|
. |
Phật Học
Phổ Thông
Khóa
Thứ Năm
Lịch
Sử Truyền Bá Phật Giáo,
10 Tông Phái và Vũ Trụ Nhơn Sanh
--- o0o ---
Bài Thứ
2
Lịch
Sử Phật Giáo Trung Hoa
A. Mở Ðề
Như chúng ta đã
biết qua trong bài học thứ nhất, cái của đạo Phật ở
Ấn Ðộ, trong khi trưởng thànhđã chia thành hai thân cây lớn,một
thân cây hướng về phía Nam, tức là Nam tôn Phật Giáo,trong
thân cây hướng về phía Bắc, tức là Bắc phương Phật Giáo.
Nói đến Bắc
Phương Phật Giáo, thí quốc độ lớn nhất và có một ảnh
hưởng quyết định đến những nườc chung quanh là Trung hoa.
Vậy muốn biết lịch sử truyền bá Phật Giáo ở Bắc phương
hay Ðại-thừa Phật Giáo, chúng ta không thể không nguyên cứu
sự phát-triển, sự thăng trầm của đạo Phật Trung hoa, từ
khi đạo Phật mớ du nhập vào cái khối người đông đảo
nhất thế giới này cho đến thời cận đại.
Khi chúng ta đã
nhận thấy được những đường nét chính của lịch sử
Phật Giáo Trung hoa, thì chúng ta cũng sẽ có được một vài
khái niệm và màu sắc chính của đạo Phật ở Việt nam trong
quá khứ:
B.- Chánh Ðề:
I.- Thời Kỳ
Sơ Khởi
Theo các sách sử
còn truyền lại, thì dân Trung hoa đã có nghe nói đến đạo
Phật lâu lắm và rải rác rong dân chúng ở phía Tây, đã
có người đã theo đạo Phật rồi. Hưng mãi đến đời nhà
Ðông hán, niên hiệu Vĩnh bình năm thứ mười (T.L67) Vua Minh
Ðế sai các ông Vương Tuân, Thái Hâm, cả thảy mười tám
người qua nước Ðaị Nhuc Chi (môt nươc1 ở phiá Tây, trên
đường từ Ấn Ðộ sang Trung Quốc) để rước Phật về
thờ và có mời được hai vị sư là Ca-Diếp Ma Ðằng (Kerssoapa
Matanga) và Trúc Pháp Lan (Falan) qua Trung hoa. Vua Han Minh Ðế
truyền dựng chùa Bạch Mã để thờ Phật và cho hai Ngài ở
đó dịch kinh truyền Ðạo. Hai Ngài đã dịch kinh Tứ Thập
Nhị Chương và mười sáu quyển kinh khác. Phật Giáo được
thừa nhận ở Trung Quốc, được xây chùa, dịch kinh được
bắt đầu từ đó. Dần dần đạo Phật càng bành trướng
và càc nhà truyền Ðạo từ Tây-vứt lục đục kéo sang Trung
Quốc, trong số đó có những bậc nổi tiếng nhất là Ngài
An Thế Cao, Chi Lâu Ca Sấm, Chi Diệu, Trúc Phật Sóc. Số kinh
chử Phạn dịch ra chử Hán trong thời kỳ sơ khởi này chúng
đã lên đến 300 quyển.
II.- Những Thời
Kỳ Hưng Thịnh
Trong khoảng thời
gian dài hơn hai ngàn năm từ khi bắt đầu du nhập vào Trung
hoa cho đến hiện đại đạo Phật đã nhiều lần không thành
và suy vong theo các thời đại. Cứ kể một cách tỷ mỷ sự
hưng thịnh và suy vong một cách liên tiếp ấy, thì viết không
biết bao nhiêu trang giấi mới xong, và độc giả cũng khó
nhớ cho hết được. Vì thế phải giúp trí nhớ cho quý vị
chúng tôi chỉ nêu lên những điểm chính, nổi bật nhất
tronh lịch trình biến chuyển của Phật Giáo Trung hoa. Trước
tiên chúng tôi phải nêu những thời kỳ hưng thịnh nhất,
sau đò nêu những thời kỳ đen tối nhất, để quý vị có
một khái niệm khá rỏ rệt nhất về lịch sử truyền bá
Phật Giáo Trung hoa.
