|
.
THERAVĀDA
- PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY
CĂN
BẢN PHÁP HÀNH THIỀN
Nguyên
tác: The Basic Method of Meditation Tác giả: Thiền sư
Ajahn Brahmavamso
Dịch
giả: Thiện Nhựt & Bình Anson
PL.
2548 - TL. 2004
 |
|
Biên
tập từ các bài pháp thoại của ngài Thiền sư Ajahn Brahmavamso
trong khóa thiền tích cực 9 ngày, vào tháng 12-1997, tại North
Perth, Tây Úc. Nguyên tác Anh ngữ được ấn tống lần đầu
tiên năm 1998, đến năm 2003 đã được tái bản 7 lần, tổng
cộng 60 ngàn quyển. Ngoài ra, tập sách này cũng đã được
dịch sang tiếng Sinhala và ấn tống ở Sri Lanka.
----
*----
|
Mục
lục
Vài
nét về tiểu sử Thiền sư Ajahn Brahmavamso
Cảm
tạ
Phần
1:
1)
Chú tâm vững bền vào thời khắc hiện tại.
Phần
2:
2)
Giác niệm tĩnh lặng về thời khắc hiện tại.
3)
Giác niệm tĩnh lặng trong hiện tại về hơi thở.
4)
Hoàn toàn chú tâm vững bền vào hơi thở.
Phần
3:
5)
Hoàn toàn chú tâm vững bền vào hơi thở tuyệt đẹp.
6)
Thể nghiệm định tướng mỹ lệ.
7)
Sơ Thiền.
Đối
chiếu thuật ngữ Anh-Việt |
----
*----
Vài
nét về tiểu sử Thiền sư Ajahn Brahmavamso
Thiền
sư Ajahn Brahmavamso sinh năm 1951 tại London, Anh quốc. Ngài tự
xem mình là một Phật tử ngay vào lứa tuổi mười bảy, sau
khi tự tìm hiểu và đọc các sách Phật giáo, trong lúc vẫn
còn là một học sinh trung học. Sự chú tâm của ngài về
đạo Phật và Thiền càng nảy nở thêm khi ngài theo học tại
Đại học Cambridge, ngành Vật lý Lý thuyết. Sau khi tốt nghiệp,
ngài dạy học trong một năm, rồi sang Thái Lan để xuất gia.
Ngài
thọ giới Tỳ kheo năm hai mươi ba tuổi, vị thầy truyền
giới là ngài Hòa thượng trụ trì chùa Wat Saket. Sau đó, ngài
tu học chín năm trong truyền thống Sơn Lâm (Forest Tradition),
dưới sự hướng dẫn của ngài Thiền Sư Ajahn Chah.
Năm
1983, ngài được thỉnh mời sang Tây Úc, giúp thiết lập tu
viện theo truyền thống Sơn Lâm ở một khu rừng gần thành
phố Perth. Hiện nay, Thiền sư Ajahn Brahmavamso là vị trụ trì
Tu viện Bodhinyana (Giác Minh) và là vị lãnh đạo tinh
thần của Hội Phật Giáo Tây Úc (The Buddhist Society of Western
Australia).
----
*----
CẢM
TẠ
Chân
thành cám ơn Sư cô Liễu Pháp và quý đạo hữu AHT, NĐQ, NKS,
PMN, PTH, TTL đã đóng góp các ý kiến quý báu để giúp chúng
tôi chỉnh sửa bản dịch.
Thiện
Nhựt và Bình Anson
---*---
NAMO
TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMASAMBUDDHASA
CUNG
KÍNH ĐẢNH LỄ ĐỨC THẾ TÔN,
BẬC
ỨNG CÚNG, CHÁNH ĐẲNG GIÁC
PHẦN
1
"Mục
tiêu của pháp thiền này là sự tĩnh lặng vi diệu, sự an
định và trong sáng của tâm."
Thiền
là đường lối để thực hiện sự buông bỏ. Khi hành thiền,
ta buông bỏ thế giới phức tạp bên ngoài, để có thể vươn
đến thế giới an nhiên bên trong. Trong tất cả các hệ thống
huyền học và trong nhiều truyền thống, hành thiền được
biết đến như là con đường đi đến tâm thanh tịnh và uy
lực. Kinh nghiệm về tâm thanh tịnh này, giải thoát ra khỏi
thế giới, rất là vi diệu và hỷ lạc.
