Chương
15: Tu thiền trong đời sống hàng ngày
Người
nhạc sĩ chỉ dùng âm thang để diễn đạt tư tưởng. Khi
mới bắt đầu học dương cầm, thì đó cũng là khái niệm
mà bạn phải học và luôn luôn sử dụng những âm thang. Ngay
cả người đánh dương cầm hay nhất trong buổi hòa nhạc
trên thế giới cũng vẫn phải dùng âm thang. Nó là kỹ năng
căn bản không thể nào bỏ đi được.
Mỗi
thể thao viên chơi bóng chày đều phải thực tập đánh gậy.
Đó cũng là việc đầu tiên bạn phải học trong đội bóng
chày khi còn bé, và bạn không ngừng thực tập. Trong Thế
Vận hội, cuộc chơi bóng chày đều bắt đầu bằng thực
tập đánh gậy. Kỹ năng căn bản phải luôn luôn mài giũa.
Tọa
thiền là diễn đàn cho thiền giả thực tập kỹ năng căn
bản cho chính mình. Cuộc chơi mà người tu thiền đang tham
dự là kinh nghiệm về đời sống của mình, và những dụng
cụ thiền giả dùng là những bộ phận cấu tạo của giác
quan. Ngay cả những người tu thiền lâu năm vẫn còn đang
tiếp tục tọa thiền, bởi vì nó giúp họ điều chỉnh và
mài giũa những kỹ năng căn bản mà thiền giả luôn cần
cho cuộc chơi. Nhưng chúng ta đừng bao giờ quên rằng, buổi
tọa thiền vốn không phải là một cuộc chơi. Nó là buổi
thực tập. Cuộc chơi là nơi mà những kỷ năng căn bản được
áp dụng, chính là phần đời sống thực nghiệm còn lại
của mình. Tu thiền mà không áp dụng nó vào đời sống
hằng ngày thì không có tác dụng gì cả và cũng rất là hạn
chế.
Mục
đích của thiền Minh Sát không gì khác hơn là sự biến đổi
xuyên suốt và vĩnh viễn toàn bộ thế giới cảm giác và
nhận thức của bạn. Có nghĩa là, làm một cuộc cách
mạng hóa kinh nghiệm đời sống của chính mình. Những buổi
tọa thiền là thời gian được dành riêng cho tiến trình làm
thấm nhuần những thói quen tâm linh mới. Bạn học phương
pháp khác hơn để đón nhận và hiểu biết những cảm giác,
để rồi gầy dựng lên những lối hành xử đúng đắn —
hợp với chánh pháp — đối với những nhận thức tư tưởng,
và thiết lập cho mình một phong cách mới trong lúc đối mặt
với những tình cảm không ngừng túa ra từ tâm. Cách hành
xử mới này sẽ được ứng dụng cho suốt cả phần đời
còn lại của bạn.
Nếu
không như thế, thì tu thiền chỉ là một mảnh lý thuyết
khô khan, không ích lợi gì cho cuộc đời và không liên quan
gì tới thế gian này cả. Sự cố gắng liên hệ hai lãnh vực
này (sự tu tập và thực tại đời sống) lại với nhau thì
rất ư là quan trọng. Một phần tiến bộ sẽ xảy ra lập
tức, nhưng cả tiến trình thì sẽ hình thành rất chậm và
không thể xác định rõ ràng. Bạn có lẽ sẽ phải mang cảm
giác rằng mình không đi đến đâu cả, và rồi bỏ cuộc
vì nó không mang đến lợi ích gì rõ rệt.
Một
trong những hiện tượng không thể nào quên được trong cuộc
đời tu tập thiền của bạn, có lẽ chính là phút giây bạn
nhận ra rằng, mình đang tu trì ngay trong cơn vận hành của
những sinh hoạt bình thường. Bạn đang lái xe trên xa lộ
hay đang mang bọc rác ra bỏ, và sự tu tập tự vận hành lấy
một cách tự động. Kỹ năng tự bộc lộ không do trù định
này, đã được bạn nuôi dưỡng từ bao lâu là một niềm
vui chân chính. Nó mở ra cho bạn một cửa sổ nhỏ đi vào
tương lai. Lúc ấy, bạn bắt gặp một chớp mắt của những
gì mà sự tu tập thật sự có ý nghĩa ra sao. Cái tiềm năng
đó đánh mạnh cho bạn biết rằng, sự biến chuyển ý thức
kia có thể trở nên cơ năng vĩnh cữu cho kinh nghiệm của
bạn. Rồi nhận thức ra là mình có thể thật sự sống hết
chuỗi ngày còn lại trong kiếp này, đứng bên lề của những
nỗi ám ảnh, luôn tạo ra suy nhược, làm huyên náo kia của
mình; mình không còn mãi săn lùng một cách cuồng loạn những
thứ mà mình mong muốn hay khát khao nữa. Bạn chỉ va chạm
nhẹ với những gì xảy ra đủ để có thể đứng một bên
mà ngắm nhìn chúng đi qua. Đó chính là một phút giây kỳ
diệu không thể nào quên.
