SỒNG TRONG
TỪNG SÁT NA
Trường
Đinh
2. quán thọ
Lãnh
vực thứ hai là niệm thọ, nghĩa là quán sát và ghi nhận
về các cảm giác đang xảy ra trong ta. Khi cảm thọ phát khởi,
ta cần phải bình tâm để tiếp xúc với cảm thọ. Điều
nên tránh trong lúc thực tập là không trốn chạy với chính
mình, không bất mãn với nội tâm. Cố gắng tinh chuyên hành
trì để gặt hái những hoa trái của thiền tập, để có
thể soi thấu được bản chất vô thường và tánh không của
mọi cảm thọ.
Trong
pháp niệm thọ, ta ghi nhận về các cảm giác mà ta đang xúc
cảm:
- khoái
lạc về thể xác
-
khoái lạc về tinh thần
-
đau khổ về thể xác
-
đau khổ về tinh thần
-
không khoái lạc cũng không đau khổ về thể xác
-
không khoái lạc cũng không đau khổ về tinh thần
Khi
bản thân trực nhận bất cứ một cảm giác gì, vui mừng
khi được người khác khen ngợi, xấu hổ bực tức khi bị
người khác sỉ nhục… Ta hãy trở về nắm lấy hơi thở
và chú tâm quán sát cảm giác đó trong sự tỉnh thức. Ta
ý thức rằng ta đang có một cảm giác dễ chịu. Ta ý thức
rằng ta đang có một cảm giác khó chịu.
Trong
lúc ngồi thiền, khi mà hơi thở đã trở nên nhẹ nhàng, thân
thể đã bắt đầu an tịnh, tâm ý đã tương đối thu nhiếp,
ta sẽ có một cảm giác vui mừng hoan hỷ phát khởi trong tâm
thức. Khi cảm giác hỷ và lạc sinh khởi, ta hãy nhận biết
về cảm giác đó một cách sáng suốt và tỉnh giác. Khi hoan
hỷ sinh khởi, nó đến như một cơn bão, gây tạo cho ta những
xúc cảm vui mừng thật sống động và thật mạnh mẽ. Khi
an lạc phát sinh, nó như một giòng nước trôi êm ả, gây
tạo cho ta những cảm giác nhẹ nhàng và thanh thản. Các cảm
giác hoan hỷ và an lạc sinh khởi là kết quả tự nhiên có
được khi hơi thở đã trở nên lắng dịu và tâm thức đã
có sự an định trong lúc nhập thiền.
Khi
cảm thọ sinh khởi, bất cứ cảm thọ gì, vui buồn hay trung
tính, ta hãy trở về quán sát và chú tâm ghi nhận về cảm
thọ đó một cách khách quan. Đừng phân tích đi sâu vào sự
kiện. Hãy thực tập thản nhiên mà ngắm nhìn mọi xúc cảm.
Cố
gắng không để bị quay cuồng trong chán chường hay khoái
lạc xác thân. Ta chỉ cần ghi nhận ta đang có một cảm giác
sinh khởi. Ta ý thức rằng ta đang có sự vui mừng, đang hồi
hộp, đang sợ hãi, đang buồn phiền, đang giận dữ, hay đang
si mê... Ta chỉ cần ghi nhận khách quan thế thôi. Hãy nắm
giữ lấy hơi thở. Tập trung tất cả tâm trí vào hơi thở.
Hơi thở vào, ta biết là hơi thở vào. Hơi thở ra, ta biết
là hơi thở ra. Ta biết rằng ta đang thở và đang buồn phiền.
Ta biết rằng ta đang thở và đang sợ hãi. Ta biết rằng ta
đang thở và đang âu lo. Ta biết rằng ta đang thở và đang
vui mừng. Ta biết rằng ta đang thở và đang có một cảm giác
trung tính không đau khổ cũng không khoái lạc.
Bởi
nắm giữ lấy hơi thở nên ý thức được duy trì sáng suốt,
ta sống trọn vẹn trong sát na đó. Khi cảm thọ sinh khởi,
cứ thản nhiên ghi nhận và quán sát. Đừng trốn chạy hèn
nhát. Đừng phản kháng bất mãn với nội tâm. Đừng phấn
khởi với nỗi vui mừng. Đừng sầu ưu với cơn buồn thảm.
Hãy nhìn thẳng nó, nhận biết nó, thụ động tiếp xúc với
mọi cảm thọ trong ta.
Khi
vui sướng, ta biết ta đang vui sướng. Khi sầu khổ, ta biết
ta đang sầu khổ. Khi chán chường, ta biết ta đang chán chường.
Khi sợ hãi, ta biết ta đang sợ hãi. Ta ý thức và ghi nhận
về mọi cảm giác một cách khách quan. Thực tập thản nhiên
với cảm xúc để thấy rằng cảm giác đến và đi, tăng
trưởng và giảm suy, chuyển hóa và tan biến trong từng phút
giây vô thường. Ta thở vào và thở ra trong ý thức đó và
làm an tịnh mọi cảm thọ đang phát khởi trong ta.
Có
sự ghi nhận về cảm thọ một cách tỉnh thức, ta sẽ giảm
bớt được phần nào sự giao động bất an. Tâm thức sẽ
trở nên trầm lắng, thân tâm sẽ bình thản và trở nên thư
thái. Sự phục hồi nhanh chóng lại chính con người mình,
với ít nhiều kết quả trên sự bình tâm thản nhiên với
mọi cảm xúc, là tùy kinh nghiệm cá biệt trong quá trình tu
tập tinh tấn pháp quán cảm thọ.
Khi
có một cảm thọ đau khổ về thể xác, ta ý thức ghi nhận
ta đang có sự đau khổ về thể xác: Ta biết ta đang nhức
răng, đang đau bụng, đang nhức đầu, đang tê chân... Ta duy
trì hơi thở trong ý thức, ta biết ta đang thở vào, ta biết
ta đang thở ra. Ta chỉ cần ghi nhận khách quan về điều đó
và tập trung tâm ý vào vùng cảm xúc đó. Hãy nhìn ngắm nó,
đón chào nó, tiếp xúc nó, để nhận thấy mọi cảm thọ
đang sinh khởi, tăng trưởng, giảm suy và tan biến vô thường.
Trong
lúc ngồi thiền, nếu có những cảm giác diễn biến trên
thân thể, ngứa ngáy như bị côn trùng bò trên mặt, cảm
giác tê chân, cơ thể nóng bức… Hãy tập trung tâm ý nơi
vùng cảm xúc đó, nhận biết nó một cách khách quan. Ta ý
thức rằng ta đang có một cảm giác khó chịu trên thân thể.
Cố gắng duy trì hơi thở ý thức. Thản nhiên nhìn ngắm và
tiếp xúc êm dịu với mọi cảm giác. Cố gắng giữ sự giác
tỉnh để nhận biết về cảm thọ trong từng hơi thở. Thở
vào, ta biết đang thở vào. Thở ra, ta biết đang thở ra. Ta
ghi nhận về những cảm giác đang xảy ra trong ta. Nhìn biết
để thấy sự sinh khởi, tăng trưởng, suy giảm và tan biến
của nó. Khi cảm giác đang suy giảm, ta ý thức cảm giác đang
suy giảm. Khi cảm giác đã tan biến, ta ý thức cảm giác đã
tan biến. Khi cảm giác đã tan biến, ta trở về tập trung
tâm ý nơi hơi thở. Tất cả mọi cảm giác có đến và có
đi, sinh khởi và hủy diệt trong từng mỗi phút giây biến
dịch vô thường.
Khi
có một cảm giác đau khổ về tinh thần, ta ý thức ghi nhận
ta đang có sự đau khổ về tinh thần: Ta biết ta đang chán
chường, đang sợ hãi, đang tuyệt vọng... Ta duy trì hơi thở
trong ý thức, ta biết ta đang thở vào, ta biết ta đang thở
ra. Ta chỉ cần ghi nhận khách quan về điều đó. Hãy nhìn
ngắm nó, đón chào nó, tiếp xúc nó, để nhận thấy mọi
cảm thọ đang phát khởi, tăng trưởng, chuyển hóa và biến
diệt vô thường.
Khi
có một cảm giác trung tính không khoái lạc cũng không đau
khổ, ta cũng liền nhận biết được điều đó. Ta chỉ cần
khách quan ghi nhận về sự phát khởi của cảm giác trung tính
đó. Ta chú tâm quán sát sự tăng trưởng, giảm suy và hủy
diệt của nó. Trực nghiệm bản chất vô thường biến diệt
của mọi cảm giác trung tính.
Tóm
lại, với bất cứ cảm giác nào đang phát khởi trong ta, dễ
chịu, khó chịu, hay trung tính, ta cũng đều ý thức về sự
bắt đầu khởi dậy của nó, sự tăng trưởng, chuyển hóa,
suy giảm và tan biến của nó. Khách quan ghi nhận “có cảm
thọ đây” và tất cả chỉ là cảm thọ. Không có ta cảm
thọ. Với sự quán niệm như vậy, đủ để giúp cho ta ý
thức được sự có mặt của cảm thọ, để quán chiếu về
sự vô thường của cảm thọ.