Thông
thường khi hành thiền, có nhiều việc khó khăn cần phải
làm, nhưng các bạn nên quyết tâm chịu đựng các sự khó
nhọc đó, vì chúng sẽ giúp các bạn thể nghiệm được những
trạng thái tuyệt vời, đầy ý nghĩa. Chúng rất xứng đáng
cho những nỗ lực của chúng ta! Quy luật tự nhiên là nếu
không có nỗ lực, ta không thể tiến bộ được. Dù là cư
sĩ hay là tu sĩ, nếu chẳng nỗ lực thì chẳng đi đến đâu
cả, trong việc hành thiền, hoặc trong bất cứ việc gì khác.
Tuy
nhiên, chỉ riêng nỗ lực thôi, cũng chưa đủ. Nỗ lực cần
phải khéo léo. Điều này có nghĩa là bạn hướng năng lực
vào đúng chỗ, duy trì năng lực đó cho đến khi công tác
được hoàn tất. Nỗ lực khéo léo chẳng hề gây trở ngại
hay quấy rối bạn; ngược lại, nó sẽ tạo ra sự an tĩnh
tuyệt vời của mức thiền định thâm sâu.
Để
biết phải hướng nỗ lực đến nơi nào, bạn cần phải
hiểu thật rõ ràng mục tiêu của việc hành thiền. Mục
tiêu đó là sự tĩnh lặng vi diệu, sự an định và trong sáng
của tâm. Nếu bạn hiểu được mục tiêu đó, bạn
sẽ thấy rõ ràng nơi mà bạn cần hướng nỗ lực đến,
và biết rõ phương tiện nào dùng để đạt mục tiêu đó.
Nỗ
lực đó phải hướng về sự buông bỏ, về sự phát triển
một tâm trí sẵn sàng xả ly. Một trong các lời dạy giản
dị nhưng sâu sắc của Đức Phật là, "Một hành giả có
tâm hướng về sự buông bỏ, sẽ dễ dàng đạt đến Định
(Samàdhi, phiên âm là Tam-ma-đề)". Hành giả đó
đắc được, gần như tự động, các trạng thái an lạc nội
tâm. Điều mà Thế Tôn muốn nói là nguyên nhân chính để
đắc mức thiền thâm sâu, để đạt đến các trạng thái
mạnh mẽ đó, là sự quyết tâm khước từ, buông bỏ và
xả ly.
Trong
giờ thiền, chúng ta không nên phát triển một tâm tư chỉ
biết tích lũy, bám níu vào các sự vật; trái lại, chúng
ta cần phải đào luyện một tâm trí sẵn sàng buông bỏ mọi
vật, buông bỏ mọi gánh nặng. Ngoài giờ thiền, ta gánh vác
biết bao nhiêu bổn phận đè trên vai, tựa như các hành lý
nặng trĩu; nhưng trong thời gian hành thiền, ta không cần có
nhiều hành lý như thế. Vậy, trong khi hành thiền, hãy xem
ta có thể trút bỏ bao nhiêu hành lý. Bạn hãy xem sự vật
như là gánh nặng, như khối trọng lượng, đè ép lên bạn.
Như thế, bạn mới có thái độ đúng đắn để từ khước
chúng, tự ý vứt bỏ chúng, chẳng thèm ngoảnh lại. Chính
nỗ lực đó, thái độ đó, hành động đó của tâm hướng
về sự buông bỏ, là điều đưa bạn đi sâu vào thiền định.
Ngay cả ở các giai đoạn khởi đầu của hành thiền, hãy
xét xem bạn có thể tạo ra được bao nhiêu năng lực để
xả ly, để vứt đi mọi sự vật, và dần dần, sự buông
bỏ sẽ xảy đến. Khi tâm tư buông bỏ mọi sự vật, bạn
sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn, hiểu biết rõ hơn và tự do
hơn. Hành thiền được như thế, việc buông bỏ sẽ xảy
đến theo từng giai đoạn, từng bước một.
Bạn
có thể thực hiện các giai đoạn tiên khởi một cách nhanh
chóng, nếu bạn muốn, nhưng hãy cẩn thận. Đôi khi, nếu
bước qua các giai đoạn đầu quá nhanh, bạn sẽ nhận ra rằng
công việc chuẩn bị vẫn chưa được hoàn tất. Đó cũng
giống như dự định xây cất vội vã một ngôi nhà lầu trên
một nền móng còn yếu ớt. Công trình dựng lên quá nhanh,
nhưng rồi nó sụp đổ cũng nhanh! Vậy, bạn nên dành nhiều
thì giờ cho nền móng, và cho "tầng thứ nhất" nữa, làm sao
cho nền móng được vững chắc và kiên cố. Nhờ đó, khi
bạn tiến lên các tầng trên, trạng thái hỷ lạc của thiền
định cũng được vững chắc và kiên cố.
