúng tôi
hy vọng khi bản Pàli được trích dịch, thời
nhiều đoạn A-hàm, tương đương được
sáng nghĩa hơn, và sẽ có nhiều vị tiếp tục dịch các bộ A-hàm một
cách trọn vẹn và đầy đủ. Bốn bộ A-hàm
và một số rất nhiều bài kinh chưa được phân
loại là những tài liệu rất quý giá đề
cập đến các học phái, mà nay hình như chỉ có ông André Bareau người
Pháp nghiên cứu. Chúng tôi hy vọng trong một thời gian gần
đây, sẽ có một số Học giả nghiên cứu
đến những tài liệu này và sẽ khám phá
rất nhiều tài liệu Phật giáo mới lạ và hy hữu. Cho nên khi dịch các tài
liệu Pàli, chúng tôi hy vọng mở đường cho
nhiều nghiên cứu khác đặt nặng vào
bốn bộ A-hàm và các kinh điển khác rải rác
trong Tam Tạng. Như vậy trong khi chúng tôi trực tiếp giới thiệu kinh tạng
Pàli, chúng tôi gián tiếp giới thiệu kinh tạng A-hàm và tương
đương, và sự
đóng góp này mang nặng tính chất vừa văn
hóa, vừa Đại học.
Cho dịch và cho in các bản kinh
Pàli, chúng tôi không mong muốn gì hơn là để
các Phật tử, các Học giả, các Sinh viên
được đọc thẳng vào những kinh
điển thật sự nguyên thủy hay gần
nguyên thủy nhất, và tự mình tìm hiểu những lời dạy thật sự của
đức Phật, khỏi phải qua những lập trường của
các bộ phái. Nhất là khỏi phải qua những xuyên tạc của những Học
giả và những Phật tử muốn giải thích đạo Phật
theo dục vọng và tà kiến của mình. Muốn chạy theo dục vọng, thì
giải thích kinh điển một cách dễ hiễu rằng
đạo Phật chấp nhận và tha thứ dục vọng. Muốn giết người và muốn
bênh vực kẻ giết người, đạo Phật được giải
thích như là có thể tha thứ và chấp nhận sự giết người. Muốn chạy
theo tà giáo và tà kiến, lại giải thích đạo
Phật viên dung vô ngại, chấp nhận mọi tà kiến, mọi tà thuyết. Tà
kiến nào, tà thuyết nào cũng là Phật giáo
được hết. Muốn tránh những tai nạn trên, cần nhất là phổ biến những
kinh điển thật sự nguyên thủy hay gần
nguyên thủy nhất, để Phật tử được đọc thẳng
ngay kinh Phật, khỏi qua một ống kính màu nào.
Đạo Phật cần những cá nhân Phật tử biết suy
tư, biết phân tích, biết tự tìm hiểu, rồi xác nhận sự hiểu biết của
mình, ngang qua sự hành trì, kinh nghiệm cá nhân.
Đạo Phật không cần đến những đoàn
người theo đạo Phật, theo một cách ồ ạt mù
quáng, theo một cách thụ động nhắm mắt, hay
tự mình bóp méo xuyên tạc đạo Phật
theo tà kiến dục vọng của mình. Chính kinh
Đại Bát-niết-bàn, trang 124 - 126, tập
III có ghi rằng: Dù chúng ta có nghe vị Tỳ kheo nào nói tự thân nghe
đức Phật, tự thân nghe các vị Thượng
tọa, Thủ chúng v.v... Nói như vậy là Pháp, như vậy là Luật,
đức Phật khuyên cũng không
được tán thán, đả kích, chấp thuận hay từ bỏ
ngay, mà phải so sánh với Kinh, đối
chiếu với Luật, có phù hợp mới được
chấp nhận, không phù hợp thời phải từ bỏ.
Đạo Phật đòi hỏi sự nhận xét, tìm
hiểu, suy tư cá nhân rất nhiều. Nhưng chúng ta chỉ có thể nhận xét, tìm
hiểu, suy tư khi chúng ta chỉ có thể nhận xét, tìm hiểu, suy tư khi chúng
ta được đọc những lời dạy nguyên thủy
nhất hay gần nguyên thủy nhất của đức Phật.
Chúng tôi dịch kinh Pàli, không
vì mục đích muốn ủng hộ hay không muốn ủng hộ
một học phái nào, một lập trường nào. Mục
đích của chúng tôi chỉ muốn giới thiệu những
kinh điển có thể được xem là nguyên thủy hay gần nguyên thủy nhất,
để người đọc có thể tìm hiểu lời dạy
chân chính của đức Phật, khỏi qua ống kính
của một học phái nào, dù Ấn Độ, Trung
Hoa hay Việt Nam. Chúng tôi cũng không có trách nhiệm nêu lên cho
độc giả rõ,
đoạn nào là nguyên thủy,
đoạn nào không phải nguyên thủy. Chỉ
có người đọc, sau khi tự mình
đọc, tự mình tìm hiểu, tự mình suy tư,
tự mình quan sát, tự mình chứng nghiệm trên bản thân, mới có thể tự mình
hiểu và thấy đoạn nào là thật sự
nguyên thủy. Trách nhiệm tìm hiểu, chứng nghiệm cá nhân là trách nhiệm của
người đọc, không phải của người dịch, vì
đạo Phật là
Đạo đến để mà thấy chứ không phải
Đạo đến để nhờ người thấy hộ, Đạo của người
có mắt (Cakkhumato), không phải Đạo của người nhắm mắt, Đạo của người
thấy, của người biết (Passato Jànato), không phải là
Đạo của người không thấy, không biết
(Apassato Ajànato). Nên chỉ có người
đọc mới có thể tự mình thấy, tự mình hiểu và tự mình chứng nghiệm.
