|
c
Thiền Hành Yếu
Chỉ
Thích Nhất Hạnh
Giới
thiệu: -Thiền phổ này được viết ra theo lời yêu cầu của
chính tôi, bởi vì tôi nghỉ rằng sẽ có rất nhiều vị hành
giả nhờ đó mà học được phép thiền hành. Trước kia đã
có lần tôi đề nghị rồi, nhưng thầy lưỡng lự không muốn
viết. Tôi hiểu tại sao thầy lưỡng lự. Khi truyền cho người
nào phép thiền hành, thầy thường đích tân chỉ dẫn và
thực tập với người ấy. Thường thường thầy chỉ truyền
phép này cho một người hoặc hai ba người là cùng. Thầy
nói chỉ dẫn phép thiền hành cho một lớp đông thì thường
không có hiệu qủa. Viết thiền phổ này ra cũng như truyền
phép thiền hành cho một số đông. Thầy lưỡng lự là phải.
Chính tôi đã được thầy truyền cho phép này một mình, và
tôi thấy phải công nhận rằng thiền phổ viết ra không thể
so sánh với sự truyền thụ trực tiếp. Tuy nhiên tôi vẫn
thỉnh cầu thầy viết. Số người có may mắn được thầy
trực tiếp truyền cho phép thiền hành rất ít; cuốn Thiền
Hành Yếu Chỉ này tuy không thể thay thế được sự truyền
thọ trực tiếp, nhưng vẫn có thể có công năng giúp độc
giả nắm được ý chỉ đại cương của phép thiền hành.
Học giả có tâm chí có thể nhờ thiền phổ này mà bước
được những bước thật dài trên đường tu chứng.
Năm
ngoái tại am Phương Vân có nhiều người đã từ Hòa Lan,
Hoa Kỳ, Thụy Sĩ, v.v.. đến đế được truyền thụ phép
thiền hành. Hồi tháng ba và tháng tư năm nay (1983) tại các
tiểu bang California, Minnesota và New York, thầy đã truyền phép
thiền hành này cho hàng trăm thiền sinh, trong đó đa số là
người Hoa Kỳ. Có những thiền sinh đã đi tới trên hai ngàn
cây số để được học phép thiền hành. Thiền phổ mà độc
giả đang cầm trên tay là một pháp bảo mà giá trị không
thể nào lường được. Các vị hành giả nào hết lòng tâp
luyện chắc chắn sẽ đạt được lợi lạc lớn. Quí vị
thường nên đọc thiền phổ này sau mỗi thời gian thiền
tập. Tôi cũng mong Thiền Hành Yếu Chỉ được sớm dịch
ra ngoại ngữ để thiền sinh các nước được thừa hưởng
pháp bảo này. Mong rằng mấy lời thô lậu này có thể giúp
cho độc giả thấy được tầm quan trọng của tác phẩm tuy
nhỏ bé, mà tôi biết sẽ có tác dụng rất lớn.
Xóm
Hạ Làng Hồng, tiết Trung Thu Quý Hợi,
Chơn
Lễ Lê Nguyên Thiều kính đề
Bạn
có thể làm được
Thiền
hành là thực tập thiền trong khi đi bách bộ. Thiền hành
có thể đem lại cho ta sự an lạc ngay trong giờ phút ta thực
tập. Người thực tập thiền hành bước những bước khoan
thai, chậm rãi ung dung, môi nở một nụ cười hàm tiếu và
lòng cảm thấy an lạc. Bạn phải bước những bước chân
thật thanh thản, như người vô sự nhất trên đời. Bao nhiêu
lo lắng và phiền muộn nên được rũ bỏ trong khi bạn bước
những bước chân như thế. Muốn có an lạc, muốn có giải
thoát bạn phải bước những bước chân như thế. Ðiều này
không khó đâu. Bạn có thể làm được. Ai cũng có thể làm
được nếu có một chút tự giác và nếu thật sự muốn
được an lạc.
Ði mà
không tới
Trong
cuộc sống bận rộn hàng ngày, ta thường bị một áp lực
thúc đẩy đi về phía trước. Ta thường phải "rảo bước".
Rảo bước để đi đến đâu, ta ít khi tự hỏi mình. Thiền
hành cũng như đi bách bộ, không có mục đích đi tới một
địa điểm nào trong thời gian cũng như trong không gian. Mục
đích của thiền hành chính là thiền hành. Cái quan trọng
là đi chứ không phải là tới. Thiền hành không phải là
phương tiện. Thiền hành là cứu cánh. Mỗi bước chân là
sự sống. Mỗi bước chân là sự an lạc. Vì vậy mà ta không
cần sự rảo bước. Vì vậy mà ta đi chậm lại. Ði mà không
đi; đi mà không bị một mục đích nào kéo ta về phía trước.
Vì vậy mà khi đi, ta có thể nở một nụ cười.
Bước
chân thanh thản
Trong
cuộc sống hàng ngày, bước chân ta trĩu nặng lo âu, thấp
thỏm và sợ hãi. Có khi cuộc đời chúng ta là một chuỗi
năm tháng lo âu. Bước chân ta vì thế không được thanh thản.
Trái đất của chúng ta thật đẹp; trên trái đất có biết
bao nhiêu nẻo đường tuyệt đẹp. Bạn có biết quanh ta có
bao nhiêu ngõ trúc quanh co, bao nhiêu dường lúa thơm tho bao
nhiêu bìa rừng xanh mát, bao nhiêu lối đi đẹp mầu lá rụng,
nhưng ít khi ta thưởng thức đuợc, cũng bởi vì lòng ta không
thanh thản, bước chân ta không thanh thản. Thiền hành là tập
đi trỏ lại với những bước chân thanh thản. Hồi ta được
một tuổi rưỡi, ta tập đi những bước chập chững. Bây
giờ ta thực tập thiền hảnh, ta cũng sẽ lại đi những bước
chân chập chững như thế. Sau nhiều tuần lễ tập đi, ta
có thể bước những bước vững chãi, an lạc, vô ưu. Những
dòng này tôi viết là để giúp bạn một phần nào trong công
trình thực tập. Tôi chúc bạn thành công.
Rũ bỏ
lo lắng
Giá dụ
tôi có thiên nhãn thông, tôi sẽ có thể nhìn vào dấu chân
của bạn để thấy rõ dấu vết của những lo lắng phiền
muộn mà bạn đã in lên mặt đất khi qua chỗ tôi đứng,
như một nhà khoa học lấy kính hiển vi soi tỏ những sinh
vật bé nhỏ có mặt trong một ly nước lấy ở ao hồ. Bạn
phải bước đi như thế nào để chỉ in trong dấu chân của
bạn sự an lạc và giải thoát mà thôi; đó là bí quyết của
thiền hành. Mà muốn làm được như thế, bạn phải biết
rũ bỏ. Rũ bỏ phiền não, rũ bỏ lo lắng.