Cái
viễn ảnh đó có thể mãi mãi không thành hiện thực, ngoại
trừ khi nào bạn tìm kiếm một cách tích cực để thúc đẩy
cả quá trình. Phút giây quan trọng nhất trong tu thiền
chính là thời điểm bạn rời cái tọa cụ. Khi buổi
tọa thiền đi qua, bạn có thể đứng dậy và bỏ hết tất
cả, hay có thể mang những kỹ năng này để đi vào sinh hoạt
của cuộc sống trong kiếp đời còn lại.
Rất
quan trọng để cho bạn hiểu được tu thiền là gì. Nó không
phải là những tư thế ngồi đặt biệt, hoặc là những bài
thực tập cho tâm. Tu thiền là sự vun bồi chánh niệm
và áp dụng khả năng chánh niệm ấy một khi đã được am
tường. Bạn không cần phải ngồi để tu thiền. Bạn
có thể tu tập trong khi đang rửa chén dĩa, đang tắm, trượt
băng, đánh máy chữ… Tu thiền là tỉnh giác và phải
được áp dụng vào mỗi khía cạnh sinh hoạt đời sống.
Điều này thật không phải là dễ dàng gì.
Chúng
ta đặt biệt vun bồi tỉnh giác qua tư thế ngồi ở một
nơi yên tĩnh, bởi vì đó là một hoàn cảnh dễ dàng nhất
để làm việc này. Còn tu thiền trong hành động thì khó khăn
hơn nhiều. Tu thiền ngay giữa cơn biến động huyên náo thì
càng khó khăn hơn nữa. Và tu thiền trong cơn hoạt động của
tính ích kỷ cao độ như là cơn lãng mạn tình cảm hay trong
cuộc tranh cãi là một thử thách tột bực. Những người
còn mới đã phải choáng ngợp với những sinh hoạt ít căng
thẳng rồi, thì còn nói chi những trạng thái cực đoan kia.
Nhưng
mục đích tối hậu của sự tu tập vẫn còn kia: gầy dựng
cho mình một khả năng tập trung và sự tỉnh giác ở tầng
mức khả dĩ không bị dao động ngay cả lúc đang chịu đựng
sức ép của cuộc đời trong xã hội thời đại này. Đời
sống đã cho ra quá nhiều thử thách và những thiền giả
nghiêm túc thì rất ích khi nào để ngã lòng.
Đưa
sự tu tập vào những sự kiện trong ngày không phải là một
quá trình đơn giản. Hãy thử đi rồi sẽ biết. Cái điểm
tiếp giáp giữa phút giây xuất ra buổi tọa thiền và thể
nhập trở lại đời sống thì thật sự là một bước nhảy
thật dài. Thông thường thì rất dài đối với phần lớn
trong chúng ta. Chúng ta thấy ra sự êm ả và khả năng tập
trung bốc hơi nhanh trong vòng vài phút, để lại cho ta một
trạng thái thậm chí còn tệ hại hơn trước khi nhập thiền
nữa kia. Để bắt cầu qua cái vịnh này, đức Phật đã sáng
chế ra những phương pháp thực tập nhằm vào mục đích làm
cho dễ dàng hơn bước chuyển đổi này.
1.
Thiền hành (Kinh hành)
Đời
sống trong ngày của chúng ta đầy dẫy những sinh hoạt và
di chuyển. Ngồi bất động hoàn toàn qua nhiều giờ chừng
như là trái nghịch lại hẳn với kinh nghiệm bình thường.
