LỜI
DẪN: Chỗ phải quấy kết chặt, Thánh cũng không thể biết.
Khi nghịch thuận dọc ngang, Phật cũng không thể biện. Là
kẻ sĩ tuyệt thế siêu luân, hiện khả năng của bậc đại
sĩ siêu quần, nhằm trên tảng băng đi, chạy trên kiếm bén,
liền đó như đầu sừng kỳ lân, giống hoa sen trong lò lửa,
cái thấy siêu phương mới biết đồng đạo. Ai là người
tay khéo, thử cử xem ?
CÔNG
ÁN: Triệu Châu hỏi Đầu Tử: Người đại tử khi sống lại
thế nào ? Đầu Tử đáp: Chẳng cho đi đêm, đợi sáng sẽ
đến.
GIẢI
THÍCH: Triệu Châu hỏi Đầu Tử người đại tử khi sống
lại thế nào, Đầu Tử đáp chẳng cho đi đêm đợi sáng
sẽ đến, hãy nói là thời tiết gì ? Ống sáo không lỗ nắm
đến liền vỗ nhịp hát. Đây gọi là hỏi nghiệm chủ, cũng
gọi là hỏi tâm hạnh. Đầu Tử, Triệu Châu các nơi đều
ngợi khen, được cái biện luận siêu quần. Hai vị tuy kế
thừa khác nhau, xem cơ phong giống nhau một loại. Một hôm,
Đầu Tử vì Triệu Châu thiết tiệc trà đãi nhau, tự tay
đưa bánh cho Triệu Châu, Triệu Châu ngó lơ. Đầu Tử sai
cư sĩ đưa bánh cho Triệu Châu, Triệu Châu lễ cư sĩ ba lạy.
Hãy nói ý Triệu Châu thế nào ? Quả là Triệu Châu nhằm
trên căn bản nêu việc bổn phận vì người. Có vị Tăng
hỏi: Thế nào là đạo ? Đầu Tử đáp: Đạo. Hỏi: Thế
nào là Phật ? Đáp: Phật. Lại hỏi: Khi khóa vàng chưa mở
thì thế nào ? Đáp: Mở. Hỏi: Khi gà vàng chưa gáy thì thế
nào ? Đáp: Không có âm hưởng nầy. Hỏi: Gáy xong thì
sao ? Đáp: Mỗi tự biết thời. Bình sanh Đầu Tử hỏi đáp
như thế. Xem Triệu Châu hỏi: Người đại tử khi sống lại
thì thế nào ? Liền đáp: Chẳng cho đi đêm, đợi sáng sẽ
đến. Hẳn như chọi đá nháng lửa, tợ làn điện chớp,
phải là người hướng thượng như ông ta mới được. Người
đại tử trọn không có Phật pháp đạo lý huyền diệu được
mất phải quấy dài ngắn. Đến trong này chỉ thế ấy thôi
đi. Cổ nhân gọi đó là trên đất bằng người chết vô
số, qua được rừng gai góc là người tay khéo, cũng phải
qua lọt bên kia mới được. Tuy nhiên như thế, hiện nay người
đến loại điền địa này, sớm đã khó được. Hoặc có
nương tựa, có giải hội thì không giao thiệp. Hòa thượng
Triết gọi đó là thấy chẳng tịnh khiết. Ngũ Tổ tiên sư
bảo đó là mạng căn chẳng đoạn, phải một phen đại tử
sống lại mới được. Hòa thượng Vĩnh Quang ở Chiết Trung
nói: Ngôn phong nếu sai thì cổng làng quê cách xa muôn dặm,
phải là bờ cao vót buông tay, tự nhận thừa đương, sau khi
chết sống lại, dối anh chẳng được. Ý chỉ phi thường,
người nào che dấu được ư ? Ý Triệu Châu hỏi như thế,
Đầu Tử là hàng tác gia cũng không cô phụ câu hỏi kia. Chỉ
là tuyệt tình bặt dấu, quả thật khó hiểu, chỉ hiện bày
trước mắt đôi chút. Vì thế cổ nhân nói: Muốn được
thân thiết chớ đem hỏi đến hỏi, hỏi tại chỗ đáp, đáp
tại chỗ hỏi. Nếu chẳng phải Đầu Tử, bị Triệu Châu
một câu hỏi cũng khó đáp được. Chỉ vì kia là kẻ tác
gia, nhắc đến liền biết chỗ rơi:
TỤNG:
Hoạt trung hữu nhãn hoàn đồng tử
Dược kỵ hà tu giám tác gia
Cổ Phật thượng ngôn tằng vị đáo
Bất tri thùy giải tát trần sa.
DỊCH:
Trong sống có mắt lại đồng chết
Thuốc kỵ đâu cần chiếu tác gia
Cổ Phật còn rằng từng chẳng đến
Chẳng hay ai biết ném trần sa.