Theo
phương cách tôi giảng dạy về hành thiền, tôi thường bắt
đầu từ một giai đoạn rất đơn giản là hãy buông bỏ
hết các hành lý của quá khứ và vị lai. Đôi khi, bạn
có thể tưởng đó là việc quá dễ làm, rằng đó là điều
quá sơ đẳng. Tuy nhiên, nếu bạn dồn hết nỗ lực vào việc
đó, không quá nôn nóng chạy cho mau đến các giai đoạn cao
hơn của sự hành thiền, cho đến khi nào bạn đã đạt đúng
đắn mục tiêu đầu tiên là có được sự chú tâm vững
bền vào ngay thời khắc hiện tại, thì về sau này,
bạn mới nhận thấy được rằng bạn đã thiết lập xong
một nền móng thật vững chắc, để có thể xây trên đó
các tầng cao hơn.
Buông
bỏ quá khứ có nghĩa là không nghĩ gì đến công việc làm
của bạn, gia đình bạn, những cam kết của bạn, kỷ niệm,
những vui buồn của thuở thiếu thời, v.v...; bạn buông bỏ
tất cả những kinh nghiệm đã qua, bằng cách chẳng màng quan
tâm đến chúng. Bạn trở thành một kẻ không có tiểu sử,
suốt trong thời gian hành thiền. Bạn chẳng nghĩ ngay cả việc
bạn từ đâu đến, sinh ra ở đâu, cha mẹ là ai, hoặc bạn
đã được nuôi dạy và lớn lên đã như thế nào. Tất cả
những "lịch sử" đó được buông bỏ trong khi hành thiền.
Bằng cách đó, mọi người tại thiền đường này đều trở
nên bình đẳng với nhau, chỉ là các thiền sinh. Cũng chẳng
quan trọng gì về việc bạn đã hành thiền được bao nhiêu
năm, hoặc bạn là người đã có chút ít kinh nghiệm, hay chỉ
mới chập chững bắt đầu. Nếu bạn buông bỏ được tất
cả lịch sử đó, thì chúng ta đều bình đẳng và tự do.
Chúng ta đang tự giải phóng ra khỏi các mối quan tâm đó,
các tri giác, và tư tưởng đã giới hạn chúng ta và làm cản
trở sự an tịnh nảy sanh từ việc buông bỏ. Vậy, cuối
cùng rồi, mỗi trang lịch sử của bạn, bạn đều buông bỏ,
ngay cả các biến cố đã xảy ra cho bạn kể từ khi đến
dự khoá thiền ẩn cư này, và ngay cả những gì vừa mới
xảy ra cho bạn vài phút trước đây. Bằng cách ấy, bạn
không khuân vác một gánh nặng nào từ quá khứ đem đến
cho hiện tại. Bất cứ điều gì vừa xảy ra, bạn không còn
quan tâm đến và buông cho trôi hết. Bạn không cho phép quá
khứ tác động vào tâm bạn.
Có
thể xem việc buông bỏ để luyện tâm như là một căn phòng
nhỏ có bọc nệm cách âm. Khi một kinh nghiệm nào, một tri
giác hay tư tưởng nào va chạm vào bức tường của căn phòng
có vách bọc nệm, chúng không dội ngược trở lại. Chúng
lún sâu vào lớp nệm và ngừng ngay tại đó. Như thế, bạn
không để cho quá khứ gây được tiếng vang nào trong tâm
tư, cả quá khứ của ngày hôm qua và tất cả thời gian dài
trước đó, bởi vì chúng ta đang luyện tâm hướng về sự
buông bỏ, vứt đi tất cả, và trút mọi gánh nặng.
Quan
điểm của vài người cho rằng nếu lấy quá khứ ra quán
chiếu, họ có thể rút ra bài học và giải quyết được
các vấn đề đã qua. Tuy nhiên, bạn nên hiểu cho rằng khi
quay lại nhìn vào quá khứ, bạn luôn luôn nhìn nó với cặp
lăng kính méo mó. Bất cứ những gì bạn nghĩ nó đã là như
thế, thì thực sự nó lại chẳng giống đúng như thế! Chính
vì vậy, nhiều người đã tranh cãi nhau về những sự việc
thực sự vừa xảy ra, ngay cả những chuyện vừa xảy ra vài
phút trước. Các cảnh sát viên điều tra tai nạn giao thông
đều biết rõ điều đó. Mặc dù tai nạn vừa mới xảy ra
chừng nửa giờ mà hai nhân chứng, cả hai đều hoàn toàn
thành thật, lại đưa ra hai bản tường trình khác nhau. Ký
ức của ta không đáng tin cậy. Nếu thấy rằng ký ức không
đáng tin cậy, bạn sẽ không đặt nặng giá trị vào việc
hồi tưởng lại quá khứ. Và rồi, bạn sẽ buông bỏ nó
đi. Bạn có thể chôn nó đi, cũng như thể bạn chôn người
chết. Khâm liệm tử thi vào quan tài, và chôn xuống đất
hay thiêu hóa đi, thế là xong, chấm dứt. Đừng bận bịu
lần lữa với dĩ vãng. Đừng tiếp tục khiêng quan tài của
những thời khắc đã chết vào trong đầu bạn! Nếu bạn
làm thế, bạn đang đè mình xuống dưới các gánh nặng mà
xem ra, chúng chẳng phải là của bạn. Hãy để quá khứ trôi
qua đi, và rồi, bạn sẽ có đủ khả năng để được tự
do ngay trong giờ phút hiện tại.
Còn
về tương lai, các dự phóng, lo sợ, kế hoạch, và kỳ vọng,
v.v... -- chúng ta cũng đều nên buông bỏ. Đức Phật có lần
nói về tương lai: "Bất cứ điều gì ta nghĩ sẽ xảy ra như
thế, thì nó luôn luôn lại khác thế"! Bậc hiền trí xem tương
lai như mơ hồ, khó biết và khó mà tiên đoán được. Việc
dự đoán về tương lai thường là một điều hoàn toàn ngu
xuẩn, và luôn luôn làm phí mất thì giờ nếu ta nghĩ đến
tương lai trong lúc hành thiền.
Khi
làm việc với tâm, bạn cảm thấy nó thật lạ lùng. Nó có
thể làm những việc kỳ diệu chẳng thể ngờ trước được.
Điều rất thường thấy nơi các thiền sinh khi gặp lúc thật
khó khăn, tâm không được an định, họ ngồi đó nghĩ rằng,
"Lại nữa rồi! Lại thêm một giờ ngồi thiền trong sự bực
bội!". Mặc dù khi họ bắt đầu tưởng nghĩ như thế, và
dự đoán sẽ lại bị thất bại trong hành thiền, thì vài
điều lạ lùng nào đó lại đột nhiên xảy đến, khiến
họ nhập vào thiền định rất ư an hòa.
Gần
đây, tôi có nghe nói về một người lần đầu đến tham
dự khóa thiền mười ngày. Sau ngày thứ nhất, thân thể ông
ta đau nhức quá, đến đỗi ông phải xin về nhà. Vị thiền
sư bảo, "Hãy ở nán lại thêm một ngày và tôi cam đoan sự
đau nhức sẽ qua đi." Ông ta ở thêm ngày nữa, đau nhức chẳng
hết, nên ông ta lại muốn về nhà. Vị thiền sư nhắc lại
lời nói trước, "Chỉ thêm một ngày nữa thôi, đau nhức
sẽ biến đi". Ông ta nán lại đến ngày thứ ba và cơn đau
lại càng tồi tệ. Trong các ngày còn lại, mỗi ngày ông đều
đến gặp vị thiền sư, và nhăn nhó đòi về nhà, nhưng vị
thiền sư vẫn nói, "Chỉ thêm một ngày nữa, cơn đau sẽ
dứt". Vào buổi sáng ngày cuối cùng, ngoài sự chờ mong của
ông, khi ông ta bắt đầu ngồi xuống, thì cơn đau đột nhiên
biến mất, biệt dạng! Cơn đau nhức không tái hiện. Ông
có thể ngồi thiền rất lâu mà không thấy đau nhức chi cả!
Trước sự kỳ diệu đó, ông ta chưng hửng, chẳng biết tâm
ông đã làm thế nào mà nó tạo nên được kết quả quá
bất ngờ như thế. Vậy, bạn không thể nào biết rõ được
tương lai đâu! Tương lai thật là kỳ dị, lạ lùng chẳng
hiểu nổi, hoàn toàn vượt khỏi sự dự đoán của bạn.
