Danh Nhân Thế Giới

Tôn giả Xá-Lợi-Phất bước vào căn phòng xưa, vừa ngồi vào giường là một căn bệnh trầm trọng phát sanh. Trưởng lão Cunda thấy đại huynh trưởng có vẻ đau đớn, ái ngại hỏi:

- Em có giúp gì được cho đại huynh không?

- Có lẽ đêm nay phải làm phiền em đây!

- Ðược giúp đại huynh lần cuối này, không dễ gì ai cũng có may mắn ấy!

- Anh bị bệnh tả lỵ đấy em ạ! Hãy chuẩn bị mấy cái "bô".

Thế rồi, sau đó Tôn giả đi tả liên hồi. Trưởng lão Cunda đi vào đi ra hoài với cái bô trên tay. Bà Sàrì thấy phòng con trai còn thắp sáng, lịch kịch có tiếng động, bà hé cửa nhìn sang. Thấy Trưởng lão Cunda tất tả vào ra, bà biết chuyện. Cho đến gần nửa khuya, bệnh mới giảm bớt. Bà nghĩ:

"- Con trai của ta đi tả liên tục, chắc là đau đớn lắm, nhưng nó không hề rên la lấy một tiếng. Thiệt lạ đời! Cả ông Cunda cũng vậy, cũng lặng lẽ. Sao họ giống nhau đến thế? Ôi! Người Mẹ này lo lắng cho con mà dường như không dính đến họ được."

Bà không thể ngủ, cứ chong tai lắng nghe, chong mắt để nhìn.

Lúc ấy, Tứ Trấn Thiên Vương gặp nhau, nghĩ rằng họ phải có bổn phận đi thăm lần chót Bậc A-La-Hán Trưởng lão nên đã với thời gian như viên lực sĩ duỗi cánh tay, hào quang sáng rực, họ hiện trong phòng Ngài, cung kính lễ bái rồi đứng hầu một bên. Tôn giả biết chuyện này nên dùng thần thông để cho bà Sàrì nghe thấy quang cảnh và cuộc đàm thoại.

Tôn giả hỏi lớn:

- Các vị là ai?

- Bạch Tôn giả, chúng tôi là Ðại Thiên Vương cai quản bốn châu.

- Các vị đến đây có việc gì?

- Thưa, thứ nhất là để chiêm ngưỡng thăm viếng Tôn giả lần cuối cùng, thứ hai là đến đây để Tôn giả tùy nghi sai bảo.

Tôn giả nói:

- Vậy thì cảm ơn các vị trời đầy oai đức đã bỏ công thăm viếng. Bệnh tình tôi đã thuyên giảm, lại có Trưởng lão Cunda ở đây, khỏi phiền đến các vị. Thời cũng đã phải lẽ, các vị hãy đi đi!

Họ vâng lời, đảnh lễ Tôn giả, rồi như vầng trăng sáng, họ mất hút giữa hư không.

Thiên Chủ Ðế Thích - Thiên vương cõi trời Ðao Lợi - nghĩ mình phải có bổn phận đưa tiễn Bậc Ðại Chưởng Pháp nên với oai nghi, hào quang, thần lực hiện bên giường Tôn giả trong chớp mắt. Cũng qua một hồi đối thoại ngắn, Trời Ðế Thích cung kính đảnh lễ rồi xin rút lui.

Trời đã khuya, không những trong vườn bà Sàrì mà dường như cả làng Nàlaka đồng trở nên sáng rực. Ðó là các vị Ðại Phạm Thiên xuống hầu Tôn giả Xá-Lợi-Phất, cũng cung kính nghiêng lưng thi lễ và muốn săn sóc bệnh tình cho Ngài. Tôn giả cảm ơn và rồi họ cũng cáo biệt.

Bà Sàrì chứng kiến từ đầu, thấy rõ quang cảnh và nghe không sót lời một nào, bà nghĩ rằng:

"- Không biết những vị nào như các Ðấng Thiên Thần oai lực và cao sang như thế lại đến thăm con ta, đảnh lễ con ta rồi nói gì rằng là... hầu hạ... sai bảo nữa? Mà cũng kỳ lạ, là con ta có vẻ lớn hơn họ, là bậc Thầy của họ?"