GIẢI
TỤNG: “Trong sống có mắt lại đồng chết”, Tuyết Đậu
là người tri hữu nên mới dám tụng. Cổ nhân nói: Kia tham
câu sống chẳng tham câu chết. Tuyết Đậu nói: “ Trong sống
có mắt lại đồng chết. Đâu từng chết ? Trong chết
đủ mắt như đồng người sống. Cổ nhân nói: Giết hết
người chết mới thấy người sống, làm sống hết người
chết mới thấy người chết. Triệu Châu là người sống
tạo câu hỏi chết để nghiệm Đầu Tử, như vật kỵ của
tánh dược đem thí nghiệm vậy. Vì thế Tuyết Đậu tụng
“thuốc kỵ đâu cần chiếu tác gia”. Câu tụng này là chỗ
hỏi của Triệu Châu. Phần sau tụng về Đầu Tử, “cổ
Phật còn rằng từng chẳng đến”, chỉ chỗ người đại
tử sống lại. Cổ Phật cũng chẳng từng đến, các vị Hòa
thượng già ở mọi nơi cũng chẳng từng đến. Dù cho ông
già Thích-ca hay vị Hồ Tăng mắt biếc (Đạt-ma) cũng phải
tái tham mới được. Vì thế nói, chỉ cho lão Hồ biết, chẳng
cho lão Hồ hiểu. Tuyết Đậu tụng “chẳng hay ai biết ném
trần sa”. Có vị Tăng hỏi Trường Khánh: Thế nào là con
mắt thiện tri thức ? Trường Khánh đáp: Có nguyện chẳng
ném cát. Bảo Phước nói: Chẳng nên lại ném. Các vị Hòa
thượng già ở mọi nơi ngồi trên chiếc giường gỗ dùng
gậy dùng hét, dựng phất gõ giường, hiện thần thông, làm
chủ tể, trọn là ném cát. Hãy nói làm sao khỏi được ?
?
TẮC
42: BÀNG CƯ SĨ TUYẾT ĐẸP MẢNH MẢNH
LỜI
DẪN: Riêng nêu biệt cợt, kẹt nước mắc lầy, nhịp hát
đồng thời, núi bạc vách sắt. Nghĩ nghị thì trước đầu
lâu thấy quỉ, suy tư thì ngồi dưới hắc sơn. Mặt nhật
lên soi sáng khắp trời, gió mát thổi vì vèo đầy đất.
Hãy nói cổ nhân lại có chỗ lầm lẫn chăng, thử cử xem
?
CÔNG
ÁN: Ông cư sĩ Bàng Uẩn từ giã Dược Sơn, Dược Sơn sai
mười vị Thiền khách tiễn đến cổng ngoài. Cư sĩ chỉ
tuyết trong không nói: Tuyết đẹp mảnh mảnh chẳng rơi chỗ
khác. Thiền khách Toàn hỏi: Rơi tại chỗ nào ? Cư sĩ đánh
một tát. Toàn bảo: Cư sĩ không được thô xuất. Cư sĩ nói:
Ông thế ấy mà xưng là Thiền khách, Diêm vương chưa tha ông
đâu. Toàn hỏi: Cư sĩ thì sao ? Cư sĩ đánh một tát, nói:
Mắt thấy như mù, miệng nói như câm. (Tuyết Đậu riêng nói:
Chỗ mới hỏi, chỉ nắm một hòn tuyết, liền đánh.)
GIẢI
THÍCH: Cư sĩ họ Bàng tham vấn hai nơi Mã Tổ, Thạch Đầu
đều có làm tụng. Ban đầu yết kiến Thạch Đầu hỏi: Chẳng
cùng muôn pháp làm bạn là người gì ? Chưa dứt lời bị
Thạch Đầu bụm miệng, liền có tỉnh, làm tụng: “Việc
hằng ngày không khác, chỉ tôi tự vui hay, vật vật không
bỏ lấy, chỗ chỗ không trái bày, đỏ tía gì làm hiệu,
núi xanh tuyệt điểm ai, thần thông cùng diệu dụng, gánh
nước bửa củi tài.” Sau ông đến tham vấn Mã Tổ hỏi:
Chẳng cùng muôn pháp làm bạn là người gì ? Mã Tổ đáp:
Đợi ông dùng miệng hút cạn nước Tây Giang, liền vì ông
nói. Cư sĩ bỗng nhiên đại ngộ, làm tụng: “Mười phương
đồng tụ hội, mỗi mỗi học vô vi, đây là trường thi Phật,
tâm Không được đậu về.” Vì ông là hàng tác gia, sau này
các nơi đều trọng vọng đến đâu cũng được khen ngợi.
Ông qua lại Dược Sơn nhiều lần và ở lâu, từ giã ra về,
Dược Sơn rất trọng nên sai mười Thiền khách đi tiễn.