Bước
đi trên tịnh độ
Giá dụ
tôi có thần túc thông, tôi có thể đưa bạn lên chơi cõi
tịnh độ của Phật A Di Ðà, hoặc nếu bạn là người Cơ
Ðốc thì tôi sẽ đưa bạn lên nước Chúa. Lên đó chắc
chắn là cảnh vật sẽ đẹp đẽ và tịnh lạc rồi. Nhưng
một khi lên tới đó rồi, bạn sẽ bước những bước chân
như thế nào? Trong những dấu chân mà bạn in lên trên đất
Tịnh, bạn có chắc là bạn sẽ không lưu lại vết tích của
những lo âu và phiền muộn của đời sống ta bà này không?
Nếu bạn đem những lo âu và phiền muộn của bạn mà in lên
đất Tịnh, thì bạn làm nhiễm ô cõi tịnh độ mất, và
do đó bạn làm cho cõi Tịnh bớt tĩnh đi nhiều. Bạn muốn
biết xứng đáng với cõi Tịnh, bạn phải có khả năng bước
được những bước chân an lạc và vô tư ngay trên đất ta
bà này.
Ta Bà
là Tịnh Ðộ
Có một
điều nà tôi có thể nói nhỏ với bạn mà không sợ Phật
và Chúa giận. Ðó là nếu bạn có thể bước những bước
chân thật an lạc và vô ưu tư trên đát ta bà này thì bạn
không cần phải lên nước Phật hoặc nước Chúa nữa, bởi
vì một lẽ dĩ nhiên: ta bà hay tịnh độ đều do tâm ("duy
tâm tịnh độ"), và khi bạn có an lạc và giải thoát thì
ta bà biến thành tịnh độ, ta bà là tịnh độ, bạn không
cần đi đâu nữa hết. Thần túc thông của tôi, nếu có,
tôi cũng không cần dùng tới nữa.
Cõi Ta
Bà có đầy đủ mầu nhiệm như cõi Tịnh Ðộ
Muốn
được an lạc và giải thoát, bạn phải biết rũ bỏ phiền
muộn và lo âu, những chất liệu làm cõi ta bà. Trước hết
bạn phải quan sát để nhận thấy rằng cõi ta bà có đầy
đủ mọi màu nhiệm của cõi tịnh độ. Chỉ vì phiền muộn
và lo âu mà ta ít thấy được những mầu nhiệm đó mà thôi.
Tôi
thường nghĩ tôi ưa cõi ta bà hơn cõi tịnh độ, bời vì
ở cõi ta bà có nhưng cái mình rất thích như cây khế, cây
chanh, nây chuối, cây cam, câu tùng, cây mai, cây liễu. Nghe
nói ở cõi tịnh độ có ao sen báu, có cây thất bảo, có
nhũng con đường lát vàng lá bạc, có chim ca lăng tấn già.
Tôi không ham những thứ ấy lắm. Tôi không thích bước trên
những con đường lát vàng lát bạc. Chính những con đường
lót đá cẩm thạch ở trần gian mà tôi còn không thích nữa
là. Tôi ưa những con đường đất có hai bờ cỏ xanh; tôi
ưa những hạt sỏi, những lá câu rụng trên đường. Tôi
ưa những bụi cây, những dòng nước, những lũy tre, những
bến đò. Hồi nhỏ có lần tôi thưa với thầy tôi: Bạch
thầy nếu tịnh độ không có cây chanh, cây khế thì con không
về. Thầy tôi lắc đầu, cười; có lẽ người cho tôi thuộc
loại tiểu đồng cứng đầu. Nhưng người không bảo là tôi
sai hay tôi đúng. Sau này biết được ta bà và tinh độ đều
do tâm, tôi sung sướng lắm. Tôi sung sướng vi tôi biết rằng
ở cõi tịnh độ có cả cây khế cây chanh, và những con đường
đất đỏ với đôi bờ cỏ xanh. Tôi biết nếu tôi mở mắt
cho tỉnh thức và bước những bước chân đi thanh tản là
tôi cá thể nhìn thấy tịnh độ của tôi. Vì vậy mà không
ngày nào tôi không thực tập thiền hành.
Cái ấn
của một vị quốc vương
Bạn
chọn một con đường dể đi để mà tập. Bờ sông, công
viên, sân thượng, rừng Vincennes hay ngõ trúc. Tôi biết có
người thực tập thiền hành trong trại học tập cải tạo,
hoặc ngay trong phòng giam chật hẹp nữa. Nếu con đường không
khấp khểnh và lên dốc xuống dốc nhiều quá thì tốt. Bạn
bước chậm lại, và tập trung sự chí ý vào những bước
chân. Bước đi bước nào, bạn phải ý thúc về bước ấy.
Bước khoan thai, trang trọng, trầm tĩnh, thẳng thắn. Bước
như in mặt chân của bạn trên mặt đất. Bước như một
đức Phật. In bàn chân của bạn trên mặt đất, trang trọng
như một vị quốc vương đóng cái ấn của mình trên tờ
chiếu chỉ.
Cái
ấn của quốc vương trên tờ chiếu chỉ có thể làm cho ơn
mưa móc thấm nhuần trăm họ, hoặc cũng có thể làm cho trăm
họ điêu linh. Bước chân của bạn cũng thế. Thế giới có
an lạc hay không là do bước chân của bạn có an lạc hay không.
Tất cả tùy thuộc nơi một bước chân của bạn. Nếu bạn
bước được một bước an lạc thì bạn có khả năng bước
hai bước an lạc. Và bạn có thể bước được một trăm
lẻ tám bước an lạc.
Bước
chân của bạn là quan trọng nhất
Hành
động nào quan trọng nhất trong đời bạn? Thi đỗ, mua xe,
mua nhà hay thăng quan tiến chức? Biết bao nhiêu người đã
thi đỗ, đã mua xe, mua nhà, thăng quan tiến chức, nhưng không
có an lạc không có hạnh phúc. Vậy cái điều quan trọng nhất
trong đời là có an lạc, và chia xẻ an lạc ấy với người
khác, và với các loài khác. Mà muốn có an lạc, bạn phải
thành công trong mỗi bước chân. Vậy cái bước chân của
bạn là quan trọng nhất, nó quyết định tất cả. Tôi thắp
một cây hương, tôi chắp hai bàn tay tôi lại thành một búp
sen, tôi cầu mong cho bạn thành công.