Bà Sàrì rời phòng, rón rén đến tận cửa phòng của Tôn giả, muốn gặp Trưởng lão Cunda để thăm hỏi bệnh tình. Tôn giả đã biết chuyện này nên bảo Trưởng lão Cunda mở cửa để bà Sàrì vào.

Tôn giả Xá-Lợi-Phất dựa lưng trên chiếc gối, ngồi dậy:

- Ðã khuya rồi mẹ chưa đi ngủ sao?

- Mẹ ngủ sao được khi tả lỵ nó hành hạ con như thế!

- Con đã khỏe rồi mẹ ạ!

Bà lặng lẽ quan sát thần sắc Tôn giả thấy có hư hao nhưng vẫn toát ra cái an nhiên, thanh thản lạ kỳ! Rồi căn phòng bệnh của tả lỵ, mà sao lại thanh sạch và như tỏa mùi hương (các vị trời âm thầm bỏ lại hương trời, tẩy xú khí).

- Này con! - bà Sàrì hỏi - Tại sao đã khuya rồi mà có những người đến thăm con như vậy? Các vị đầu tiên là ai mà oai phong lẫm liệt, oai gấp trăm lần vua loài người, mà chung quanh họ lại sáng rực như có hào quang? Họ là ai vậy con?

Chưa trả lời vội, Tôn giả bảo Trưởng lão Cunda lấy cho Mẹ một cái ghế, còn Tôn giả sửa lại oai nghi, ngồi kiết già rồi mới nói chuyện:

- Thưa mẹ! Ðấy là bốn vị Vua Trời, còn gọi là Tứ Ðại Thiên Vương oai trấn bốn châu thiên hạ đấy!

- Bà Sàrì rùng mình, nổi gai ốc: "hèn gì!" Rồi bà bồn chồn hỏi:

- Họ oai đức như vậy, cao sang như vậy, sao họ lại đến thăm con, cung kính đảnh lễ con? Có lẽ nào con lại cao hơn họ sao?

- Thưa mẹ! Những vị Trời ấy có tâm rất cao thượng, họ hằng hộ trì Phật Pháp. Khi Ðức Bổn Sư đản sanh, chính họ tiếp bồng hoàng tử bằng tấm da mịn. Họ luôn luôn bảo vệ Ðức Bổn Sư, như bốn vì Thiên Tướng cặp kè với gươm giáo sáng lòe vậy. Con cũng hay giảng đạo, dạy đạo cho họ nên họ cung kính con, coi con như bậc Thầy!

Bà Sàrì nghe vậy, hoan hỷ đến tận chân tơ kẻ tóc. Móm mém cười, bà hỏi tiếp:

- Còn vị đến sau? Vị đó ngó bộ oai sang hơn bốn vị trước! cái thân như tạc bằng ngọc ngà châu báu, hào quang đã sáng mà lại đẹp. Ôi, lại đẹp một cách lạ lùng! Vị ấy là ai?

- Thưa mẹ! Vị đó là Vua cõi Trời Ba mươi Ba hay còn gọi là cõi Trời Ðao Lợi mà người ta hay gọi là Ðế Thích Thiên Vương. Vị này cũng còn là vua của bốn vị kia nữa. Thế gian hay gọi vị này là Ngọc Hoàng Thượng Ðế, vì Ngài có rất nhiều thần lực.

- Vị như vậy mà còn thua cả con sao?

- Thưa mẹ! Ðối với tỳ-khưu, đối với chúng con thì vị Trời ấy cũng như một chú sa-di, một người hầu để sai bảo việc vặt thế thôi!

- Khiếp! Nghe ông con nói mà khiếp!

Tôn giả mỉm cười:

- Mẹ không tin sao? Ðể con gọi Ông Ðế Thích ấy xuống đây, sai bảo cho Mẹ xem nhé?

Bà Sàrì chối đây đẩy, xua tay lia lịa:

- Thôi! Thôi! Mẹ tin rồi! Thấy oai tướng của ông Trời ấy mẹ đã khiếp rồi! Mẹ thiếu đức, thiếu phước nên sẽ cúi đầu, run rẫy trước ông ta mà thôi!

Tôn giả giải thích tiếp:

- Có một mùa an cư, Ðức Thế Tôn nhập hạ ở cõi Trời ấy về. Chính vị Trời Ðế Thích cao sang ấy đã mang y bát cho Ðức Thế Tôn, tiễn đưa Ðức Thế Tôn đến tận quả đất với lòng thương kính và trân trọng.

- Ồ! Còn mấy vị đến sau, hào quang sáng cả vùng trông rõ mồn một như ban ngày? Ôi! Các vị này thân thể như ánh sáng, nhẹ nhàng, thanh cao và tinh khiết làm sao! Mới thấy họ thôi mà tâm hồn mẹ đã lâng lâng, mát mẻ vô cùng. Họ là ai vậy con?

- Thưa mẹ! Ðấy chính là những vị Ðại Phạm Thiên, là những Bậc Thần Linh Cao Cả mà mẹ tôn thờ đấy!

- Hả?!!!

Bà Sàrì tròn xoe đôi mắt, ngạc nhiên quá, miệng dường như không còn ngậm lại được.

Biết mẹ đã khởi tâm tịnh tín, Tôn giả giảng tiếp:

- Vào ngày Ðức Bổn Sư xuất thế, có bốn vị Ðại Phạm Thiên ở cõi Trời Ngũ Tịnh Cư Thiên, bốn người bốn góc đã căng một tấm lưới bằng vàng mịn tiếp hoàng tử đấy. Thường thường vào buổi khuya, Ðức Thế Tôn thuyết pháp cho họ nghe. Không những họ coi Ðức Bổn Sư là Bậc Thầy Vô Thượng mà họ cũng xem chúng con như Bậc Thầy mà họ hằng ngưỡng mộ, tôn sùng!

Bà Sàrì tâm tư đã hoàn toàn đổi khác, bà nghĩ:

"- Ôi! Ai ngờ rằng con trai ta mà cao cả đến thế, cho đến các vị Ðại Phạm Thiên mà giòng tộc ta tôn thờ, lễ lạy, cúng kiến từ đời này sang kiếp nọ cũng ở dưới con ta không biết bao nhiêu bực! Ôi! Nếu con ta đã là vậy thì oai đức của Ðức Thế Tôn kia cao lớn biết dường nào?"

Một sự thỏa thích, hoan hỷ tràn ngập tâm ta bà; một niềm mát mẻ, trong lành tỏa khắp cả châu thân bà. Tôn giả Xá-Lợi-Phất ghi nhận được sự diễn biến ấy, và đây là thời tốt đẹp nhất để thuyết cho bà rõ ạn Ðức của Tam Bảo.

Tôn giả bèn hỏi:

- Thưa mẹ! Mẹ nghĩ gì mà khuôn mặt mẹ rạng sáng đến như vậy?

- Này con! Không rạng sáng sao được khi con trai của mẹ cao cả hơn các Ngài Ðại Phạm Thiên? Và chắc chắn rằng Thầy của con, Ðức Thế Tôn lạ lùng ấy, rõ đúng là vô biên vô lượng ân đức nhất dưới gầm trời này!

Tôn giả gật đầu:

- Ðúng vậy mẹ ạ! Mẹ đã suy nghĩ rất đúng. ạn đức của một vị Phật thì chính ngay hư không hay biển cả kia cũng không thể so sánh được. Mẹ biết không? Dễ gì có một Ðức Chánh Ðẳng Chánh Giác xuất hiện trên đời này? Phải kể đến hằng trăm đại kiếp mới tượng ra được một nhân cách hùng vĩ như thế. Ngày Ðức Bổn Sư ra đời, quả địa cầu dày bốn mươi do tuần này rung chuyển ba lần. Ngày Ðức Thế Tôn thành đạo cũng thế. Không những địa đại rung chuyển mà cả hằng vạn cõi trên khắp đại thiên thế giới cũng chấn động như sóng dội!

Thưa mẹ! Con thì đã có nghĩa gì, mặc dầu giữa thế gian này, con đứng hàng thứ hai sau Ðức Phật! Về Phước Ðức, về Ðịnh Lực, về Trí Tuệ, về Giải Thoát, về Kiến thức hiểu biết quảng đại, về Phẩm Hạnh, về Công Hạnh, về các Tâm Vô Lượng: Từ, Bi, Hỷ, Xả thì con cũng đã thành tựu khá nhiều, nhưng so với Ðức Phật thì có thể ví như hạt cát với biển cát của con sông Ðại Hằng, như một hạt bụi so với ngọn Hy mã lạp sơn!

Rồi tuần tự, từ từ, chậm rãi, Tôn giả nói cho bà Sàrì nghe về ạn Ðức của Phật, ạn Ðức của Pháp, ạn Ðức của Tăng... làm cho bà Sàrì như rơi vào vùng biển trời bao la, lạ lùng, choáng ngợp, hùng vĩ, huy hoàng... Thời Pháp chưa chấm dứt mà bà đã đắc quả Tu-Ðà-Huờn, nhập vào dòng Thánh.

Bà Sàrì hoan hỷ quá, hân hoan quá, bà thốt ra lời trong những giọt lệ mừng vui, lần thứ nhất và cuối cùng ở trong đời:

- Này Upatissa! Từ nay mẹ không dám gọi xách mé ông nữa, mà mẹ sẽ gọi ông là tỳ-khưu Upatissa, là Sa môn Xá-Lợi-Phất! Một người có ân đức vô lượng vô biên, đã cho mẹ uống được những giọt nước ngọt ngào, đã cho mẹ thấy rõ đường đi nước bước, biết đặt đức tin đâu là đúng, đâu là sai. Ôi! Quý hóa thay! Này Sa môn Upatissa! Sao từ trước đến nay ông không chịu dẫn dắt mẹ? Tại sao trong suốt những năm tháng qua, ông không cho mẹ một sự hiểu biết Chơn Chánh, Bất Tử này?

Tôn giả Xá-Lợi-Phất hân hoan tự nghĩ:

"- Thế là ta đã báo đáp được trong muôn một ân sinh thành dưỡng dục cho Mẹ. Và đấy chính là điều phải làm duy nhất còn lại đối với ta. Vậy mọi bổn phận trên đời này ta đã hoàn tất, đã chu toàn, ta ra đi là phải lẽ, đúng thời"

Khi bà Sàrì rời khỏi phòng, Tôn giả hỏi Trưởng lão Cunda:

- Giờ là canh mấy rồi?

- Thưa, đã quá canh ba, trời đã rạng sáng.

- Ta muốn nói chuyện với Chư Tăng lần cuối cùng, em triệu tập giúp ta nhé!

- Thưa vâng!

- Ta đã tập trung tất cả mọi sức lực còn lại để nói chuyện với mẹ, giờ ta yếu lắm! Em hãy bảo người khiêng ta ra Nhà Hội, Chư Tăng cũng sẽ tụ họp ở đấy!

- Thưa vâng!

Khi đã an vị đâu đó xong xuôi, nhìn Chư Tăng một cách rất ân cần, Tôn giả nói:

- Tất cả mọi điều đáng nói, ta đã nói hết rồi. Bây giờ ta chỉ xin các thầy hoan hỷ bỏ lỗi cho ta vì một vài hành vi hay lời nói nào đó mà làm cho các thầy buồn lòng. Trên con đường tấn tu Phạm hạnh, ai cũng có những sai lầm, không nhiều thì ít. Ðây là giây phút cuối cùng, các thầy hỷ xả bỏ qua cho ta nhé?

Chư Tăng đệ tử của Tôn giả đồng trả lời:

- Ngài đừng nói như thế mà tội nghiệp cho chúng con. Ôi! Quả thật một sự mếch lòng nhỏ như hạt bụi giữa Ngài đối với chúng con cũng không có! Với chúng con, Ngài là một viên ngọc Mani không tỳ vết, là mặt trăng, là mặt trời lồng lộng giừa không trung! Dù Ngài có ra đi, có khuất bóng, dấu chân Bất Diệt và Cao Cả của Ngài vẫn còn đó. Chúng con nguyện đi theo dấu chân ấy và ghi khắc hình ảnh của Ngài vào tâm khảm. Phải nói ngược lại mới đúng: xin Ngài hoan hỷ xá tội cho những lầm lỡ của chúng con!

- Lành thay - Tôn giả nói, giọng đã yếu lắm - Hãy lấy Phật làm ngọn đèn, hãy lấy Pháp làm chân lý lên đường, hãy lấy Tăng làm áo giáp ngăn che. Vậy các thầy sẽ được bình an về nơi cõi miền Giác Ngộ. "Hãy tinh tấn, gia công chuyên niệm, kiên trì chăm chú đừng có xao lãng - đấy là lời dạy cuối cùng của ta." Các thầy hãy lui ra!

Cả năm trăm vị tỳ-khưu, rất nhiều vị đỏ lệ ngậm ngùi nhưng đều vâng dạ, bước ra ngoài, vòng tay cúi đầu hoặc nhìn vào. Bên cạnh Tôn giả chỉ còn ba vị Trưởng lão A-La-Hán, đó là Cunda, Ly-Bà-Ða và A-Nậu-Ðà-La.

Tôn giả ngước nhìn cả ba vị Trưởng lão rồi nói nho nhỏ:

- Giờ là phải thời, cho phép tôi đi trước chư hiền!

Cả ba lặng lẽ chấp tay, cúi đầu. Tôn giả xoay người nằm nghiêng về bên phải, chân phải duổi thẳng, chân trái co lên, đầu gối lên cánh tay phải, tay trái bỏ dọc theo thân mình. Trưởng lão Cunda kéo y ngoại phủ chân và phủ đầu Ngài. Lát sau, nhiếp tâm, Tôn giả nhập Sơ thiền, từ Sơ thiền Ngài đi vào Nhị thiền, Tam thiền, Tứ thiền, Không vô biên thiền, Thức vô biên, Vô sở hữu, Phi phi tưởng rồi đi vào Diệt thọ tưởng định. Từ Diệt thọ tưởng định, một lượt nữa, Ngài xuống lại Sơ thiền. Từ Sơ thiền Ngài lên lại Tứ thiền. Dừng lại ở Tứ thiền, Ngài trú sâu viên mãn vào đại định rồi hoàn toàn đi vào Niết Bàn Tịch Diệt.

Lúc ấy, vầng thái dương cũng bắt đầu ló dạng ở chân trời như chào đón một Bậc Vĩ Nhân, một Ngôi Sao Sáng đã đi vào vĩnh cửu. Hôm đó là ngày trăng tròn tháng Kattika ở Ấn Ðộ, vào khoảng giữa tháng 10 và 11 Dương lịch.

* * *

Bà Sàrì nằm nghỉ một lát thì trời đã sáng bừng, bà vội vả trở dậy với ý nghĩ: "không biết bệnh tình của Ông con ta giờ ra sao?" Bà bước sang phòng, vắng tanh. Thấy mọi người trang nghiêm đứng trong Nhà Hội, bà bước vào. Tới nơi chỗ nằm, bà lần lượt sờ chân, sờ mũi, sờ đầu mới biết rằng Tôn giả đã tịch! Bà liền quỳ dưới sàn phòng, than khóc, nước mắt, nước mũi nghẹn ngào.

- Ôi! Ông con trai cao quý của mẹ đã đi rồi! Ôi! Ông con trai suốt đời hiền lành, dịu dàng, nết na, mẫu mực... giờ không còn nữa! Trước khi mất, mẹ mới biết rằng ông là người cao cả, đức lớn hơn cả Phạm Thiên! Thế nhưng đã muộn rồi, ông con ơi! Gần suốt một trăm năm, mẹ đã không tạo được, không tích lũy được một công đức nào cả trong cái ngôi nhà đồ sộ này cả. Mẹ đã không biết cung kính, cúng dường cho hằng trăm Sa môn, hằng ngàn Sa môn chân chánh và cao thượng. Mẹ đã không xây cất được một tịnh xá, không dâng được một mảnh đất, chưa thật sự phát tâm hoan hỷ dâng một chút ít vật thực cho Ðức Phật và Tăng chúng. Ôi! Của cải chất đầy rương mà mẹ chưa có một chút phước báu nào cả ông con ơi!

Bà Sàrì kể lể cho đến khi mặt trời lên cao. Ba vị Trưởng lão A-La-Hán ngồi đại định ở ba góc xung quanh nhục thể của Tôn giả. Nhìn sự yên tỉnh ấy, một hồi, tâm bà thanh thản hơn. Chư Tăng lần lượt bước vào đảnh lễ. Tôn giả A-Nậu-Ðà-La xuất thiền, khẽ nói nhỏ vào tai bà Sàrì :

- Không nên khóc nữa, thưa Mẹ! Con Trai của Mẹ đã nhập Niết Bàn, nghĩa là đã đi vào chốn an vui vĩnh cửu, từ rày không còn đính một tí đau khổ nào nữa, dầu chỉ là đầu ngọn cỏ kusa! Mẹ hãy tỉnh táo, lau ráo nước mắt, lo hậu sự cho Con Trai Mẹ, với tất cả tấm lòng của mẹ, rồi mẹ sẽ cảm thấy yên ổn và mát mẻ lạ lùng!