Nét tĩnh lặng và trong sáng mà chúng ta nuôi dưỡng trong trạng
thái yên tĩnh tuyệt đối có chiều hướng phân hóa ngay trong
lúc chúng ta bắt đầu di động. Chúng ta cần vài bài tập
ứng dụng trong quá trình chuyển đổi, để dạy cho mình khả
năng bảo tồn sự trầm ổn và chú tâm ngay trong cơn chuyển
động. Thiền hành giúp cho ta biến chuyển đời sống hàng
ngày vào dạng của sự nghĩ ngơi. Thiền hành thường được
dùng thay thế cho tọa thiền. Đi đứng là một điều đặt
biệt tốt vào những lúc bạn bị cực kỳ dao động. Một
giờ thiền hành thường giải tỏa cho bạn những năng lượng
không thể kềm chế kia, mà vẫn sản sinh ra một tầm mức
trong sáng đáng kể. Để rồi bạn sau đó tọa thiền với
những lợi ích to lớn hơn.
Những
phật tử thuần túy luôn ủng hộ những khóa tu học thường
xuyên để bổ xung cho những buổi tọa thiền hàng ngày. Một
khóa tu thì tương đối dài mà phần lớn thời gian dành riêng
cho tọa thiền. Những khóa tu một hay hai ngày thì rất là
phổ thông cho những phật tử cư sĩ. Những hành giả thâm
niên sống trong thiền viện có thể bỏ ra hàng nhiều tháng
để chuyên tu thiền chứ không làm gì khác. Phương phác tu
tập khắc khe như thế đòi hỏi một nghị lực rất cao nơi
thân và tâm của hành giả. Ngoại trừ khi bạn đã tu tập
qua nhiều năm, bằng không thì nên có sự giới hạn thời
gian bao lâu cho buổi tọa thiền có kết quả tốt nhất. Mười
giờ liên tục trong thế ngồi, sẽ tạo ra một trạng thái
thống khổ vô cùng tận cho những thiền sinh mới vì nó vượt
quá xa khả năng tập trung của họ. Do đó, một khóa tu có
kết quả tốt phải được điều khiển với sự kết hợp
giữa ngồi và đi đứng, được sắp xếp sen vào lẫn nhau.
Một giờ cho mỗi phương pháp thì hay được áp dụng.
Đi
kinh hành, bạn cần một nơi yên tĩnh, có không gian đủ rộng
cho khoảng năm cho tới mười bước đi thẳng. Bạn sẽ bước
tới lui thật chậm, mà trong tầm mắt người phương Tây thì
bạn là kẻ lạ lùng hoàn toàn khác hẳn với những người
bình thường. Đây không phải là bài huấn luyện mà bạn
muốn làm trước sân nhà, nơi mà gây ra những sự chú ý không
cần thiết. Hãy chọn nơi riêng biệt.
Cách
chỉ dẫn thì rất đơn giản. Chọn một nơi thoáng. Ở một
khởi điểm, đứng yên với đầy sự chú tâm trong một phút.
Hai tay có thể giữ ở vị thế thoải mái cho mình — phía
trước, phía sau, hay thả xuống hai bên. Kế đó, trong khi hít
vào, nhấc gót một chân. Trong khi thở ra, nghỉ
chân đó trên các ngón chân. Rồi khi hít vào, giở
chân đó lên và đưa nó về phía trước.
Kế tiếp, thở ra trong khi đặt chân đó xuống chạm
mặt đất. Lập lại cho chân bên kia. Đi thật chậm
cho tới cuối con đường, đứng yên một phút, xoay ngược
lại thật chậm, đứng yên một phút, rồi đi trở lại. Cứ
thế mà tuần tự đi. Giữ cổ và đầu được thư thả; mắt
mở và thăng bằng đừng nhìn dáo dác hay đặt biệt dán mắt
vào một điểm nào. Bước thật tự nhiên. Duy trì tốc độ
chậm nhất để có được thanh thản và đừng để ý vào
quang cảnh chung quanh. Xem xét sự căng thẳng tăng dần ở thân,
và nới lỏng khi cảm nhận ra chúng. Đừng cố gắng làm ra
vẻ lịch sự, hay ra dáng hoàn mỹ. Đây không phải là bài
biểu diễn vận động hay một điệu vũ, mà là một bài thực
tập trong tỉnh giác. Đối tượng của bạn là đạt đến
sự cảnh giác toàn diện, cảm giác bén nhạy và cao độ để
đừng bị khuất lấp những kinh nghiệm từ sự di chuyển
của bước đi. Đặt hết tất cả sự chú tâm vào cảm
giác bắt nguồn từ chân và bàn chân, ghi nhận càng
nhiều càng tốt về sự chuyển động của mỗi chân. Thấm
nhuần vào cảm giác đơn thuần của bước đi, và cảm
nhận các xúc cảm vi tế trong từng chuyển động. Cố
gắng cảm giác từng cơ bắp lúc di động, kinh nghiệm từng
chút thay đổi cảm xúc lúc bàn chân chạm xuống mặt đất
và dở khỏi mặt đất.