Về sừ hưng thịnh,
chúng ta có thể ghi nhận bốn thời kỳ chíng sau đây:
1.- Thời kỳ
thứ nhứt. Từ Tam Quốc đến Tây Tấn (thế kỷ thứ III
đến thế kỷ thứ IV T.L). sau khi nhà Ðông Hán mất ngôi,
nước Tàu bị chia làm ba khối, tức là thời Tam Quốc: Ngụy,
Thục, Ngô. Mặc dù phân chia như thế, trong những nước ấy,
từ vua chúa đến dân gian đều quy ngưỡng theo đạo Phật,
và mỗi nước đều có những vị cao tăng từ Tây Vức sang
truyền đạo: ở Ðông Ngô có Ngài Khương Tăng Hội, ở Bắc
Ngụy có Ngài Ðàm Ma Ca La; ở Tây Thục có Ngài Châu Tử Hàng
là một cao tăng Trung hoa, đã qua Tây Vức học chữ Phạn và
tìm nguyên bản kinh chữ Phạn để dịch lại, hầu làm giàu
thêm cho ko tàng kinh điển Trung hoa.
Nhưng phải đợi
đến đời Tây Tấn, Phật Giáo Trung hoa mới thấy được
cái vẽ rực rỡ của thời kỳ thịnh phát thứ nhất. Năm
310 Tây lịch, dưới đời nhà Tây Tấn, niên hiệu Vĩnh Gia
một vị cao tăng từ Tây Vức là Ngài Phật Ðộ Trừng sang
thuyết pháp được nhân dân quy ngưỡng có hàng vạn, người.
Ngài đã đào tạo được một số đệ tử có tiếng tăm
như các Ngài: Ðạo An Pháp Hoa.
Sau đó ít lâu,Ngài
Cưu-Ma-La-Thập tiếp nối sự nghiệp hoằng dương chính pháp
của các bật tiền bối và đã đưa đạo Phật Trung hoa đến
một địa vị vô cùng rực rỡ. Chính trong giai đoạn thứ
nhất nầy, Trung hoa bắt đầu có những tôn phái mới là Tam
luận tôn và thành thật tôn.
2.- Thơì kỳ
thứ hai. -Dưới thời Nam Bắc triều (thế kỷ thứ V đến
đến thế kỷ thứ VI ). Trong thời kỳ này nhiều vị cao tăng
đã gây thêm uy thế cho đạo Phật cả trong dân gian lẫn cả
triều đình, như Ngài Hệ Lâm được tham dự triều chính.
Và đã nhiều ngài đã du nhập những tôn phái từ ngoài vào,
hay sáng lập thêm nhựng tôn phái mới. Như ngài Bồ Dề Ðạt
Ma đã từ Thiên Trúc sang truyền pháp Thiền Tôn, và là vị
tổ đầu tiên của phái nầy ở Trung hoa; Ngài Tam Tạng Chơn
Ðế dịch truyền luận Ðại-thừa Khởi tín, Ngài Ðàm Vô
Sấm dịch truyền Niết Ban Tôn, Ngài Nam Nhạc đại sư lập
Thiên Thai Tôn. Ðó là giai đoạn hưnh thịnh thứ hai của Phật
Giáo Trung hoa.
