LỜI
DẪN: Động thì bóng hiện, giác thì băng sanh. Nếu không động
không giác chưa khỏi vào hang chồn hoang. Tin được đến,
thấu được tột, không còn mảy tơ chướng ngại, như rồng
gặp nước, tợ cọp tựa núi. Buông đi thì ngói gạch sanh
quang, nắm lại thì vàng ròng mất sắc, công án cổ nhân chưa
khỏi phủ che. Hãy nói bình luận bên việc gì, thử cử xem
?
CÔNG
ÁN: Ma Cốc chống gậy đến Chương Kỉnh, đi nhiễu giường
thiền ba vòng, dộng tích trượng một cái, đứng nghiễm nhiên.
Chương Kỉnh nói: Phải! Phải! (Tuyết Đậu trước ngữ: Lầm!)
Ma Cốc lại đến Nam Tuyền, đi nhiễu giường thiền ba vòng,
dộng tích trượng một cái, đứng nghiễm nhiên. Nam Tuyền
nói: Chẳng phải! Chẳng phải! (Tuyết Đậu trước ngữ: Lầm!)
Ma Cốc nói: Chương Kỉnh nói phải, tại sao Hòa thượng nói
chẳng phải ? Nam Tuyền nói: Chương Kỉnh tức phải, còn ông
chẳng phải, đây là bị phong lực chuyển, trọn thành bại
hoại.
GIẢI
THÍCH: Cổ nhân đi hành khước trải khắp tùng lâm, hẳn đem
việc này làm niệm, cần biện rõ các vị lão Hòa thượng
ngồi trên giường gỗ là đủ mắt sáng hay không đủ mắt
sáng. Cổ nhân một lời nói khế hợp liền ở, một lời
không khế hợp liền đi. Xem Ma Cốc đến Chương Kỉnh, đi
nhiễu giường thiền ba vòng, dộng tích trượng một cái,
đứng nghiễm nhiên. Chương Kỉnh nói: Phải! Phải! Đao sát
nhân, kiếm sống người, phải là bổn phận kẻ tác gia. Tuyết
Đậu nói: Lầm! Rơi tại hai bên. Nếu ông đến hai bên hội
là chẳng thấy ý Tuyết Đậu. Ma Cốc đứng nghiễm nhiên
là vì việc gì ? Tuyết Đậu vì sao lại nói lầm ? Chỗ nào
là chỗ lầm của Ma Cốc ? Chương Kỉnh nói phải, chỗ nào
là chỗ phải ? Tuyết Đậu như ngồi đọc lời phán. Ma Cốc
mang chữ “phải” đến yết kiến Nam Tuyền. Như trước
đi nhiễu giường thiền ba vòng, dộng tích trượng một cái,
đứng nghiễm nhiên. Nam Tuyền nói: Chẳng phải, chẳng phải!
Đao sát nhân, kiếm sống người, phải là bổn phận Tông
sư. Tuyết Đậu nói: Lầm! Chương Kỉnh nói phải, phải, Nam
Tuyền nói chẳng phải, chẳng phải, lại là đồng hay khác
? Phần trước phải, taị sao lại lầm ? Phần sau nói chẳng
phải, tại sao cũng lầm ? Nếu nhằm dưới câu nói của Chương
Kỉnh tiến được, tự cứu cũng chưa xong. Nếu nhằm dưới
câu nói của Nam Tuyền tiến được, đáng cùng Phật Tổ làm
thầy. Tuy nhiên thế ấy, hàng Thiền tăng phải tự nhận mới
được. Chớ nhằm miệng người biện biệt, Ma Cốc hỏi một
loại, tại sao người nói phải, người nói chẳng phải ?