Gió mát
thổi dậy từ mỗi bước chân
Tại
một thiền viện kia, ở đầu đường thiền tập, có một
tảng đá lớn trên có khắc năm chữ: bộ bộ thanh phong khởi.
Mỗi bước chân đo làm cho gió mát khởi dậy. Hùng tráng và
đẹp đẽ biết bao nhiêu. Gió mát đây là niềm an lạc giải
thoát, thổi bay khí nóng nực của phiền não sinh tử, đem
lai cho thế giới nội tâm một luồng sinh khí mát mẻ của
an lạc giải thoát. Này bạn, bạn hãy bước cho được những
bước như thế cho thế giới được nhờ.
Tỉnh
thức để rũ bỏ
Chúng
ta lo lắng phiền muộn suốt đời, chúng ta muốn rũ bỏ. Rũ
bỏ như thế nào? Bước đi những bước vừa thanh thản vừa
hào hùng. Phải có sự tỉnh thức và phải có ý chí. Tỉnh
thức để thấy được rằng ta đang mang nặng hành trang lo
lắng và phiền muộn. Ý chí để cương quyết rũ bỏ những
lo lắng và phiền muộn đó. Chúng ta tự hỏi: mang nặng những
lo lắng và phiền muộn đó để làm chi?
Khởi
điểm là thấy được rằng ta đang mang nặng phiền muộn
và lo lắng. Thấy được như thế là tỉnh thức. Lập tức
ta hãy phát tâm từ bi tự thương xót lấy ta. Ta có biết thương
xót được ta, ta mới có khả năng thương xót người khác.
Ta thương xót ta bị giam hãm trong vòng phiền muộn lo lắng.
Ta biết phiền muộn lo lắng đã không giúp ta giải quyết
được gì mà còn làm cho đời ta mất hết an lạc. Từ sự
tỉnh thức ấy, ta quyết rũ bỏ phiền muộn và lo âu. Nếu
thức tỉnh muốn rũ bỏ, thì ta có thể rũ bỏ ngay được.
Như khi ta cởi chiếc áo mưa và rũ một cái khiến cho giọt
sương bám trên áo nhất loạt đồng thời bay mất.
Cười
như mặt Ðức Phật Cười
Ðể
chứng tỏ ta rũ bỏ được lo âu và phiền muộn, ta hãy nở
một nụ cười. Một nụ cười hàm tiếu thôi, và duy trì
nụ cười đó trên môi như một đức Phật. Ta tập bước
như một đức Phật, và ta tập cười như một đức Phật.
Ta có thể làm được như thế. Ðợi đến bao giờ nữa mới
làm Phật? Ta hãy làm Phật ngay trong giờ phút hiện tại.
Tôi
đã từng nói nhiều tới nụ cười hàm tiếu và tác dụng
của nó trong các cuốn Phép Lạ Của Sự Tỉnh Thức và Trái
Tim Mặt Trời. Nụ cười này tuy là hoa trái của sự tỉnh
thức và sự an lạc nhưng nó cũng có tác dụng nuôi dưỡng
và duy trì sự tỉnh thức và an lạc ấy. Nó mầu nhiệm vô
cùng. Bạn chớ nên coi thường nó. Nó chính là kho tàng hạnh
phúc của bạn. Không những nó làm cho bạn an lạc và tỉnh
thức, nó còn làm cho người xung quanh bạn nhờ bạn mà được
an lạc và thỉnh thức nữa. Nó chuyển ta bà thành tịnh độ.
Trong khi tập thiền hành bạn nhớ duy trì nụ cười hàm tiếu;
nụ cười ấy giúp cho bước chân của bạn thêm khoan thai,
thêm ung dung thêm tỉnh thức và thêm an lạc. Nuôi dưỡng bước
chân, không những bạn có nụ cười huyền diệu kia mà bạn
còn có hơi thở nữa. Hơi thở là một phương tiện mầu nhiệm
để duy trì sự thỉnh thức và an lạc.
Chuỗi
ngọc
Nụ cười
và những bước chân an lạc có thể được ví như những
viên ngọc trai long lanh nhưng rời rạc. Hơi thở là sợi dây
xâu tất cả những viên ngọc trai đó thành một chuỗi ngọc
liên tục, viên này nối viên kia không có khoảng hở giữa
hai viên ngọc. Do đó bạn cần có hơi thở có ý thức để
cho phép thiền hành của bạn đạt tới mức thành công tối
đa mà bạn có thể đạt tới.
Hơi thở,
con số và bước chân
Hơi thở
có ý thức khác với hơi thở không có ý thức. Thở có ý
thức là thở mà biết rằng mình đang thở, hơi thở dài thì
mình biết là hơi thở dài, hơi thở ngắn thì mình biết là
hơi thở ngắn, hơi thở êm ái dịu dàng thì mình biết là
hơi thở êm ái dịu dàng. Bạn có thể hỏi: nếu chú ý tới
hơi thở thì làm sao đồng thời chú ý tới bước chân? Tôi
xin trả lời: có thể được, nếu ta đồng nhất hơi thở
với bước chân. Ta có thể làm như vậy được bằng áp dụng
phương pháp đếm. Ðếm ở dây không phải là đếm hơi thở
mà là đếm bước chân, nói một cách khác hơn là đo chiều
dài của hơi thở bằng số lượng bước chân. Ví dụ: trong
khi thở ra thì tôi bước được mấy bước, và trong khi thở
vào thi tôi bước được mấy bước.
Ðây
là phương pháp mà tôi bắt đầu áp dung cách đây vào khoảng
mười lăm năm, xin đem chia xẻ với bạn để bạn thí nghiệm.
Bạn bước chậm lại, nhưng đừng quá chậm, trong khi bạn
thở bình thường, đừng cố kéo dài hơi thở. Như thế trong
vài ba phút. Rối bạn bắt đầu nhú ý quan sát xem trong khi
phổi bạn thở ra thì chân bạn buớc được mấy bước và
trong khi phổi bạn thở vào thì bạn bước được mấy bước.