3.-Thời kỳ
thứ ba.-Dưới đời nhà đường(thế kỷ thứ VII- IX )Vào
khoảng đầu thế kỷ thứ bảy, dưới đời vua Ðường Thái
Tôn(ông vua thứ hai đời đường),sau một thời gian bị phân
tán vì giặc giã, đạo phập ở Trung hoa bắt đầu thịnh
phát lại. Vị cao tăng đã mở đầu cho giai đoạn hưng thịnh
nầy là Ngài Huyền-Trang, thường được gọi là Ðường Tam-Tạng
pháp sư. Nhận thấy kinh điển ở nước nhà hoặc bị thiêu
hủy thất lạc vì giặc giã, hay bị sai lạc nguyên bản vì
dịch sai hay chép lộn, Ngài Huyền-Trang tự phát đại nguyện
sang Ấn Ðộ, tìm học đạo với những bậc minh-sư, và đi
chu du khắp Ấn Ðộ. Sau 15 năm, Ngài trở về Trung hoa, đem
rất nhiều kinh tạng bằng Phạm-Văn và tổ chức cuộc phiên
dịch sang Hán-Văn có trên 1.500 quyển. Vua Ðường Thái-Tôn
rất quý trọng Ngài, truyền dựng chùa Ðại-Từ-Ân để Ngài
dịch kinh truyền đạo (1). Chính Ngài Huyền-Trang và các đệ-tử
của Ngài là những vị có công lớn trong việc làm sáng tỏ
giáo-lý pháp-tướng tôn ở Trung hoa.
Ðộc giả muốn
tìm hiểu rõ-ràng công cuộc Tây-du và phiên dịch kinh tạng
của Ngài Huyền-Trang xin hãy tìm đọc hai tập Huyền-Trang
của tác giả Vỏ-Ðình-Cường do nhà Hưng-Ðạo xuất bản.
Sau Ngài Huyền-Trang
, có Ngài Nghĩa-Tịnh cũng sang du lịch Ấn Ðộ bằng đường
biển và cũng thỉnh kinh đem về dịng được 60 bộ, tổng
cộng được 230 quyển.
Từ đó, dưới
thời Ðường, trừ một vài vị Vua, còn hầu hết các vị
khác, vị nào cũng ủng hộ, sùng bái đạo Phật, và đạo
Phật được thâm nhập một cách mạnh mẽ trong dân gian. Xét
trong bốn thời kỳ hưng thịnh, thì thời kỳ này là thời
kỳ hưng thịng lừng lẫy nhất của Phật Giáo Trung Hoa.
4.-thời kỳ
thứ tư.- Dưói đời nhà Minh. Từ khi nhà Ðường mất
thien hạ, đến nhà Minh, trải qua mấy trăm năm trước Trung
Hoa tuần tự trải qua các đời: Ngũ Ðại ( hậu Lương, hậu
Ðường, hậu Tấn, hậu Hán, hậu Chu ). Nhà Tống, rồi đến
nhà Nguyên.
Trong các đời
vua nầy, chỉ có nhà Tống là có thiện chí chấn-hưng Phật
Giáo, sau một giai đoạn điêu tàn vì chiến tranh và sự phá
hủy chùa chiền của vua Thế-Tôn nhà hậu Chu. Các vị vua
nhà Tống đã sai sứ sang Tây-Vức thỉnh kinh cầu danh Tăng,
và sắc dịch kinh điển, nên đạo Phật dần dần cũng được
hồi phục, tuy có kém hơn trước.
Nhưng phải đợi
đến đời vua Thái-Tổ nhà Minh ( Chu Nguyên Chương) đạo Phật
mới lấy lại được cái vẽ huy hoàng của những thời hưng
thịnh trước. Minh Thái-Tổ, nguyên lúc nhỏ là một vị Sa-Di,
nên khi lên ngôi, Ngài hết sức ủng hộ Phật Giáo.
Ngài quy định
phép tắc cho tăng-lữ,đặt những ty Tăng-cang, Tăng-chánh,
Tăng-hội để chưởng lý các tăng-lữ.Ngài lại triệu tậpcác
vị cao tăng ở Trường-Sơn để kiểm duyệt kinh tạng.Các
vị vua kế vị vua Minh Thái-Tôn, cũng tiếp tục trùng hưng
Phật Giáo, nhờ thế, đạo Phật ở Trung Hoa lại thêm một
lần nữa có sắc thái huy hoàng của thời xưa. Nhưng đó cũng
là thời kỳ hưng thịnh cuối cùng vậy.
Thật thế, từ
khi nhà Minh mất ngôi, sang nhà Thanh, mặc dù các vua chúa củng
có ủng hộ Phật Giáo, nhưng trong nhân gian ít người hiểu
thấu đạo lý của Phật, mà chỉ nghĩ đến cúng cấp, mê
tín, dị đoan thôi.