Nếu là người thông phương tác gia được đại giải thoát,
ắt phải riêng có sanh nhai. Nếu là kẻ cơ cảnh chưa quên,
quyết định mắc kẹt ở hai đầu này. Nếu cần biện rành
cổ kim, ngồi cắt đầu lưỡi người trong thiên hạ, phải
rõ hai cái lầm này mới được. Đến đoạn sau, Tuyết Đậu
tụng cũng chỉ tụng hai cái lầm này. Tuyết Đậu cần nêu
lên chỗ sống linh động, cho nên nói như thế. Nếu là kẻ
trong da có máu, tự nhiên chẳng nhằm trong ngôn cú khởi giải
hội, chẳng nhằm trên cọc cột lừa khởi đạo lý. Có người
nói: Tuyết Đậu thay Ma Cốc hạ hai chữ lầm. Thế có gì
giao thiệp. Đâu chẳng biết người xưa trước ngữ là khóa
chặt cửa trọng yếu, bên này cũng phải, bên kia cũng phải,
cứu kính chẳng ở hai bên. Tạng chủ Khánh nói: “Chống
tích trượng, nhiễu giường thiền, phải cùng chẳng phải
đều lầm, kỳ thật cũng chẳng tại đây.” Ông đâu chẳng
thấy, Vĩnh Gia đến Tào Khê yết kiến Lục Tổ, đi nhiễu
giường thiền ba vòng, dộng tích trượng một cái, đứng
nghiễm nhiên. Lục Tổ quở: Phàm người Sa-môn phải đủ
ba ngàn oai nghi tám muôn tế hạnh, Đại đức từ phương nào
đến mà sanh đại ngã mạn ? Tại sao Lục Tổ lại nói kia
sanh đại ngã mạn ? Cái này chẳng nói phải, cũng chẳng nói
không phải, phải cùng không phải đều là cọc cột lừa.
Chỉ có Tuyết Đậu hạ hai chữ lầm, còn gần đôi chút.
Ma Cốc nói: “Chương Kỉnh nói phải, tại sao Hòa thượng
nói chẳng phải ?” Lão này chẳng tiếc lông mày, ló đuôi
chẳng ít. Nam Tuyền nói: “Chương Kỉnh thì phải, Còn ông
chẳng phải.” Nam Tuyền đáng gọi thấy thỏ thả chim ưng.
Tạng chủ Khánh nói: Nam Tuyền dài dòng quá mức, chẳng phải
thì thôi, lại còn nói thêm, “đây là bị phong lực chuyển,
trọn thành bại hoại”. Kinh Viên Giác nói: “Nay thân ta đây
do tứ đại hòa hợp, nên nói tóc lông, móng răng, da thịt,
gân xương, tủy não bụi nhơ đều thuộc về đất, nước
miếng máu mủ đều thuộc về nước, hơi ấm thuộc lửa,
động chuyển thuộc gió. Tứ đại mỗi cái rời ra, thân vọng
này ở chỗ nào?” Ma Cốc cầm tích trượng đi nhiễu giường
thiền đã bị phong lực chuyển trọn thành bại hoại. Hãy
nói cứu cánh phát minh việc Tâm tông tại chỗ nào ? Đến
trong ấy phải là kẻ sắt thép đúc thành mới được.
Đâu
chẳng thấy Tú tài Trương Chuyết tham vấn Thiền sư Trí Tạng
ở Tây Đường, hỏi: Sơn hà đại địa là có hay không ?
Chư Phật ba đời là có hay không ? Trí Tạng đáp: Có. Trương
Chuyết nói: Lầm! Trí Tạng hỏi: Ông từng tham kiến vị nào
đến ? Trương Chuyết nói: Tham kiến Hòa thượng Cảnh Sơn
đến. Tôi có hỏi lời gì, Cảnh Sơn đều nói không. Trí
Tạng bảo: Ông có quyến thuộc gì ? Chuyết đáp: Có một
vợ quê, hai con khờ. Trí Tạng lại hỏi: Cảnh Sơn có quyến
thuộc gì ? Chuyết đáp: Hòa thượng Cảnh Sơn là cổ Phật,
chớ phỉ báng Ngài. Trí Tạng bảo: Đợi khi ông giống Cảnh
Sơn sