|
.
ÐẠI NIỆM
XỨ
Thiền
sư U Silananda - Tỳ kheo Khánh Hỷ dịch Việt
Như
Lai Thiền Viện, San Jose, Hoa Kỳ 1999
 |
|
[04]
Quán
Sát Tâm Trong Tâm
Tâm
mà chúng ta muốn nói đến đây là Tâm Vương, một phần của
tâm. Theo lời dạy của Ðức Phật thì tâm có hai phần là
tâm vương và tâm sở. "Tâm vương" nhận thức đối tượng,
nó chỉ là một sự nhận thức đơn thuần. "Tâm sở" đã
nhuộm màu tâm vương. Các tâm sở khởi sinh cùng lúc với
tâm vương và làm biến đổi tâm vương. Tham là một tâm sở.
Sân là một tâm sở. Si là một tâm sở. Tín là một tâm sở.
Huệ là một tâm sở. Khi những tâm sở khởi sinh thì chúng
đồng khởi sinh với một vài loại tâm vương nào đó. Mặc
dầu tâm vương được nhấn mạnh trong chương này, nhưng ta
không thể tách rời tâm vương và tâm sở được. Khi bạn
quán sát tâm vương thì bạn cũng đồng thời quán sát tâm
sở. Khi tâm bạn có sự nóng giận, bạn ghi nhận: "giận,
giận giận" thì bạn đã quán sát tâm vương này. "Giận" có
nghĩa là tâm bạn giận hay tôi có tâm vương đi kèm với giận.
Bởi vậy khi bạn ghi nhận: "giận, giận giận" thì bạn đã
thực hành quán sát tâm vương.
Những
tâm vương khác cũng cần được ghi nhận nữa. Trong Kinh Ðại
Niệm Xứ có nói đến nhiều loại tâm vương đi kèm với
tham, không đi kèm với tham, đi kèm với sân, không đi kèm
với sân, đi kèm với si, không đi kèm với si.
--
"Tâm co rút" là một loại tâm xuất hiện khi bạn bị dã dượi
buồn ngủ chế ngự. Trong lúc hành thiền mà bạn bị buồn
ngủ là lúc ấy tâm bạn bị co rút.
--
"Tâm tán loạn" liên quan đến một loại tâm khi bị bất an
chi phối. "Tâm trở nên lớn" hay "tâm đại hành" có nghĩa
là "tâm thiền". "Tâm không trở nên lớn" hay "tâm bất đại"
là những tâm liên quan đến dục giới.
--
"Tâm bị vượt trội" là tâm vương thuộc dục giới và sắc
giới. "Tâm không bị vượt trội" là tâm thuộc vô sắc giới.
--
"Tâm định" là tâm cận định hay nhập định. "Tâm không
định" là tâm tán loạn và không tập trung.
--
"Tâm giải thoát" là tâm thoát khỏi phiền não trong sát na
hay trong khoảng thời gian ngắn; đó là tâm minh sát hay tâm
thiền. "Tâm không giải thoát" là tâm không thoát khỏi phiền
não.
Muốn
hiểu tất cả các loại tâm vương, bạn cần phải biết Vi
Diệu Pháp (Abhidhamma, A tỳ đàm). Tuy nhiên, không cần phải
biết tất cả các loại tâm vương theo đúng tên của chúng,
mỗi khi có tâm nào hiện khởi bạn chỉ cần ghi nhận là
đủ, chẳng hạn lúc bạn buồn ngủ bạn phải ý thức rằng
bạn đang buồn ngủ và ghi nhận rằng: "buồn ngủ, buồn ngủ,
buồn ngủ". Khi phóng tâm, bạn ghi nhận: "phóng tâm, phóng
tâm, phóng tâm".
Cần
phải ghi nhận kịp thời những loại tâm này mỗi khi chúng
khởi sinh trong tâm bạn. Trong khi quán sát tâm thì tâm này
là đề mục của tâm kia. Hai tâm không thể khởi sinh cùng
một lúc. "Tâm làm đối tượng thiền" khởi sinh sớm hơn
"tâm ghi nhận" một khoảng thời gian rất ngắn, nhưng bạn
có thể gọi nó đang ở trong hiện tại bởi vì chỉ có một
khoảng thời gian rất ngắn khi bạn quán sát tâm. Khi có nhiều
loại tâm khác nhau khởi sinh và biến mất, bạn phải ghi nhận
ngay những tâm riêng biệt này mỗi khi chúng hiện diện trong
bạn.
Khi
quát sát tâm theo cách này thì bạn sẽ thấy rằng chỉ có
tâm mà thôi, chẳng có người hay chúng sanh nào điều khiển
hay làm tác nhân cả. Bạn cũng sẽ nhận ra rằng bởi vì chúng
sinh và diệt trong từng sát na nên chúng là vô thường. Một
khi bạn đã thấy chúng là vô thường thì bạn không còn dính
mắc hay chấp giữ chúng do tham ái hay tà kiến của bạn. Nghĩa
là bạn không còn tham ái và tà kiến để bám víu vào chúng.
Khi không còn tham ái thì nghiệp (kamma) không thể hình thành
và bạn có thể giải thoát mọi đau khổ.
Ðến
đây chấm dứt phần quán sát tâm.
|