Phải đợi đến
cuộc cách-mạng Tam-dân chủ-nghĩa (1912), đạo Phật mới trổi
dậy bằng hình thức nghiên cứu Phật học và sự thành lập
các hội Phật Giáo khắp trong nước. Nhưng đây lại thuộc
vào thời kỳ cận đại và hiện đại Phật Giáo, mà chúng
ta sẽ nghiên cứu trong một bài sau.
III.-Những Thời
Kỳ Suy Vong
Như chúng ta đã
biết, cuộc đời đã là vô thường, thì không có một việc
gì có thể thoát ra ngoài cái luật chung ấy được. Ðạo
Phật Trung Hoa đã có thời cực thịnh, như chúng ta đã thấy
ở trên, tất cũng có thời kỳ suy vong mà chúng ta sắp đề
cập sau đây.
Nhà viết sử
Phật Giáo Trung Hoa, khi nói đến nhưnỵg thời kỳ suy vong
của Ðạo Phật thường tóm tắt trong một câu:"Tam Vỏ, nhất
Tôn chi ách ". Câu này muốn nói cái thời vận đen tối của
đạo Phật, nằm trong ba đời vua Võ 'Thái Hoa nhà Hậu Ngụy,
Võ -Ðế nhà Bắc-Chu, Võ-Tôn nhà Ðường ' và trong một đời
vua Thế-Tôn nhà hậu Chu.
Dưới đây, chúng
ta tuần tự nói đén bốn thời kỳ đen tối ấy:
1.- Thời kỳ
thứ nhứt.- Dưới đời hậu Ngụy Thái-Võ-Ðế ( 439-450
T.L). giữa thời Nam Bắc triều ( 420-588 ) trong lúc đạo Phật
đang thịnh hành, vua chúa đang sùng mộ, giới tăng sĩ mỗi
ngày một đông, thì đến niên hiệu Thaí-Bình Chơn-Quân thứ
bảy (446 T.L) vua hậu Ngụy Thái-Võ-Ðế là một ông vua tàn
bạo, nghe lời sàm tấu, tàn sát một cách ghê ghớm các tăng
lữ và phá hủy kinh tượng chùa tháp trong nước. Nhưng vận
mệnh của kẻ bạo tàn không thể lâu dài được, cho nên
bốn năm sau khi thi hành thủ đoạn tàn ác trên, Thái-Võ-Ðế
từ trần. Văn-thành vương lên nối ngôi, nhận thấy việc
làm tàn ác, vô lý và nguy hại trên, nên đã truyền phục
hưng Phật Giáo, nhờ đó đạo Phật dần dần lấy lại thanh-thế
cũ.
2.- Thời kỳ
thứ hai:-Dưới đời bắc Chu Võ-Ðế ( 574 T.L). Ðến đời
Võ-Ðế nhà bắc Chu, Phật Giáo lại bị tai ách lần thứ
hai. Vua ra sắc lệnh bãi bỏ Phật Giáo, bắt các tăng-sĩ về
làm dân, xung vào binh nội; chùa chiền bị biến thành phủ
đệ cho các vương hầu ở, dân chúng bị ngăn cấm không cho
thờ cúng Phật.
Nhưng ít năm sau,
Võ-Ðế mất, Tuyên-đế nối ngôi, lại sắc chiếu phục hưng
Phật Giáo, truyền dịch kinh luận. Nhờ đó, đến đời Tùy,
Phật Giáo mới trở lại thạnh hành, vua quan đều quy-y Phật
pháp.
3.- Thời kỳ
thứ ba. Dưới đời Võ-Tôn nhà Ðường ( 840-847 T.L ). Tai
ách thứ ba của Phật Giáo Trung Hoa xảy ra vào năm 845 T.L dưới
đời Võ-Tôn nhà Ðường.
Như chúng ta đã
biết, đời Ðường là một giai đoạn cực thịnh của lịch
sử Phật Giáo Trung Hoa, các vua chúa đời này đều sùng thượng
đạo Phật. Nhưng đến đời Võ-Tôn là một ông vua sùng mộ
Lão-giáo, nghe theo các đạo sĩ xúi giục, đã thẳng tay đàn
áp đạo Phật cũng như các tôn giáo khác, bắt 265.000 tăng
ni hoàn tục; những chuông thánh bằng đồng đều bị tịch
thu để đúc tiền.