Như thế, cả hai thứ hơi thở và bước chân dồng thời nằm
gọn trong sự chú ý của bạn; nói một cách khác hơn, đối
tượng của sự quán niệm của bạn vừa là hơi thở vừa
là bước chân. Dụng cụ nối liền hơi thở và bước chân
là sự đếm, là con số (bao nhiêu bước). Nụ cười hàm tiếu
của bạn có liên hệ mật thiết đến sự tĩnh lạc của
bước chân và của hơi thở. Nó cũng là phương tiện duy trì
sự chú ý và sự an lạc, và nó cũng có thể đồng thời
là đối tượng của sự chú ý. Sau một vài giờ thực tập
nghiêm chỉnh, bạn sẽ thấy cả bốn thứ: hơi thở, con số,
bước chân và nụ cười hàm tiếu hòa hợp với nhau một
càch mầu nhiệm trong một trạng thái chú ý của tâm thức.
Ðó là định tuệ và sự an lạc của định tuệ tạo nên
do sự thực tập thiền hành. Bốn trở thành một.
Tốc
độ
Ðể
tôi nói tiếp bạn nghe về phép đếm. Muốn đếm cho dễ,
bạn phải điêu chỉnh tốc độ của bước chân. Ví dụ hơi
thở của bạn chưa kéo dài được tới ba bước mà chỉ kéo
dài tới hai bước rưỡi thôi. Trong trường hợp đó, hoặc
giả bạn bước mau hơn một chút để hơi thở của bạn đo
đúng được ba bước, hoặc bạn bước chậm lại một chút
để hơi thở của bạn đo đúng được hai bước. Rối bạn
duy trì tốc độ ấy mà đếm và thở.
Hơi
thở ra có thể dài hơn hơi thở vào, nhất là đối với người
mới tập. Quan sát một hồi, bạn sẽ tìm ra "chiều dài" của
hơi thở bình thường. Ví dụ 3-3 hay 2-3. Trong trường hợp
đầu, hơi thở vào và hơi thở ra "dài" bằng nhau (3-3). Trong
trường hợp thứ hai, hơi thở vào ngắn hơn hơi thở ra (2-3).
Nếu hơi thở bình thường của bạn là 2-3 chẳng hạn, thì
bạn ghi nhớ con số 2-3 làm con số của hơi thở bình thường,
nghĩa là hơi thở vừa với buồng phổi bạn làm cho bạn dễ
chịu. Bạn có thể thở như thế trong thời gian khá lâu mà
không thấy mệt. Con số đầu 2 là con số của hơi thở vào
và con số sau 3 là con số của hơi thở ra. Trong trường hợp
bạn leo giốc hoặc xuống giốc thì "chiều dài" của hơi thở
sẽ rút lại, và đó không phải là hơi thở bình thường.
Lúc đầu tập thiền hành, bạn nên theo nhịp thở bình thường
của bạn.
Lấy
thêm thanh khi
Sau đó
vài ba hôm, bạn có thể thí nghiệm phương pháp sau đây. Ðang
bước bình thường và thở bình thường bận gia tăng một
bước cho hơi thở ra. Ví dụ hơi thở bình thường của bạn
là 2-2 thì bạn thực tập 2-3, và lập lại như thế chừng
bốn hay năm lần, rồi trở lại hơi thở bình thường của
bạn là 2-2. Thực tập như thế bạn có thể thấy khỏe, vì
khi thở ra dài hơn, bạn ép hai lá phổi thêm chút nữa để
cho không khí dơ trong buồng phổi đi ra ngoài nhiều hơn. Khi
ta thở bình thương, ta không cho ra hết phần không khí dơ
nằm ở phía dưới buồng phổi. Nếu ta thêm vào một bước
khi ta thở ra, không khí ấy bị dồn ra. Tôi dặn bạn đừng
thở quá bốn năm hơi như vậy vì tôi sợ làm nhiều hơn thì
bạn mệt. Thở bốn năm hơi như thế rồi bạn trở lại hơi
thở bình thường. Xin bạn nhớ cho là chỉ thêm một bước
cho hơi thở ra chứ đừng thêm cho hơi thở vào.
Thực
tập như thế vài ba lần hoặc vài ba hôm, bạn sẽ thấy có
nhu yếu muốn thêm một bước nữa cho hơi thở vào. Buồng
phổi của bạn như nói với bạn: bây giờ nếu được thở
3-3 nghĩa là thêm vào một bước nữa cho hơi thở vào thì
sẽ khoan khoái lắm. Lúc ấy và chỉ lúc ấy thôi, bạn mới
thêm một bước cho hơi thở vào. Bạn thấy khỏe lắm. Tuy
nhiên bạn đừng thở như thế (nghĩa là 3-3) quá bốn hay năm
lần. Hãy trở lại hơi thở bình thường là 2-2. Vài phút
sau nếu muốn, bạn sẽ lại thở 2-3 rối 3-3 trở lại. Chừng
vài tháng sau hiệu năng của hai lá phổi bạn sẽ lớn hơn,
phổi của bạn lành mạnh hơn và máu huyết của bạn sẽ
được gạn lọc kỹ lưỡng hơn. Hơi thở được gọi là
"bình thường" của bạn có thể được thay đổi. Ví dụ
từ 2-2, nó có thể trở thành 3-3. Dùng hơi thở bình thường
để thực tập thiền hành. Tốc độ của bước chân trở
nên thuần nhất.
Ði đứng
để tiếp hiện sự nghiệp giác ngộ
Tôi đã
thưa với bạn là bạn hãy đi như một đức Phật đi, bước
những bước như đức Phật bước. Mỗi bước chân của bạn
in sự an lạc và vô ưu của bạn trên mặt đất. Ðất dưới
chân bạn đi trở thành tịnh độ, trở thành thánh địa.
Năm 1968, tôi có dịp đi thăm núi Linh Thứu, nơi Thích Ca cư
trú. Tôi đã có dịp đi thiền hành một mình trên những con
đường mòn ngày xưa tịnh xá ngài được xây cất, đã ngồi
trên những tảng đá ngày xưa ngài chắc chắn đã có ngồi;
và nhìn mặt trời đỏ chói đang lặn xuống chân trời tôi
biết ngày xưa đã bao nhiêu lần ngài đã từng ngồi ngắm
cảnh tượng mặt trời lặn ấy. Tôi đã cảm thấy một cách
rất hiện thực là nếu tôi không đi, không đứng, không ngồi
và không nhìn như ngài thì tôi không thể tiếp nối được
sự nghiệp của ngài. Bạn cũng vậy, nếu bạn không đi, đứng,
ngồi và nhìn như Phật thì không thể nào tiếp nối được
sự nghiệp của Phật. Không thể "thiệu long thánh chủng,
tiếp dẫn hậu lai, báo Phật ơn đức" (1) được. Không thể
bằng thuyết giảng kinh điển mà ta có thể tiếp nối sự
nghiệp giác ngộ; chính là bằng sự đi, đứng ngồi và nhìn
hàng ngày của chúng ta.