Những kinh nghiệm như thế đem trí tuệ và can đảm đến
cho bạn, để buông bỏ hết mọi tư tưởng về tương lai
cũng như tất cả các kỳ vọng.
Khi
đang hành thiền, bạn nghĩ, "Tôi phải ngồi thiền còn thêm
bao nhiêu phút nữa đây? Còn phải chịu đựng như thế này
trong bao lâu nữa?", thì đó chỉ là sự đi lang thang vào tương
lai. Cơn đau có thể sẽ biến đi trong chớp mắt. Giây phút
sau có thể là giây phút tự do. Bạn không thể nào dự đoán
được những gì sẽ xảy ra.
Sau
khi đã hành thiền qua nhiều buổi, đôi khi bạn nghĩ, chẳng
có buổi thiền nào là tốt đẹp cả. Trong buổi thiền tiếp
theo, bạn ngồi xuống, và mọi sự lại trở nên an định
và dễ dàng. Bạn nghĩ: "Chà! Giờ đây, tôi có thể hành thiền
tốt rồi!", nhưng buổi tập kế tiếp, bạn lại thấy khó
khăn, thất vọng, chán nản. Cái gì kỳ quái vậy?
Vị
thiền sư đầu tiên của tôi có nói với tôi một điều xem
ra như kỳ dị lắm. Ngài ấy bảo, chẳng hề có cái gì gọi
là hành thiền thất bại cả! Ngài nói đúng. Tất cả những
buổi hành thiền mà bạn gọi là "thất bại" đó, bực bội
và chẳng đáp ứng kỳ vọng của bạn, những buổi ấy chính
là những lúc mà bạn đang nỗ lực làm việc nhọc nhằn để
có được "tấm ngân phiếu lãnh lương" ...
Như
thể một người đi làm trọn ngày Thứ Hai, đến chiều chẳng
lãnh được đồng nào. Anh ta nghĩ, "Làm việc như thế này
để làm gì, hử?". Thứ Ba, anh làm cũng trọn ngày và cũng
chẳng lãnh được gì. Một ngày tệ hại nữa. Trọn ngày
Thứ Tư, trọn ngày Thứ Năm, cũng vẫn chẳng thấy có gì
đền công cho tất cả việc nặng nhọc đã làm. Bốn ngày
tồi tệ trôi qua liên tiếp. Thế rồi đến ngày Thứ Sáu,
anh cũng làm đúng y công việc như mấy ngày trước, và chiều
lại, ông chủ đến trao cho anh tấm ngân phiếu tiền lương.
"Chà! Tại sao mỗi ngày lại chẳng phải là ngày lãnh lương
nhỉ?!"
Tại
sao mỗi buổi hành thiền chẳng phải là một "ngày lãnh lương"?
Giờ đây, bạn đã hiểu thí dụ nói trên chưa? Chính do nơi
các buổi thiền khó khăn đó mà bạn tích lũy vốn liếng
cho bạn, do chính nơi đó mà bạn xây dựng các nhân duyên
để thành công. Khi nỗ lực để được an tịnh trong các
buổi thiền khó khăn, bạn tích lũy năng lực của bạn, tạo
đà để đưa đến an tịnh về sau này. Và khi đã có đủ
các điều kiện cần thiết, tâm bạn sẽ đi sâu vào các mức
thiền định tốt, và cảm thấy như đấy là "ngày lãnh lương".
Do đó, chính trong các buổi hành thiền khó khăn mà bạn đã
thực hiện được phần lớn công tác của bạn.
Trong
khóa thiền tích cực mới đây tại thành phố Sydney, một
nữ thiền sinh trong buổi trình pháp đã nói với tôi rằng,
cả ngày bà ta giận tôi lắm, nhưng vì hai lý do khác nhau.
Trong những buổi ban đầu ngồi thiền, bà gặp nhiều khó
khăn, và giận tôi sao chẳng chịu rung chuông để nghỉ xả
hơi sớm một chút. Trong các buổi thiền về sau, bà đi vào
trạng thái an tịnh tuyệt vời, và bà lại giận tôi sao lại
rung chuông nghỉ sớm quá. Thật ra, các buổi thiền tập đều
kéo dài thời gian bằng nhau cả, mỗi buổi đúng một giờ.