Khi ấy gặp tuyết rơi, cư sĩ chỉ tuyết nói: Tuyết đẹp
mảnh mảnh chẳng rơi chỗ khác. Thiền khách Toàn hỏi: Rơi
tại chỗ nào ? Cư sĩ liền tát. Thiền khách Toàn đã không
thể hành lệnh, cư sĩ hành phân nửa. Lệnh tuy hành, Thiền
khách Toàn đối đáp thế ấy chẳng phải không biết chỗ
rơi của ông, chỉ vì mỗi người có cơ phong cuộn tung chẳng
đồng. Song vẫn có chỗ chẳng đến kịp cư sĩ, vì thế rơi
dưới giá của ông, khó thoát khỏi cái lồng của ông. Cư
sĩ đánh rồi lại vì nói đạo lý: Mắt thấy như mù, miệng
nói như câm. Tuyết Đậu riêng nói: Chỗ mới hỏi, chỉ nắm
một hòn tuyết, liền đánh. Tuyết Đậu thế ấy cốt chẳng
cô phụ lời hỏi của Toàn, chỉ vì căn cơ chậm lụt. Tạng
chủ Khánh nói: Cơ phong của cư sĩ như điện chớp, đợi
các ông nắm hòn tuyết đến bao giờ ? Hô lên liền đáp,
hô lên liền đánh, mới là dứt bặt. Tuyết Đậu tự tụng
chỗ ông đánh rằng:
TỤNG:
Tuyết đoàn đả, tuyết đoàn đả
Bàng lão cơ quan một khả bả
Thiên thượng nhân gian bất tự tri
Nhãn lý nhĩ lý tuyệt tiêu sái.
Tiêu sái tuyệt
Bích nhãn Hồ Tăng nan biện biệt.
DỊCH:
Hòn tuyết đánh, hòn tuyết đánh
Cơ quan lão Bàng khôn nắm được
Trên trời nhân gian chẳng tự hay
Trong mắt trong tai lắm thích thú.
Thích thú lắm
Hồ Tăng mắt xanh cũng khó biện.
GIẢI
TỤNG: “Hòn tuyết đánh, hòn tuyết đánh, cơ quan lão Bàng
khôn nắm được”, Tuyết Đậu cốt đi trên đầu cư sĩ.
Cổ nhân lấy tuyết để rõ việc bên nhất sắc. Ý Tuyết
Đậu nói, khi ấy nếu nắm hòn tuyết liền đánh thì cư sĩ
dù có cơ quan thế nào cũng khó xoay trở kịp. Tuyết Đậu
tự khoe chỗ đánh của mình, đâu chẳng biết có chỗ bị
thua. “Trên trời nhân gian chẳng tự hay, trong mắt trong tai
lắm thích thú”, trong mắt cũng là tuyết, trong tai cũng là
tuyết. Chính ở bên nhất sắc cũng gọi là cảnh giới Phổ
Hiền, việc bên nhất sắc cũng gọi là nhồi thành một khối.
Vân Môn nói: “Dù được cả càn khôn đại địa không một
mảy may lỗi lầm vẫn là chuyển cú, chẳng thấy nhất sắc
mới là bán đề, nếu cần toàn đề phải biết có một con
đường hướng thượng mới được.” Đến trong đây phải
là đại dụng hiện tiền, kim châm chẳng vào, chẳng cho người
khác xử phân. Vì thế nói kia tham câu sống chẳng tham câu
chết. Cổ nhân nói: Một câu hợp đầu ngữ, muôn kiếp cọc
cột lừa, có dùng vào chỗ nào. Đến đây Tuyết Đậu tụng
xong, lại chuyển cơ nói “thích thú lắm”, dù cho “Hồ
Tăng mắt xanh cũng khó biện”. Hồ Tăng mắt xanh (Tổ Đạt-ma)
còn khó biện biệt, lại bảo Sơn tăng nói cái gì ?
?
TẮC
43: ĐỘNG SƠN KHÔNG LẠNH NÓNG
LỜI
DẪN: Câu định càn khôn muôn đời cùng tôn trọng, cơ bắt
hổ hủy (hủy : tê giác cái) ngàn Thánh khó biện. Liền đó
lại không mảy che ngăn, toàn cơ tùy chỗ đồng bày. Cần
rõ kiền chùy hướng thượng, phải là lò rèn của bậc tác
gia. Hãy nói từ trước đến nay lại có gia phong thế ấy
hay không, thử cử xem ?
CÔNG
ÁN: Tăng hỏi Động Sơn: Khi lạnh nóng đến làm sao né tránh
? Động Sơn đáp: Sao chẳng nhằm chỗ không lạnh nóng đi
? Tăng hỏi: Thế nào là chỗ không lạnh nóng ? Động Sơn
đáp: Khi lạnh lạnh chết Xà-lê, khi nóng nóng chết Xà-lê.