Sen nở
dưới mỗi bước chân
Khi một
nhà nghệ sĩ vẽ hoặc tạc tượng Phật ngồi trên một tòa
sen, đó không phải là ông ta chỉ muốn tôn quý đức Phật
và làm đẹp cho ngài. Ông ta muốn diễn tả rằng ngài đang
ngồi một cách an lạc. Ai cũng đã từng ngồi; chúng ta ngồi
xuống nhiều lần trong một ngày nhưng ít ai trong chúng ta mà
nồi được an lạc, thảnh thơi và hùng vĩ như đức Phật.
Nhiều người trong chúng ta ngồi "chưa nóng đít" đã phải
nhỏm dậy, nhiều người trong chúng ta ngồi như ngồi trên
đống lửa. Trong khi đó, đức Phật ngồi trên bãi cỏ hoặc
trên một tảng đá nhưng đẹp đẽ và thanh thoát như đang
ngồi trên một đóa sen. Hồi tôi mới vào chùa thầy tôi dậy
trước khi ngồi xuống, phải quán niệm: "Chánh thân đoan tọa,
đương nguyện chúng sanh tọa bồ đề tọa, tâm vô sở trước".
Quán niệm như vậy xong mới từ từ ngồi xuống. Ðó là học
ngồi theo kiểu đức Phật. Câu quán niệm trên có nghĩa là
"Ngồi xuống một cách ngay thẳng, tôi mong cho mọi người
ai cũng được ngồi trên tòa giác ngộ, lòng không vướng
bận bất cứ một niệm lo âu nào". Tôi muốn nhắn với các
bạn nào đang tu Tịnh Ðộ: hãy ngồi trên một đóa sen ngay
từ bây giờ, không phải đợi về tới Tịnh Ðộ mới ngồi
trên một đóa sen. Hãy hóa sinh trong một bông sen ngay trong
mỗi giờ phút hiện tại, đừng đợi đến lúc lâm chung mới
chịu hóa sinh. Hóa sinh trong một bông sen và ngồi trên tòa
sen ngay từ bây giờ thì bạn không còn nghi ngờ gì nữa về
sự có mặt của cõi tịnh độ. Ngồi cũng vậy mà đi cũng
vậy. Nhà nghệ sĩ vẽ đức Phật sơ sinh bước đi bảy bước,
mỗi bước chân làm nở một bông sen trên mặt đất. Ta phải
bước những bước như thế, bước cho an lạc thanh thoát như
một bông sen nở dưới mỗi bước chân mình. Khi thiền hành,
bạn hãy thí nghiệm phép quán tưởng này. Thấy dưới mỗi
bước chân mình có một bông sen nở. Giống hệt như đức
Phật sơ sinh. Bạn đừng có mặc cảm. Hễ bước chân của
bạn an lạc và vô ưu thì dưới bàn chân bạn xứng đáng
có một bông sen nở. Bạn cũng là một đức Phật như bất
cứ ai khác. Ðiều này có phải là do tôi nói ra đâu. Chính
đức Phật đã nói như thế. Ngài nói tất cả mọi chúng
sinh đều có thể tính giác ngộ. Thực tập thiền hành là
thực tập sống tỉnh thức; tỉnh thức và giác ngộ là một,
giác ngộ đưa đến tỉnh thức, và tỉnh thức đưa đến
giác ngộ.
Phép
lạ là đi trên mặt đất
Bước
những bước đi thanh thản và an lạc trên mặt đất, đó
là một phép lạ mầu nhiệm. Có người bảo đi trên mây hồng,
đi trên bàn chông hoặc đi trên mặt nước mới là phép lạ.
Tôi thì tôi thấy đi trên mặt đất là một phép lạ rồi.
Neige Marchand, khi dịch cuốn Phép Lạ Của Sự Tỉnh Thức ra
Pháp văn, đã chọn cho bản in tiếng Pháp có cái đầu đề
sách là "Le Miracle, c'est de marcher sur terre", Phép lạ là đi
trên mặt đất. Tôi ưa cái đề sách ấy lắm. Giả dụ bạn
và tôi là hai phi hành gia không gian; chúng ta đi lên tới mặt
trăng rồi, nhưng không trở về trái đất được vì phi thuyền
của chúng ta hỏng máy mà chúng ta không có phương tiện nào
sửa chữa được. Trung tâm không gian ở dưới trái đất
không kịp thì giờ gởi một phi thuyền khác lên cứu chúng
ta, và chúng ta biết rõ rằng trong hai ngày nữa chúng ta sẽ
chết vì hết dưỡng khí. Lúc đó, trong bạn và trong tôi,
chúng ta không còn mơ tưởng và ước mơ gì khác ngoài sự
được trở về trái đất xanh mát và thần tiên của chúng
ta để lại có thể bước bên nhau những bước đi thanh thản
và vô ưu. Biết chắc là sẽ chết, chúng ta mới thấy được
những bước chân trên mặt hành tinh xanh là quý giá. Giờ
đây chúng ta hãy tự xem mình là những phi hàng gia sống sót
trở về được tới trái đất: chúng ta phải bước thật
sung sướng thật an lạc trên hành tinh thân yêu của chúng
ta. Chúng ta thực hiện phép lạ trong từng bước chân. Hoa
sen nở dưới chân ta là như thế. Bạn thực tập đi, ý thức
rằng mình đang bước những bước nhiệm màu trên mặt đất.
Trái đất sẽ xuất hiện trước mặt ta và dưới chân ta
như một thực thể màu nhiệm. Với chánh niệm đó, với phép
quán tưởng đó, bạn có thể bước được những bước cực
kỳ sung sướng trên mặt đất này.
Bạn
hãy thử đứng một chân trên đất và ý thức rằng bàn chân
mình đang đạt trên trái đất trọn vẹn. Bạn có thể thấy
một cách rõ ràng cả quả đất tròn (đại địa) dưới chân
bạn. Trong khi bước, bạn cũng có thể nhìn xuống đất và
thấy trước được chỗ đất mà bạn sẽ đặt chân lên,
và khi bạn đặt chân lên đúng chỗ đó, bạn ý thức một
lần về bàn chân bạn, chỗ đất ấy, và sự xúc tiếp giữa
bàn chân bạn với chỗ đất ấy. Bạn cũng có thể quán tưởng
bàn chân bạn là chiếc ấn của một vị quốc vương. Trong
thiền đường, lúc đi kinh hành, bạn cũng có thể áp dụng
các phép quán tưởng "ấn của quốc vương", "sen nở dưới
chân" và "trái đất xuất hiện".