Ghi
nhận cả một tiến trình đi, liên tục như là chuỗi đúc
kết của những rung động nhỏ nối lại. Cố gắng đừng
bỏ qua bất cứ gì. Để cảm giác được cao độ, bạn có
thể chia sự chuyển động ra nhiều phần khác biệt. Mỗi
chân sẽ diễn qua những gian đoạn: nhấc lên, đưa tới, và
đặt xuống. Mỗi phần nhỏ riêng biệt này đều có bắt
đầu, giữa, và cuối. Để điều chỉnh bản thân vào trong
tiến trình của chuỗi di chuyển, bạn có thể lập niệm rõ
ràng cho từng giai đoạn.
Lập
nên những ghi chú như “nhấc, đưa tới, đặt xuống, chạm
đất, đạp” v.v.. Đây là phương cách tu tập để làm
quen với dòng chuyển động và không để cho bạn bỏ xót
những chi tiết. Bao giờ trở nên cảnh giác hơn về
hằng hà sa số sự biến vi tế đang xảy ra, bạn sẽ không
có thời gian cho những từ ngữ nữa. Bạn sẽ thấy mình chìm
đắm trong dòng chảy liên tục của sự chuyển động có tỉnh
giác. Hai chân bấy giờ sẽ trở thành cả một thế giới.
Nếu tâm đi lang thang thì hãy ghi nhận sự xao lãng theo cách
thường hay làm, rồi mang sự chú tâm về bước đi. Đừng
bao giờ nhìn vào hai chân trong khi quan sát những giai đoạn
này và cũng đừng đi thụt lùi để xem cái tâm ảnh của
chân và bàn chân. Đừng nghĩ mà chỉ cảm giác thôi.
Bạn không cần khái niệm về chân hay hình tượng, mà chỉ
để ý cảm xúc khi chúng vận chuyển. Lúc ban đầu, có lẽ
bạn sẽ gặp khó khăn để giữ thăng bằng. Bạn đang dùng
các cơ bắp ở chân theo một lề lối mới, và trong lúc thực
tập thì luôn là thế. Nếu sự chán nản phát sinh, chỉ ghi
nhận và buông xả nó.
Thiền
hành được dùng để làm cho tràn ngập Ý thức bằng cảm
giác đơn thuần, và làm một cách hoàn hảo cho đến khi nào,
tất cả những thứ khác bị bỏ quên qua một bên. Không còn
có chỗ cho tư tưởng và tình cảm xen vào. Không có thời
gian cho chấp thủ, hay làm dừng lại sự tu tập để nhường
cho những chuỗi khái niệm phát sinh. Cũng không cần sự giám
định hay phê phán của một cái ngã. Chỉ duy nhất tồn
tại cái cảm giác do động lực và xúc chạm, một chuỗi
kinh nghiệm thô cứng không ngừng và luôn biến đổi.
Chúng ta học ở đây, cách vượt thoát khái niệm để đi
vào trong sự thật, chứ không phải rời xa nó. Sự thấu hiểu
bên trong những gì chúng ta đạt được sẽ áp dụng trực
tiếp vào suốt phần đời còn lại sau này.
2.
Tư thế
Mục
đích của sự tu tập là trở nên hoàn toàn chú tâm về mọi
mặt của kinh nghiệm, mà không bị gián đoạn theo dòng thời
gian. Tất cả những gì chúng ta làm và kinh nghiệm thì
hoàn toàn không có ý thức, mà chỉ có một chút hay không
có sự chú tâm gì cả; tâm của chúng ta thì đang ở với
những thứ khác. Chúng ta sống theo chiều hướng, hoang phí
gần hết thời gian trong trạng thái thụ động, lạc lõng
trong sương mù của giấc mơ ngày và mất tự chủ. Cho nên,
sự tu tập thì rất cần thiết cho chúng ta.
Một
trong những lãnh vực đời sống mà chúng ta thường hay làm
ngơ, là thân thể của mình. Những chuyện phim hoạt họa (ước
mơ) diễn ra không ngừng trong đầu thì quá lôi cuốn, hấp
dẫn đến nỗi chúng ta không còn để tâm đến sự nhận
biết về cảm xúc và lực tác động bên trong. Những dữ
liệu đó túa vô hệ thần kinh đi vào bộ não từng giây,
nhưng chúng ta ngăn chặn và giữ nó trong Ý thức, cho nên nó
chạy vào những tầng cấp thấp hơn trong tâm và ở đó, không
thể đi xa hơn. Phật giáo đã thiết lập ra bài ứng dụng
để mở cái cổng ngăn nước (dữ liệu) này và cho những
dữ liệu đi xuyên qua tâm thức. Đó là một phương thức
để có “sự nhận biết vô ý thức.”
Thân
thể của chúng ta chịu đựng qua không biết là bao nhiêu là
áp lực sinh lý trong từng ngày. Lúc đứng, lúc ngồi, khi đi,
khi nằm; rồi có lúc uốn cong, chạy nhảy, trườn bò.. Những
vị giáo thọ tha thiết khuyên bạn nên nhận biết sự biến
chuyển liên tục, không ngừng này. Trong lúc sinh hoạt trong
ngày, bạn nên dành vài giây trong đôi phút để xem xét tư
thế của thân. Nhưng đừng làm thế theo một lề lối để
giám định (đánh giá xem mình đang như thế nào?); đây không
phải là bài thực tập để sửa chữa bộ vị cho thân, hay
để làm cho tốt hơn cái thể hiện bên ngoài. Đưa sự
chú tâm đi toàn bộ cơ thể để cảm giác xem mình đang ở
trong trạng thái ra sao (có chánh niệm hay không?). Âm thầm
ghi nhận “đi”, “ngồi”, “đang nằm”, hay “đang đứng.”
Nghe qua dường như rất là ngớ ngẫn nhưng xin đừng xem nhẹ
phương pháp này. Đây là một bài thực hành có giá trị rất
quan trọng. Nếu bạn sử dụng nó tốt đẹp, thật sự thấm
nhuần thói quen này sâu sắc, nó có thể cách mạng hóa kinh
nghiệm của bạn. Nó sẽ đưa bạn vào một chiều không gian
mới của cảm giác, rồi bạn sẽ cảm thấy rằng mình như
là một người đã bị mù, giờ có lại được khả năng
thấy vậy.
3.
Sinh hoạt chậm lại
Mỗi
hành động mà bạn làm đều cấu tạo bởi nhiều phần nhỏ
nối lại. Chỉ một việc cột giây giày thì đã được tạo
bởi một chuỗi động tác nhỏ liên tục nhau. Những chi tiết
này chừng như không thể nào quan sát hết được. Để khích
lệ cái thói quen kết lập chánh niệm toàn diện, bạn có
thể thực hiện những hoạt động ở vận tốc chậm lại
— cố gắng có đầy đủ chú tâm tới những động tác tầm
thường nhất.
Ngồi
nơi bàn để uống một ly trà là một ví dụ. Có rất nhiều
thứ để kinh nghiệm ở đây. Quan sát cẩn thận xem tư thế
của mình trong khi ngồi và cảm xúc của những ngón tay đang
cầm cái tách. Ngửi cái hương thơm của trà, ghi nhận cái
chỗ để cái tách, lá trà, cánh tay của mình, và cái bàn.
Xem xét cái ý định đưa tay lên trong tâm, cảm giác cánh tay
khi nó nhấc lên, cảm cái miệng tách tiếp xúc với môi và
nước trà chạy vào trong miệng. Nếm vị trà, rồi xem nghiệm
cái ý định khởi sinh muốn hạ cánh tay xuống. Toàn bộ tiến
trình thì thật là quyến rũ và đẹp tuyệt vời, nếu bạn
quan tâm toàn bộ tới nó, chú ý khách quan tới mỗi cảm giác,
luồng tư tưởng và tình cảm, thì sẽ thấy ra được.
Chiến
lược này có thể dùng vào những hoạt động khác trong ngày.
Một cách cố ý, làm chậm lại suy nghĩ, lời nói, và động
tác để cho mình có đủ thời gian thâm nhập sâu vào chúng
hơn là trước đây. Những gì bạn tìm thấy ra là sẽ rất
ư là kinh ngạc. Lúc đầu, thật khó khăn giữ mọi hoạt động
thật chậm một cách có chủ tâm thường xuyên, nhưng kỹ
năng này sẽ tăng dần theo thời gian. Sự hiểu rõ sâu xa xảy
ra trong tọa thiền, sẽ được bộc lộ rõ ra trong lúc chúng
ta thật sự kiểm nghiệm những hoạt động trong tâm ngay trong
đời sống hàng ngày. Đây là một cái phòng thí nghiệm nơi
mà chúng ta thật sự thấy bộ máy cấu tạo ra tình cảm và
sự vận hành của cảm xúc mạnh mẽ mình có. Đây là nơi
chúng ta có thể đo lường mức độ tin cậy cái nguyên nhân
của hành động, chỉ một chớp mắt khác biệt giữa động
cơ thật sự và cái vỏ giả vờ mà chúng ta từng mang để
tự lừa dối mình và người khác.
Chúng
ta sẽ lấy làm kinh ngạc về những dữ kiện này, phần lớn
thì phiền phức nhưng lại rất ích lợi. Sự chú tâm đơn
thuần mang trật tự vào khối hỗn độn đã được gom góp,
giấu diếm không ngăn nắp trong góc nhỏ của tâm. Khi đạt
đến khả năng lãnh hội rõ ràng ngay giữa cơn sinh hoạt bình
thường của đời sống, bạn có được kỹ năng giữ vững
sự tỉnh táo, bình an cùng lúc rọi ánh sáng chánh niệm vào
những xó xỉnh khắp nơi trong tâm. Bạn bắt đầu thấy được
tầm mức khổ đau trong phạm vi khả năng trách nhiệm của
mình; thấy ra điều bất hạnh, nỗi lo sợ, sự căng thẳng
tự mình đã gây ra; thấy được thế nào mình đã tạo ra
nỗi khổ, nhược điểm, và giới hạn cho mình. Rồi sự hiểu
biết quá trình tâm tạo này sâu xa bao nhiêu, thì nó khống
chế bạn càng ít bấy nhiêu.
4.
Điều hợp hơi thở
Trong
tọa thiền, đề mục quan trọng nhất chính là hơi thở. Sự
tập trung trọn vẹn vào hơi thở luôn thay đổi giữ chúng
ta đối diện ngay với phút giây hiện tại. Nguyên lý
này cũng có thể dùng ngay giữa cơn di chuyển. Bạn có thể
kết hợp sinh hoạt vào với hơi thở. Việc này củng cố
tiết tấu nhịp nhàng cho cử động và làm lưu loát những
biến đổi rời rạc. Hành động trở nên dễ dàng tập trung
hơn và chánh niệm gia tăng. Sự tỉnh giác của bạn do vậy
ở lại với phút giây hiện tại dễ hơn. Một cách lý tưởng
nhất là, tu thiền là sự tu tập cho 24 giờ trong một ngày.
Đây là một đề nghị thực tiễn cao tột.
Chánh
niệm là trạng thái tâm nhiệt tình. Tâm không bị nặng trĩu
bởi sự ưu tư hay nhảy loạn trong lo âu. Những gì phát sinh
có thể thỏa hợp tức khắc. Khi thật sự chánh niệm, hệ
thống thần kinh của bạn rất tươi mới và dẽo dai để
nuôi dưỡng trí tuệ. Một vấn đề nổi lên thì bạn chỉ
đơn giản hòa hợp với nó một cách nhanh nhẹn, thích đáng,
với sự náo động nhỏ nhất. Bạn không bị ngần ngừ, không
chạy trốn vào một góc vắng nào đó để có thể trầm tư
về nó. Mà chỉ đơn giản đối diện nó. Trong những trường
hợp hiếm có khi mà giải pháp cho vấn đề chừng như không
thể nào, thì bạn sẽ không lo lắng về nó. Bạn chỉ đi
qua vấn đề kế tiếp đang cần sự chú tâm của bạn. Trực
giác của bạn trở thành một tính năng rất thực dụng.
5.
Thời gian đã đánh mất
Hoang
phí thời gian là quan niệm vốn không tồn tại đối với
một thiền giả nghiêm chỉnh. Một chút thời gian chết trong
ngày có thể trở nên hữu ích. Bất kỳ phút giây rãnh rỗi
nào cũng có thể dùng cho tu thiền. Ngồi một cách lo âu trong
phòng nha sĩ, thì hãy tu tập nỗi lo âu kia. Khi cảm thấy bực
bội trong lúc đứng đợi ở nhà ngân hàng, thì hãy tu tập
ở sự bực bội ấy. Nhàm chán, mân mê ngón tay cái ở trạm
xe buýt, thì tu tập sự nhàm chán đó. Cố gắng giữ cảnh
giác và chú tâm suốt cả ngày. Chánh niệm chính xác ngay những
gì đang xảy ra bây giờ, ngay cả cơn vất vả tẽ nhạt. Tận
dụng mỗi phút giây trong lúc một mình, hay những sinh hoạt
nặng tính sinh thể, dùng mỗi phút giây rỗi rãnh cho chánh
niệm, tận dụng tất cả thời gian nếu có thể.
6.
Tập trung vào mọi sinh hoạt
Bạn
nên cố gắng duy trì chánh niệm trong từng hoạt động và
nhận thức suốt cả ngày, bắt đầu từ nhận thức đầu
tiên khi thức giấc cho đến ý niệm sau cùng trước khi đi
vào giấc ngủ. Đây là một mục tiêu tối cao có thể đưa
ra. Đừng bao giờ kỳ vọng là có thể hoàn thành công việc
này nhanh chóng. Hãy đi từ từ và để cho khả năng của bạn
phát triển dần theo thời gian. Phương cách hợp lý nhất để
thực hành việc này, là phân chia một ngày đời sống của
mình ra thành nhiều phần. Dung hòa những khoảng thời gian
nhất định với chánh niệm, rồi nới rộng trạng thái chánh
niệm này tới những hoạt động khác như: ăn uống, rữa
bát dĩa, mặc y phục, v.v.. Thỉnh thoảng trong ngày, bạn bỏ
ra khoảng chừng 15 phút để thực hành sự quan sát về một
vài trạng thái cụ thể của tâm như: dễ chịu, khó chịu,
và cảm giác trung tính chẳng hạn như những chướng ngại
(Tham dục, Sân hận, Hôn trầm, Trạo cử, và Mạn nghi) hay
là tư tưởng. Thường trình thì tùy thuộc vào bạn. Ý định
là tu tập để phát hiện những sự việc khác nhau, và bảo
tồn trạng thái chánh niệm càng nhiều càng tốt trong suốt
ngày đó.
Cố
gắng hoàn thành theo thường lệ mà không thấy mấy khác biệt
giữa tọa thiền và những kinh nghiệm còn lại. Để cho chúng
hòa lẫn vào nhau. Thân thể của bạn gần như không bao giờ
yên, lúc nào cũng có cử động để quan sát, ít nhất là
đang thở. Tâm của bạn không ngừng líu lo, chỉ ngoại trừ
khi trong trạng thái định thâm sâu. Luôn luôn có gì đó xuất
hiện để ta quan sát. Nếu nghiêm chỉnh ứng dụng pháp tu
của mình, bạn sẽ không đánh mất những giá trị mà sự
tỉnh giác mang đến.
Sự
tu tập của bạn phải được áp dụng vào hoàn cảnh sống
hàng ngày, đây mới là phòng thí nghiệm cho bạn. Đời sống
cung cấp những cuộc trắc nghiệm khả năng và thử thách
cho bạn đang cần để thực hành sâu hơn, chân chính hơn.
Nó là ngọn lửa dùng để tinh lọc những sự dối lừa, sai
trái trên đường tu của bạn, là một loại a-cít để thử
nghiệm xem bạn đã đến đâu rồi và khi nào là lúc bạn
đang tự lừa dối lấy mình. Nếu tu thiền không giúp
được cho bạn đương đầu với những xung đột, vẫy vùng
trong đời sống, thì nó vẫn còn nông cạn. Nếu những phản
ứng tình cảm từng ngày không rõ ràng ra và không dễ chế
ngự hơn, thì bạn đang hoang phí thời gian của mình trong khi
tu tập (thực hành không
đúng cách). Bạn không bao giờ
biết mình tiến bộ tới đâu chỉ khi nào bạn thật sự gặp
thử thách trong đời sống.
Tu
tập chánh niệm đúng là sự thực hành thông dụng. Bạn không
thỉnh thoảng thực tập, rồi bỏ nó qua một bên trong khoảng
thời gian còn lại, mà là thực hiện nó liên tục trong mọi
thời. Tu thiền thành công chỉ khi nào bạn mở bùng cái bức
tường chống âm thanh chưa được phát triển đầy đủ. Tu
tuệ giác là thực hành chánh niệm trong mỗi phút giây.
Thiền giả học cách lập sự chú tâm tinh thuần tới
sinh, trụ, hoại, diệt của tất cả hiện tượng trong tâm,
không bị bất kỳ thứ nào trói buộc hay vượt thoát khỏi
sự quan sát của mình. Tư tưởng, tình cảm, sinh hoạt
và tham muốn, toàn bộ cuộc trình diễn, thiền giả coi chừng
nó, tất cả và liên tục. Vấn đề là nó đáng yêu hay đáng
sợ, đẹp đẽ hay đáng hổ thẹn. Thiền giả nhìn như-nó-là
và sự thay đổi như-nó-là; không có một phương diện kinh
nghiệm nào bị bỏ qua hay tránh né. Đây là một tiến trình
diễn ra liên tục và toàn diện.
Trong
những sinh hoạt hàng ngày, nếu bạn thấy mình đang bị rơi
vào trạng thái nhàm chán, thì hãy tu tập vào sự nhàm chán
đó. Tìm xem nó cảm giác ra sao, hoạt động ra sao, và cấu
tạo ra như thế nào. Nếu bạn lên cơn giận, thì quan sát
cơn giận, khám phá cái cấu thể của cơn giận; đừng chạy
trốn nó. Nếu thấy ra mình đang ngồi trong gọng kềm đen
tối của sự phiền muộn, thì hãy khám xét sự phiền muộn
kia đi; thẩm tra nó theo chiều hướng có tính quan sát và buông
xả. Đừng chạy thoát khỏi nó một cách mù quáng; khám phá
cả mê cung kia và vẽ ra tất cả những lối đi trong đó.
Bằng cách đó bạn sẽ có sự trang bị tốt hơn khi đối
đầu với những cơn phiền muộn sẽ xuất hiện sau này.
Tu
tập xuyên qua những thăng trầm của đời sống là quan điểm
trọng yếu của thiền Minh Sát. Loại tu tập này rất ư là
nghiêm khắc và đòi hỏi cao, nhưng cũng mang lại kết quả
là trạng thái tâm linh hoạt vượt xa hẳn bên kia vùng tương
đối nhị nguyên. Thiền giả có cái tâm cởi mở trong từng
phút giây, không ngừng xem xét đời sống, giám sát kinh nghiệm
bản thân, ngắm nhìn lối sống theo một phong cách không luyến
chấp và tọc mạch. Vì thế cho nên, thiền giả luôn luôn
cởi lòng ra tới bất kể thể dạng sự thật nào, từ bất
kỳ nơi đâu, và bất cứ thời gian nào. Đây là trạng thái
tâm mà một người cần phải có để đi đến sự giải thoát.
Như
đã được nhắc qua, một người có thể đạt đến sự giác
ngộ ở bất kỳ phút giây nào nếu tâm được giữ luôn trong
trạng thái tỉnh thức. Bất kỳ một nhận thức thông thường
bé nhỏ cũng có thể là nguyên nhân kích thích: nhìn mặt trăng,
tiếng kêu của một con chim, tiếng gió luồn qua cây; bất
cứ gì đều không quan trọng, mà chính là cái phong thái bạn
đang chú ý tới sự hiểu biết sâu sắc đó. Trạng thái tâm
tỉnh thức thì rất quan trọng. Nó có thể xảy ra ngay bây
giờ nếu bạn đã sẵn sàng. Cái cảm xúc của những ngón
tay đang cầm quyển sách này cũng có thể là tín hiệu; thanh
âm của những từ ngữ trong đầu bạn cũng đủ làm phát
sinh sự giác ngộ. Bạn có thể đạt đến sự giác ngộ ngay
bây giờ nếu bạn đã sẵn sàng.