Làm thầy, lãnh việc rung chuông, chẳng phải là chuyện dễ
để làm vừa lòng tất cả các thiền sinh!
Khi
dự đoán về tương lai, bạn thường tự nghĩ "Còn bao nhiêu
phút nữa chuông mới reo?" Đó là nơi mà bạn hành hạ mình,
khi mà bạn cúi xuống vác lên một gánh nặng chẳng phải
của bạn. Vậy, xin phải thật cẩn thận, đừng vác lên vai
cái va ly nặng trĩu của việc: "Còn bao nhiêu phút nữa mới
rung chuông?", hoặc, "Ta phải làm gì nữa đây?". Nếu đó là
những gì mà bạn đang nghĩ đến, thì bạn đang lơ là, chẳng
chú tâm đến những gì hiện đang xảy ra. Bạn đâu có hành
thiền! Bạn lạc hướng rồi, và bạn đang mời sự rắc rối
đến với bạn đó!
Trong
giai đoạn này của sự hành thiền, bạn hãy giữ sự chú
tâm ngay vào phút hiện tại, đến mức mà bạn quên hẳn hôm
nay là ngày gì, hoặc hiện đang mấy giờ, sáng hay trưa, cũng
chẳng hay biết gì cả! Tất cả những gì bạn đang hay biết
chính là giây phút hiện tại -- ngay tại lúc này! Bằng cách
ấy, bạn đạt được thời biểu tu học tuyệt vời khi bạn
hành thiền ngay trong giây khắc hiện tại, chẳng cần biết
bao nhiêu phút đã trôi qua, hoặc còn ngồi thêm bao nhiêu phút
nữa, chẳng nhớ đến cả hôm nay là ngày gì.
Có
một lần, khi còn là một tỳ kheo trẻ ở Thái Lan, tôi quên
bẵng mình đang ở vào năm nào. Thật là tuyệt diệu được
sống trong cảnh giới phi thời gian, một cảnh giới tự tại
hơn nhiều so với cảnh giới bị lệ thuộc thời gian mà chúng
ta hiện đang sống. Trong cảnh giới phi thời gian, bạn thể
nghiệm giây phút hiện tại, cũng như các bậc hiền trí thể
nghiệm giây phút đó cả ngàn năm qua. Bao giờ giây phút đó
cũng như thế, chẳng đổi khác. Bạn đang bước vào thực
tại hiện tiền.
Thực
tại hiện tiền rất huy hoàng và kỳ diệu. Khi buông bỏ hết
quá khứ và tương lai, bạn như thể đã hồi sinh. Bạn ở
tại đây, bạn đang tỉnh thức. Đó là giai đoạn thứ nhất
của hành thiền, sự tỉnh thức được nuôi dưỡng trong giây
phút hiện tại. Đạt đến đấy, bạn đã thực hiện rất
nhiều điều. Bạn đã buông bỏ được gánh nặng đầu tiên,
vốn cản trở mức thiền định thâm sâu.
Vậy, bạn hãy nỗ lực thật nhiều thêm, để đạt đến
giai đoạn thứ nhất này, khiến nó trở nên mạnh mẽ, chắc
chắn và vững vàng. Sau đó, chúng ta sẽ đưa sự tỉnh thức
trong phút giây hiện tại lên giai đoạn kế tiếp tinh tế
hơn trong việc hành thiền -- sự giác niệm tĩnh lặng
về phút giây hiện tại.
[^]
----
*----
PHẦN
2
"Sự
tĩnh lặng làm khởi sinh lên trí tuệ và trong sáng nhiều hơn
gấp bội sự suy nghĩ".
Trong
Phần 1, tôi đã phác họa mục tiêu của hành thiền, tức
là sự tĩnh lặng vi diệu, sự an định và trong sáng của
tâm, làm thai nghén cho các minh triết thật thâm sâu. Kế đó,
tôi có nêu rõ đường lối chủ yếu, như một sợi tơ bền
chắc luồn suốt qua sự hành thiền, là sự buông bỏ tất
cả những gánh nặng về vật chất và tinh thần. Sau cùng,
trong Phần 1, tôi đã mô tả tỉ mỉ sự thực tập đưa đến
điều mà tôi gọi là giai đoạn thứ nhất của sự hành thiền,
và giai đoạn đó xem như đã đạt đến, khi nào hành giả
đã an trú thoải mái vào thời khắc hiện tại, trong một
khoảng thời gian dài và chẳng đứt đoạn. Tôi đã nhấn
mạnh rằng, "Thực tại hiện tiền rất huy hoàng và kỳ
diệu. ... Đạt đến đấy, bạn đã thực hiện rất nhiều
điều. Bạn đã buông bỏ được gánh nặng đầu tiên, vốn
đã cản trở mức thiền định thâm sâu." Nhưng dù đã
thành công được nhiều như thế, thiền sinh cần phải tiến
xa thêm vào sự tĩnh lặng đẹp đẽ và chân thật hơn của
tâm thức.