Chọn
lựa đối tượng
Mục
đích của thiền hành là sự tỉnh thức và an lạc. Tỉnh
thức và an lạc cần được liên tục, vì vậy ta sử dụng
tới hơi thở, bước chân con số và nụ cười. Sự phối
hợp bốn yếu tố này tạo nên niệm lực và định lực.
Niệm là sự tỉnh táo là không quên lãng, sự có mặt của
ý thức và sự nhớ biết. Chữ niệm vốn được dịch từ
Phạn ngữ smrti; tiếng Pali là sati. Còn định là sự ngưng
tụ, tập trung trạng thái không tán loạn và không đi lạc
của tâm thức. Thiền hành tạo ra niệm, định và sự an lạc.
Tuy vậy, không nhất thiết là bạn phải quy tụ được cả
bốn yếu tố hơi thở, con số, bước chân và nụ cười bạn
mới đạt được chánh niệm và sự an lạc. Có khi chỉ cần
bước chân mà thôi bạn cũng đủ có chánh niệm và sự an
lạc rồi. Khi chánh niệm và sự an lạc ấy rời rạc và không
được liên tục bạn mới cầu viện tới hơi thở con số
và nụ cười. Phối hợp hơi thở, con số và bước chân là
điều mà ai cũng có thể làm được. Nhưng khi bạn đặc trọng
tâm của sự chú ý vào bước chân thì ý thức về hơi thở
và con số yếu đi, như khi ta cắm lò sưởi điện vào thì
bóng đèn lu bớt. Ðiều đó không sao nếu bạn vẫn duy trì
được chánh niệm nơi bước chân. Bạn hỏi: nếu dồn hết
niệm lực vào bước chân để quán tưởng, ví dụ quán tưởng
bông sen đang nở dưới chân mình, thì làm sao còn thấy được
màu nhiệm khác như ngõ trúc mát hay bờ lúa thơm? Ðúng vậy,
môi trường của định càng lớn thì định bị yếu đi. Nếu
bạn chọn bông sen thì bạn hãy chú ý tới bông sen thôi. Nếu
bạn chọn trái đất thì bạn chỉ chú ý tới trái đất khi
nó xuất hiện. Bàn chân bạn đặt trên mặt đất, tức thì
bạn thấy tất cả đại địa dưới bàn chân bạn. Ðại
địa là trọn vẹn cả trái đất. Bạn có thể đồng thời
thấy bàn chân bạn và cả quả địa cầu xanh.
Nếu
bạn muốn chú ý tới lúa thơm, tre mát, hoặc cây lá, mây
trời, thì bạn đứng lại. Duy trì hơi thở, bạn nhìn ngắm
tất cả những thứ ấy theo thứ tự chú ý của bạn. Bạn
cũng có thể nở nụ cưới hàm tiếu và duy trì nụ cười
ấy mà không thấy gì trở ngại. Một lát sau, bạn lại tiếp
tục thiền hành, và chú ý tới bước chân.
Quán
ngữ thay cho con số
Con số
bước chân bạn có thể thay thế bằng những lời quán ngữ.
Ví dụ nhịp thở của bạn là 3-3 và bạn đang quán tưởng
tới bông sen nở dưới chân bạn thì bạn có thể thầm niệm:
"bông sen nở/bông sen nở". Nếu là 2-3, thì bạn có thể thầm
niệm "sen nở/bông sen nở". Nếu bạn muốn quán tưởng đại
địa, bạn có thể mật niệm "hành tinh xanh/hành tinh xanh"
(3-3) hoặc "bước trên hành tinh xanh/bước trên hành tinh xanh"
(5-5) hoặc "bước trên hành tinh xanh/tôi bước trên hành tinh
xanh" (5-6). Bạn hãy tìm ra quán ngữ với số ám thích hợp.
Nếu
bạn tu tịnh độ, bạn có thể niệm "A Di Ðà Phật/A Di Ðà
Phật" (4-4) hoặc "Nam Mô A Di Ðà Phật/Nam Mô A Di Ðà Phật"
(6-6). Phương pháp này dể áp dụng cho những dân tộc mà tiếng
nói là đơn âm. Tôi đã từng thấy nhiều thiền sinh tây phương
áp dụng phương pháp này với ngôn ngữ đa âm của họ, và
cũng thành công. Họ dùng những quán ngữ như "Walking on the
green earth/I walk on the green earth" (6-6). Quán ngữ ấy nối liền
hơi thở và bước chân đồng thời làm xuất hiện đại địa.
Tương
lai nhân loại tùy thuộc vào bước đi của bạn
Trong
khi thực tập thiền hành, bạn bước một cách tự nhiên,
không cần phải chắp tay búp sen, không cần phải làm ra vẻ
trịnh trọng. Trong công viên hoặc dọc bờ sông, bạn chọn
những khúc đường nào ít người. Tại thiền viện, bạn
có thể thực tập bất cứ lúc nào; ai thấy bạn thực tập
cũng nhận ra là bạn đang thiền hành, họ sẽ không làm rộn
bằng sự chào hỏi. Gặp một người trên thiền lộ, bạn
chỉ cần chắp tay làm thành búp sen trước ngực, rồi tiếp
tục thiền hành.
Hồi
còn cư trú tại vùng Sceaux, buổi sáng và buổi tối đi thiền
hành tôi thường bị mấy con chó hàng xóm chạy ra sủa. Tại
thiền viện Mount Tremper ở miền Bằc Nữu Ước, một buổi
sáng nọ khi tôi chỉ dẫn cho các thiền sinh Hoa Kỳ về phép
thiền hành, chúng tôi cũng bị một con chó chạy ra sủa. Chó
ở Hoa Kỳ cũng như chó ở Pháp không quen với cách đi bộ
khoan thai và im lặng. Nếu chúng tôi nện giày lộp cộp và
đi rất mau thì chúng sẽ cho là bình thường và sẽ không
chú ý. Tôi nói với các thiền sinh: "Sang năm nếu tôi trở
lại đây để thiên hành cùng quý vị thì chắc con chó này
sẽ không còn sủa khi chúng ta đi thiền hành nữa. Quý bị
sẽ thực tập thiền hành suốt năm, và con chó sẽ quen với
lối đi chậm rãi của quý vị". Ai cũng nhận là phải. Tôi
thầm nghĩ cách đi đứng, cách nhìn cách ngồi của chúng ta,
nghĩa là đời sống văn hóa của chúng ta ảnh hưởng tới
mọi loài động bật và thảo mộc. Bao nhiêu loài động vật
và thực vật đã bị diệt chủng vì sự giết chóc của chúng
ta và vì sự tàn hại mà chúng ta đã gây nên cho môi trường
của sự sống. Môi trường của sự sống bị tàn hại đang
trở lại tàn hại chúng ta. Sự ô nhiễm của nước uống
và của không khí đã bắt đầu gây thiệt hại cho con người.