Nhưng có lẽ các
ông vua tàn ác không thể sống lâu, hai năm sau Võ-Ðế mất.
Vua Tuyên-Tôn lên ngôi, lại hạ sắc tu bổ chùa chiền, chánh
hưng Phật Giáo.
4.- Thời kỳ
thứ tư .- Dưới thời thế tôn nhà hậu chu ( khoảng giữa
thế kỷ thứ X). Sau khi nhà đường mất ngôi, nước Trung
Hoa làm mồi cho sự tranh giành xâu xé giữa các chư hầu, chiến
tranh nỗi dậy khắp nơi, đạo Phật cũng chịu nhiều ảnh
hưởng tai hại lớn vì thời cuộc. Thêm vào đó, còn có sự
phá phách của một ông vua nhà Hậu-Chu là vua Thế-Tôn.
Thế-Tôn rất
ghét Phật Giáo, nên đã sắc chỉ phá hủy chùa chiền đến
30.336 ngôi, đem tượng đồng, chuông, khánh ra đúc tiền, các
kinh tạng đều bị thiêu hủy hay bị thất lạc gần hết.
Trước tình trạng đen tối ấy, đạo Phật Trung Hoa tưởng
đến mất tích. Nhưng không ! Nhà Tống sau khi bình được
thiên hạ, đã ra sức chánh hưng đạo Phật và sai sứ sang
Tây-Vức thỉnh kinh và pháp sư về Trung Hoa Hoằng-dương chánh-pháp.
IV. Sáu Vị
Tổ Thiền Tông Trung Hoa
Kể về các tôn
phái Phật Giáo ở Trung Hoa, thì thiền tôn thì phát-triển
mạnh mẽ và sâu rộng nhất. Ðiều đó củng không lấy làm
lạ, vì thiền tôn rất thích hợp với phần đông căn cơ
người Trung Hoa và các vị tổ của Thiền-Tôn là những vị
thánh tăng rất được tín-đò sùng mộ. Dười đây chúng
ta hãy biết qua về các vị Tổ ấy: Vị Tổ Thiền-Tôn truyền
ở Trung Hoa đầu tiên là đức Bồ-Ðề Ðạt-Ma. Sau khi Ngài
được Tổ Bát-Nhã-Ða-La truyền tâm pháp và phú chúc Ngài
sang Trung Hoa truyền hóa vào đời vua lương Võ-Ðế ( 528 D.L).
Ngài ngồi xây vào mặt tường tham thiền luôn trong chính năm,
tại chùa Thiếu-Lâm. Ngài thị tịch tại chùa Thiên-Thánh
ở vùng Vỏ-Môn, an táng tại chùa núi Hùng-Nhỉ bên cạnh
chùa Ðịnh-Lâm.
Trươc khi thị
tịch, Tổ Ðạt-Ma có nói bài kệ để phú-chúc cho Ngài Huệ-Khả,
tức Thành-Quang, (Người đã chặt cánh tay để cầu pháp với
Ngài Ðạt-Ma). Bài kệ ấy như sau:
Hán văn:
Ngô bổn lai tự
độ
Truyền pháp độ
mê tình
Nhứt hoa khai ngũ
diệp
Kết quả tự
nhiên thành
Dịch nghĩa:
Ta đến xứ Trung
Quốc
Thuyết pháp cứu
mê tình
Một bông nảy
năm cánh
Kết quả tự
nhiên thành.
Ngài Huệ Khả
kế thừa Ngài Ðạt Ma, làm tổ thứ hai, Ngài tăng Xán làm
tổ thứ ba, Ngài đạo tín là tổ thứ tư, Ngài Hoăng Nhẫn
là tổ thứ năm và Ngài Huệ-Năng là tổ thứ sáu, tức là
tổ cuối cùng của phái Thiền Tôn ở Trung Hoa.