Ở
đây, chúng ta cần phải hiểu rõ về sự khác biệt giữa
sự giác niệm tĩnh lặng về thời khắc hiện tại và
sự suy tư về trạng thái đó. Thí dụ như xem
một trận đấu quần vợt trên màn ảnh truyền hình. Khi đang
xem trận đấu ấy, rất có thể bạn để ý rằng, thật ra,
có hai trận đấu cùng xảy ra một lượt -- một trận bạn
đang nhìn thấy trên màn ảnh, và một trận bạn đang nghe
bình luận viên mô tả. Thật vậy, nếu Úc-đại-lợi đấu
với Tân-tây-lan, giọng điệu lời bình luận của xướng
ngôn viên người Úc hoặc của xướng ngôn viên người Tân-tây-lan,
sẽ khác nhau nhiều so với trận đấu đang thật sự diễn
ra. Bình luận thường hay thiên vị. Trong thí dụ này, việc
nhìn màn ảnh mà không có lời bình luận, tương đương với
sự giác niệm tĩnh lặng trong thiền; còn để tâm chú
ý vào lời bình luận trong khi đang xem trận đấu, tương đương
với việc suy tư về sự giác niệm tĩnh lặng đó. Bạn
nên biết rằng, bạn sẽ gần Chân Lý hơn, khi bạn chỉ quan
sát mà không bình luận, khi bạn chỉ thể nghiệm đơn thuần
một sự giác niệm tĩnh lặng về thời khắc hiện tại.
Đôi
khi, qua sự bình luận trong nội tâm, ta cứ tưởng rằng ta
biết được chuyện thế gian. Thật ra, lời bình luận đó
chẳng biết gì đến thế giới bên ngoài! Các lời nói trong
nội tâm đã dệt nên những ảo tưởng mê lầm, tạo ra khổ
não. Chính nó khiến ta sân hận với những ai mà ta xem như
kẻ thù, và tạo mối luyến ái nguy hiểm với những ai mà
ta thương mến. Lời nói nội tâm tạo ra tất cả mọi vấn
đề khó khăn cho cuộc đời. Nó tạo ra sợ hãi và mặc cảm
tội lỗi. Nó tạo ra lo âu và chán chường. Nó xây dựng nên
các ảo tưởng, cũng như các bình luận viên khéo léo trên
màn ảnh truyền hình, đã dùng thủ đoạn lèo lái thính giả
phải tức giận, hay buồn bã, nhỏ lệ nữa. Vậy, nếu bạn
muốn tìm Chân Lý, bạn phải quý trọng sự giác niệm tĩnh
lặng, và trong khi hành thiền, hãy xem sự giác niệm đó quan
trọng hơn bất cứ suy tư nào khác.
Cũng
chỉ vì thiên hạ đã đặt nặng giá trị thái quá nơi các
tư tưởng của họ, mới khiến cho sự giác niệm tĩnh lặng
vướng phải một chướng ngại trầm trọng. Hãy cẩn thận
gạt bỏ tầm quan trọng mà ta đặt vào tư tưởng của mình,
và hãy nhận thức giá trị chân thực của giác niệm tĩnh
lặng, đó chính là sự minh triết để giúp cho giai đoạn
thứ hai -- sự giác niệm tĩnh lặng về thời khắc hiện
tại -- có thể thành tựu được.
Một
trong những cách hay nhất để khuất phục được các lời
bình luận trong nội tâm, là phát triển sự giác niệm thật
tế nhị vào thời khắc hiện tại, tế nhị đến mức bạn
phải theo dõi mỗi phút giây thật cẩn thận, và không còn
có thì giờ để kịp bình luận về điều vừa xảy ra. Một
tư tưởng thường là ý kiến về một việc vừa mới xảy
ra, thí dụ như, "Điều đó đã tốt đấy!" hoặc "Điều
đó đã xấu đấy!" "Cái gì đã xảy ra đấy?"