Hiện chúng ta đã chế tạo trên năm mươi ngàn vũ khí nguyên
tử rồi, đủ để tiêu diệt mấy mươi lần quả đất, mà
chúng ta còn đang tiếp tục chế tạo thêm nữa, không thể
dừng lại được. Nhân loại đang như một kẻ thụy du (sleep
walker), không biết mình đang đi và không biết mình đang đi
về đâu. Loài người có bừng tỉnh hay không là do ở mỗi
chung ta có bước được những bước ý thức và thỉnh táo
hay không. Vì vậy mà tương lai con người cũng như tương lai
sự sống trên trái đất tùy thuộc ở bước đi của bạn.
Hãy để
tôi bước bằng hai chân anh
Chiến
tranh đã gây cho chúng ta bao nhiêu thương tích trong tâm hồn
và nơi thân thể. Có nhiều Phật tử đã mất một cánh tay,
và không còn có thể chấp tay búp sen để lạy Phật hay để
chào nhau. Có nhiều Phật tử đã mất một bắp chân và không
còn có thể ngồi kiết già hay bán già, và không thể đi thiền
hành được nữa. Năm ngoái, có hai vị Phật tử như thế
đến Am Phương Vân thực tập. Chúng tôi phải thi thiết những
phương tiện để các vị ấy thực tập. Họ ngồi trên ghế
ở góc thiền đường trong khi đại chúng ngồi kiết già hay
bán già trên sàn gỗ. Tôi đã chỉ dẫn cho các vị này đi
kinh hành bằng cách ngồi yên trên ghế, chọn và theo dõi một
hành giả đang đi kinh hành, đồng nhắt mình với người đó
và buộc theo người đó trong quán niệm. Nhu thế trong khi ngồi,
ta có thể theo vị hành giả kia mà đặt những bước chân
an lạc và thanh tinh trên sàn gỗ. Ta cũng có thể làm những
bông sen nở dưới gót chân ta. Các vị Phật tử này đã thực
tập theo pháp môn tôi thi thiết và đã thành công. Lần đầu
thực tập tôi thấy họ rơm rớm nước mắt. Bạn là người
có đủ hai cánh tay và hai bắp chân, bạn có thể chấp tay
búp sen, ngồi kiết già hay đi kinh hành một cách thoải mái
và dễ dàng. Bạn phải thấy được sự may mắn của bạn.
Hãy là bị hành giả kia, đi thiền hành cho mình và cho người
đồng bào của mình đang ngồi trên ghế và theo dõi bước
chân bạn. Bạn có biết là bạn đang bước cho nhiều người
hay không?
Thiền
hành để được an lạc
Thực
tập thiền hành, bạn có thể đi chung với người khác, dĩ
nhiên là đi chung mà không nói chuyện. Dễ dàng hơn hết là
bạn đi riêng một mình. Ði một mình bạn có thể tập trung
ý dễ hơn, quán tưởng dễ hơn. Sáng nào tôi cũng thức sớm
để thiền hành, và trong ngày hể có được năm mười phút
hoặc nửa giờ là tôi thiền hành. Thiền hành cho bạn nhiều
an lạc, nhiều tỉnh táo nhiều hạnh phúc. Hãy biến tất cả
mọi con đường trên thế gian làm thiền lộ. Bạn không thiền
thì thiệt cho bạn, thiệt cho tôi và thiệt cho sự sống của
người và mọi loài. Trong những buổi thiền hành đầu, đi
chậm lại, bạn có thể bước những bước không vững chãi,
giống như một đứa bé mới tập đi. Theo dõi hơi thở, đặt
trọng tâm của sự quán niệm vào bước chân bạn sẽ thấy
bước đi của bạn vững vàng hơn. Bạn đã từng quan sát
bước chân của con bò và bước chân của con hổ khi chúng
đi chậm không? Con bò bước những bước rất gọn gàng, rất
đỉnh đạt. Con hổ bước những bước dịu dàng uyển chuyển.
Thiền hành quen bạn sẽ thấy bước chân bạn trở nên gọn
gàng, đỉnh đạt và uyển chuyển.
Ði để
mọi loài được thấm nhuần lợi lạc
Không
khí ở ngoài trong và mát, nhất là vào buổi sáng và buổi
khuya. Không có nguồn năng lực nào bổ dưỡng bằng thanh khí.
Khi thiền hành, bạn hấp thụ đều đặn nguồn năng lực
ấy và bạn thấy thể chất và tinh thần khương kiện thêm
lên. Thiền hành có đều, bạn sẽ thấy sự sống hàng ngày
từ từ thay đổi. Ðộng tác của bạn trở nên khoan thai và
tỉnh thức. Trong khi giao tiếp, xét đoán, quan sát và định
đoạt, bạn thấy bạn trầm thỉnh, sâu sắc và từ bi hơn.
Mọi loài xa gần, lớn nhỏ, từ trăng sao đến ngọn lá và
con sâu đều sẽ được thấm nhuần lợi lạc nhờ những
bước chân của bạn.