C.-
Kết Luận
Sau khi đọc lịch
sử truyền bá Phật Giáo ở Trung Hoa, chúng ta có thể rút
ra một vài nhận xét bổ ích sau đây:
1.- đạo Phật
là một Tôn giáo ngoại lai, từ Ấn Ðộ truyền sang. Trong
khi Phật Giáo ở Ấn Ðộ mỗi ngày mỗi suy đồi, thì Phật
Giáo ở Trung Hoa mỗi ngày mỗi thêm thanh thế và cuối cùng
chinh phục được hầu hết cả một khối người đông đảo
nhất trên thế giới. Vì sao? Có lẽ vì ở Ấn Ðộ, các nhà
lãnh đạo truyền giáo đã không biết thích nghi với hoàn
cảnh, với sự tiến triển của thế giới của thời thế,
cứ giữ chặt nếp sống cũ, trong khi ấy thì ở Trung Hoa,
các nhà truyền giáo đã hiểu rõ căn cơ của quần chúng,
biết thích nghi với hoàn cảnh và thời thế, luôn luôn phát
huy những Tôn phái mới để đáp ứng cho những nhu cầu tinh
thần của những lớp người. Do đó mà đạo Phật ở Trung
Hoa không bị một tôn giáo nào lấn lướt được.
2.- Cũng như ở
Việt nam, các triều đại ở Trung Hoa khi mới lên ngôi, thì
các ông vua khai quốc bao giờ cũng sùng mộ đạo Phật và
khuyến khích sự truyền giáo, còn các ông vua cuối cùng, trái
lại, thường hay hủy phá đạo Phật, trước khi mất ngôi.
Những sự kiện ấy cho phép ta kết luận rằng: Các ông vua
khai quốc phần nhiều những vị có đức hạnh và sáng suốt
nhận thấy cần phải chấn hưng Phật Giáo thì dân chúng mới
được thuần lương và nước nhà mới thịnh trị. Trái lại,
các ông vua cuối cùng phần nhiều là những hôn quân vô đạo,
nên đã hủy phá Phật pháp. Vì thế, nước đã loạn lại
càng loạn thêm và các ngai vàng của các ông cũng sụp đỗ
theo với đà sụp đỗ của các nước.
3.- đạo Phật
ở Trung Hoa có lúc thịnh và lúc suy. Trong sự tịnh suy ấy,
công và tội của các ông vua rất lớn, nhưng không phải là
tất cả. Các ông vua chỉ tăng cường thượng duyên, còn nguyên
nhân chính, động cơ chính vẫn là giới tín đồ và nhất
là giới lãnh đạo Phật Giáo. Khi mà tín đồ có đạo hạnh
và lòng tin tưởng mạnh mẽ, các nhà truyền giáo có nhãn
quan sáng suốt, thì dù các ông vua có muốn phá đạo cũng
chỉ phá được một phần nào thôi. Cũng như khi mà tín đồ
thiều đạo hạnh và lòng tin, các vị lãnh đạo thiếu tinh
thần tiến thủ và sáng suốt, thì ông vua dù có muốn nâng
đỡ đạo Phật, cũng chỉ nâng đỡ một phần nào thôi.
Cho nên, bao giờ
cũng thế, sự xây dựng hay sự phá hoại, trước tiên đều
do ở bên trong mà ra cả.
---*^*---
Mục
Lục Khóa V | | Bài Thứ
1 |
|Bài Thứ
2|
|Bài Thứ
3|
|Bài Thứ
4|
|Bài Thứ
5|
|Bài Thứ
6|
|Bài Thứ
7|
|Bài Thứ
8||Bài Thứ
9
| |Bài Thứ
10
Mục
Lục Toàn Bộ || Khóa I
|| Khóa II|| Khóa
III | |Khóa
IV ||Khóa V|
|Khóa
VI || Khóa VII ||Khóa
VIII ||Khóa IX ||Khóa
X - XI ||Khóa XII
--- o0o ---
Trình bày : Nhị
Tường
Chân thành cảm ơn
Đạo hữu Tâm Diệu đã gởi tặng
phiên bản điện tử tập sách này
( Trang nhà Quảng Đức,
02/2002)
--- o0o ---
| Thư
Mục Tác Giả |
|
|