Thưa Mẹ! Mẹ chỉ mất đi một người con đức hạnh, nhưng chúng con lại mất đi cả Một Kho Tàng Pháp Bảo, mất đi một Ngôi Sao Sáng bên cạnh Ðức Tôn Sư; mất đi một người Cha, một người Mẹ, một người Anh Cả trong Giáo Hội và Tăng Ðoàn. Chúng con mất mát lớn hơn cả mẹ nữa đấy! Mẹ hãy nhìn xem Chư Tăng kìa! Anh Trai Trưởng của chúng con ra đi, cả năm trăm đứa con kia - mới chỉ là số ít thôi - đã cảm thấy bơ vơ không có nơi nương tựa! Nhưng định luật là vậy, có sinh thì có diệt, có tụ thì có tan! Còn vấn đề tạo công quả thì không có gì phải muộn màng! Chư Tăng còn chầu bên linh giác, Ðức Phật còn tại thế, Giáo Hội còn trường tồn. Mẹ hãy chứng tỏ cho các thôn làng xung quanh đây - những ngôi làng Bà la môn kỳ cựu - biết rằng mẹ là mẹ của bảy vị A-La-Hán cao cả, mẹ đã đứng vững trong Chánh Pháp, mẹ có Ðức Tin Bất Ðộng với Tam Bảo, mẹ đã nếm được hương vị của Ðạo Bất Diệt. Thưa Mẹ! Những lời con đã mạo muội nói ra như vậy, mẹ nghĩ có đúng không?

Bà Sàrì gật đầu mạnh mẽ:

- Rất đúng, hoàn toàn đúng, thưa Tôn giả! Các Ngài và ông con trai của tôi nói lời nào là đúng lời ấy mà trước đây tôi vì quả mê muội nên không thấy. Hãy cho tôi được sám hối Ðức Phật, Ðức Pháp, Ðức Tăng.

Bà quỳ xuống đảnh lễ, cả ba vị A-La-Hán chứng minh cho lời sám tội ấy.

Sau đó, bà Sàrì rộng tay mở kho tàng, lấy ra những bao vàng lớn. Thế rồi hằng trăm gia nhân chạy tới chạy lui xuôi ngược. Hằng chục Trưởng lão trong thân quyến ăn vận nghiêm trang đến nhà theo lời mời của bà Sàrì. Hằng trăm thợ thầy danh tiếng, hằng trăm người phụ việc tuân lệnh răm rắp theo lời chỉ dẫn của bà. Từng núi lương thực được chở đến. Vật liệu, hương liệu, tràng hoa, vật thơm, vải vóc... ngựa xe nườm nượp. Gỗ chiên đàn, gỗ thơm hương vàng cháy theo thuyền trên nguồn tải về.

Thế là chỉ trong ba ngày, một ngôi Nhà Hội Tế được dựng ngay chính trung tâm làng Nàlaka. Tất cả cột và vòng khung toàn bằng gỗ quý, thếp vàng, thếp bạc. Chính giữa ngôi Nhà Hội Tế có hai mái che phủ rộng rãi, có bao lơn, có trường bản được khắc chạm tinh vi với những trụ cột cũng được bọc vàng bên ngoài. Tất cả khí cụ thờ tế hoặc trang hoàng khác cũng bằng vàng, bằng bạc.

Thật là tài tổ chức, sự khéo léo sắp đặt, chỉ huy của bà Sàrì vẫn còn hiệu năng, đắc dụng như thuở nào! Cả mấy làng trầm trồ thán phục một bà lão trăm tuổi. Chưa thôi, hằng ngày, gia nhân chăm lo vật thực đầy đủ, sung mãn, thượng vị cúng dường cho năm trăm thầy tỳ-khưu. Hằng ngày, số người ăn, cả quan khách, thầy thợ và gia nhân bao giờ cũng trên ngàn người. Một mình bà Sàrì quán xuyến tất cả.