Có thấy
có hiểu mới thương
Trước
khi chấm dứt thiền phổ này, tôi xin có một đôi lời tâm
sự cùng bạn. Tôi có nói với bạn là cõi ta bà có đủ mọi
mầu nhiệm của cõi tịnh độ. Nhưng tôi chưa nhắc cho bạn
nghe là cõi ta bà hơn cõi tịnh độ ở chỗ ở đây có sự
có mặt của khổ đau. Nếu tôi ngần ngại không muốn về
cõi Cực Lạc, không phải chỉ vì bên ấy thiếu cây khế
và câu chanh mà cũng bởi vì bên ấy thiếu sự có mặt của
đau khổ. Nhận thức căn bản và đầu tiên của người Phật
tử là sự có mặt của khổ đau; nếu bạn không đồng ý
với nhận thức ấy của tứ diệu đế thì không có cơ hội
nào đẻ bạn thành một Phật tử. Chính ý thức về khổ
đau luyện cho ta có được từ bi và ý chí hành đạo. Theo
chỗ hiểu biết của tôi thì từ bi và trí tuệ là một, bởi
vì có thấy có hiểu mới biết thương. Nếu không thấy không
hiểu thì cái thương đó chưa phải là thương. Có thể đó
chỉ là đam mê, hoặc ham muốn. Hồi tôi trở về Âu Châu
sau chuyến công tác cứu trợ thuyền nhân, tôi có cảm tưởng
sự sống ở xã hội tây phương không phải là sự sống của
tôi. Sau khi đã chứng kiến những đau thương và khổ nhục
của người tỵ nạn trên biển, về tới phi trường Paris,
đi qua những phố xá và những siêu thị với các ánh đèn
màu, tôi thấy tôi đang đi trong một giấc mơ. Làm sao có thể
có sự cách biệt lớn lao như thế giữa hai tình trạng, tình
trạng của người trên biển bị xua đuổi cướp bóc, hãm
hiếp và giết hại và tình trạng của người trên đất liền
đang tìm lạc thú nơi cốc rượu và ánh đèn màu. Cái ý thức
về khổ đau trong tôi chỗi dậy đối kháng lại nếp sống
quên lãng và vô tình ấy. Ðã đành bên xứ Phật có đức
A Di Ðà và các bậc bồ tát thánh chúng luôn luôn nhắc nhở
về tứ diệu đế, về bát chánh đạo, nhưng làm sao pháp
âm có thể thay thế được sự chứng nghiệm trục tiếp về
khổ đau? Hồi chiến tranh Việt Nam đang tiếp diễn, tây phương
cũng trông thấy hình ảnh đau thương của đồng bào ta trên
màn ảnh truyền hình, nhưng nhìn những hình ảnh đó làm sao
thông cảm được nỗi đau khổ của người Việt. Tôi đã
từng nhìn những hình ảnh đó và tôi thấy chúng không diễn
tả được những đau khổ thống thiết của đồng bào tôi.
Ðừng
làm lu mờ một nửa pháp thân
Vì những
lý do đó, tôi thấy ta bà là nơi thuận lợi nhất cho ta hành
đạo. Tôi thấy các tư tưởng gia đại thừa đi quá trong
khi đồng nhất pháp thân với cái đẹp và cái lành. Khi nói
"trúc tím hoa vàng không có phải là cảnh ngoài, mây trắng
trăng thanh đều hiện lộ toàn chân" (2), các vị ấy đã làm
cho pháp thân lu mờ đi một nữa. Chân tướng của pháp thân
còn là bùn lầy nước đọng, còn là tham sân si, còn là khổ
đau và sự xâu xé nhau của mọi loài. Ở cõi tịnh độ, tiếng
hót của các loài chim như ca lăng tần già trở thành tiếng
thuyết pháp. Tại cõi ta bà, tiếng hót của các loài chim cũng
có thể biểu hiệu của pháp thân "các pháp từ xưa nay, vốn
không là sinh diệt, xuân đến trăm hoa mừng, oanh vàng ca liễu
thắm" (3). Tiếng chim ca lãnh lót đối với chúng ta thường
biểu lộ sự tươi sáng và yêu đời. Nhưng nhìn sâu vào thực
tại, ta thấy tiếng chim ca cũng có thể là dấu hiệu của
khổ đau. Một hôm thiền tọa trong rừng, nghe tiếng chim kêu
tôi bỗng rùng mình. Tôi thấy rõ những con sâu đang núp dưới
các cọng lá hay hốc cây cũng đang rùng mình như tôi. Tiếng
chim kêu làm cho các loại sâu bọ và côn trùng hoảng sợ cũng
như ta hoảng sợ khi ngồi trong rừng mà nghe tiếng cọp gầm.
Hãy chọn
các vị Bồ Tát làm bạn đồng hành
Phép
thiền hành giúp ta mở mắt để thấy được bao nhiêu nhiệm
mầu trong vũ trụ, chuyển ta ba thành tịnh độ, giúp ta cởi
bỏ phiền não lo âu, cho ta sự an lạc. Nhưng phép thiền hành
cũng giúp ta thấy được những đau thương, những rên siết
và quằn quại của cuộc đời. Khi ta tỉnh thức ta thấy được
tình trạng thực của cuộc sống. Tôi thường nói với các
thiền sinh: các bạn làm sao thấy được tự tính (kiến tánh)
nếu các bạn không thấy được những gì đang xãy ra trước
mắt và xung quanh các bạn. Không phải nhắm mắt lại là thấy
được tự tánh. Trái lại, phải mở mắt ra, và thức thỉnh
dậy trong tình trạng thực của cuộc đời, nghĩa là thấy
được pháp thân toàn vẹn của các bạn. Những con đường
lúa thơm tho, những ngỏ trúc râm mát, những công viên đầy
lá thắm rụng... những con đường ấy là thiền lộ của
bạn, bạn hãy thưởng thức đi. Những con đường ấy không
đưa bạn đi vào quên lãng mà trái lại sẽ đưa bạn đi tới
sự tỉnh thức để bạn thấy rõ được những khổ đau hiện
thực của thế giới. Lúc bấy giờ thiền lộ của bạn là
mọi nẻo đường thế gian; đã tỉnh thức rồi, bạn sẽ
không còn ngần ngại gì mà không đi vào những con đường
ấy. Bạn sẽ đau khổ nhưng không phải đau khổ vì những
phiền muộn, ưu tư và sợ hãi của mình, bạn đau khổ vì
đồng loại, vì muôn loài, vì tình thương của một người
tỉnh thức, nghĩa là một vị bồ tát. Bồ tát, Bodhistva, người
Trung Hoa dịch là giác hữu tình. Giác hữu tình là một người
tỉnh thức. Và lúc đó, trên đường bạn đi, tất cả những
người đồng hành với bạn đều là những vị bồ tát bất
thối chuyển.(4)
GHI
CHÚ
(1)
tiếp nối và làm rạng rỡ hạt giống thánh, hướng dẫn
liên tục thế hệ tương lai và báo đền ơn đức Phật.
(2)
túy trúc hoàng hoa phi ngoại cảnh, bạch vân minh nguyệt hiện
toàn chân.
(3)
chư pháp tùng bản lai, thường tự tịch diệt tướng, xuân
đáo bách hoa khai, hoàng oang đề liễu thượng.
(4)
bất thối bồ tát vi bạn lữ.
Thích
Nhất Hạnh
Làng
Hồng (Plum Village),
Meyrac
Loube Bernac 47120 Duras
France
Tel.
35 94 7540
|