Tất cả lời bình luận đó đều liên quan đến một kinh
nghiệm vừa mới trải qua. Khi ghi nhận, bình luận về một
kinh nghiệm vừa mới trải qua, bạn không thể đặt sự chú
ý vào kinh nghiệm vừa mới đến. Bạn tiếp các vị khách
cũ đã đến trước, và bỏ lơ các vị khách vừa mới đến,
ngay bây giờ!
Hãy
tưởng tượng tâm bạn như là vị chủ trong bữa tiệc, đang
đứng đón khách trước cửa. Nếu một vị khách bước vào,
bạn chào và bắt đầu nói với ông ta hết chuyện này đến
chuyện nọ, thì bạn đâu có làm tròn phận sự là chú ý
tới các vị khách khác vừa bước qua cửa. Bởi vì mỗi lúc,
khách khứa cứ lần lượt đến, bạn chỉ có thể chào người
này xong, liền quay sang chào người kế tiếp. Bạn không có
đủ thì giờ để khơi chuyện, dù là chuyện ngắn ngủi nhất,
với một người nào, vì điều đó có nghĩa là bạn sẽ bỏ
sót vị khách mới đến ngay sau đó. Trong hành thiền, tất
cả các kinh nghiệm đều đi vào nội tâm qua cửa của các
giác quan, cái này theo sau cái kia. Nếu bạn tiếp đón một
kinh nghiệm nào đó với sự tỉnh thức và rồi bắt chuyện
(bình luận) với vị khách (kinh nghiệm) đó, thì bạn sẽ
bỏ lỡ mất cái kinh nghiệm vừa mới đến tiếp theo sau.
Nếu
bạn hoàn toàn sống trong từng giây khắc với mỗi kinh nghiệm,
với mỗi vị khách đến viếng tâm bạn, bạn không còn chỗ
nào dành cho các lời bình luận trong nội tâm nữa. Bạn không
thể nào trò chuyện với chính bạn, bởi vì bạn hoàn toàn
bận bịu với sự đón tiếp một cách tỉnh thức tất cả
những gì vừa đến với tâm bạn. Đó là sự tỉnh thức
tinh tế vào thời khắc hiện tại, tinh tế đến mức nó trở
thành một sự giác niệm tĩnh lặng về hiện tại trong từng
giây phút.
Bạn
khám phá ra, trong việc phát triển mức tinh tế của sự im
lặng nội tâm, đó cũng tựa như vứt bỏ một gánh nặng
to lớn khác nữa. Cũng giống như bạn đã luôn luôn vác cái
ba lô trên vai từ bốn mươi, năm mươi năm nay, và trong thời
gian dài đó, bạn đã lê lết qua nhiều dặm đường. Giờ
đây, bạn thấy có đủ can đảm và sáng suốt để chịu
cởi cái ba lô ra và đặt nó xuống đất trong một lúc. Bạn
cảm thấy thoải mái vô cùng, thật là nhẹ nhõm và thật
là tự do, bởi vì từ nay, bạn không còn bị đè trĩu dưới
cái ba lô nặng nề của lời lải nhải trong nội tâm nữa.
Một
cách khác để phát triển sự giác niệm tĩnh lặng là ghi
nhận khoảng cách giữa các tư tưởng, giữa các lời thì
thầm trong nội tâm. Bạn cẩn thận theo dõi, với sự tỉnh
thức thật bén nhạy, khi một tư tưởng này vừa chấm dứt
và trước khi một tư tưởng kia khởi lên -- Đấy! Khoảng
giữa đó chính là giác niệm tĩnh lặng! Lúc đầu, có thể
khoảng cách đó chỉ tạm thời trong một chốc lát, nhưng
một khi bạn đã nhận chân được sự tĩnh lặng ngắn ngủi
phớt qua đó, bạn sẽ quen dần với nó; và khi bạn đã quen
với nó rồi, sự tĩnh lặng ấy sẽ kéo dài thêm ra. Bạn
bắt đầu vui hưởng sự tĩnh lặng, rốt cuộc rồi bạn đã
tìm nhận ra được nó, và cũng vì thế, nó sẽ nẩy nở thêm
lên. Nhưng hãy nhớ điều này: sự tĩnh lặng ấy rất thẹn
thùng. Nếu sự tĩnh lặng mà nghe bạn nói đến nó, nó liền
biến mất lập tức!
|