Thật sự chúng tôi chỉ mong rằng
quý vị hãy đọc thật kỹ và suy tư thật
chín chắn, những đoạn mà chúng tôi
phiên dịch rồi quý vị hãy tự hỏi, những đoạn
ấy có phải là những đoạn “Tiểu thừa” dành
riêng cho những vị có tiểu tâm, chỉ biết tư lợi không biết vị tha, chỉ
biết tự giác không biết giác tha. Như chúng tôi
đã phân tích trong lời giới thiệu bản
dịch tập "Đại thừa Và Sự Liên Hệ Với
Tiểu Thừa", chúng ta đừng có mắc bẫy các vị Bà-la-môn
Ấn Độ giáo đã tìm cách gán cho chữ
"Tiểu thừa", để loại ra ngoài những
lời Phật dạy căn bản, như một số Phật tử Đại
thừa đã bị mê hoặc, không dám đọc
những lời Phật dạy, vì bị gán nhãn hiệu Tiểu thừa. Bên phái Nam
tông, tuy tôn thờ Tam tạng Pàli, nhưng một số Phật tử cũng rơi vào một nạn
tương tự, là chỉ học Luật tạng và A-tỳ-đàm
tạng, bỏ rơi Kinh tạng Pàli, vì xem A-tỳ đàm
tạng mới đề cập đến Đệ Nhất Nghĩa đế, còn
kinh tạng chỉ bàn đến Tục đế mà thôi.
Đây cũng là một lầm lạc hết sức ngây
thơ và nguy hiểm. Vì A-tỳ-đàm phát
xuất từ Kinh tạng, và bỏ gốc để tìm
ngọn thì không khác gì kẻ đi tìm lõi
cây, mà chỉ mang về cành lá. Thật sự, đạo
Phật đâu có phân biệt Tiểu thừa và Đại
thừa, đâu có chia đôi Chân đế, Tục đế. Những sự phân chia này chỉ
là hậu tác phẩm, hoặc của giáo sĩ Bà~la-môn mang danh Phật tử muốn loại bỏ
những gì tinh túy nhất của đạo Phật không cho
Phật tử học và tu, hay của một số đệ
tử Phật muốn làm Tổ sư một giáo phái, nên
đề xướng các chủ thuyết lấn át những lời dạy
nguyên thủy của đức Phật.
Thật sự chúng ta chỉ có một
trách nhiệm, tìm đọc và tìm hiểu những
lời dạy thật sự là những lời dạy của đức
Phật, và vì trách nhiệm ấy mà chúng tôi
đang cố gắng phiên dịch kinh Tạng Pàli
ra Việt ngữ. Chúng ta chỉ cần đọc, cần suy tư
chín chắn và rồi chính chúng ta tự ý thức
đâu là những lời dạy trung thực của
đức Bổn Sư chúng ta.
Đây là sự
đóng góp của Viện Đại học Vạn Hạnh vào
nền văn hóa Phật giáo bằng cách giới thiệu
một cách đầy đủ và trung thực những tàỉ liệu tiếng Việt quý báu
nhất về kinh tạng Pàli, vừa cho các Phật tử tìm hiểu, thực hành và thực
chứng, vừa giúp các Học giả Phật giáo có những tài liệu tham khảo khá
đầy đủ và trung thực. Viện
Đại học Vạn Hạnh là môi trường
đầu tiên nếu không phải là
độc nhất, đã cố gắng giới thiệu kinh
Tạng Pàli cho Phật tử Việt Nam, Học giả Vìệt Nam, dân chúng Việt Nam. Viện
Đại học Vạn Hạnh cũng đi tiên phong mở
đường cho một cao trào nghiên cứu
đi thẳng vào lời dạy nguyên thủy của
đức Phật, khỏi bị những lệch lạc của học phái
hay của Bà-la-môn giáo. Điều quan hệ
hơn nữa, Viện Đại học Vạn Hạnh muốn khuyến khích các Học giả và các
Phật tử, tự mình mở mắt tìm hiểu, suy tư, đối
chiếu, không có nhắm mắt tin theo, không có thụ động chấp nhận, trái lại
phải biết thâu hóa, so sánh, phân tích, để làm sáng tỏ những lời
dạy nguyên thủy của đức Phật.
Xem phần tiếp theo
--- o0o ---
Mục Lục
|
01
|
02
|
03
|
04
|
05
06
|
07
|
08
|
09
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
--- o0o ---
Vi tính: Mỹ Hồ
Trình bày: Linh Thoại
Cập nhật: 01-02-2004
Nguồn: www.quangduc.com
Về danh mục
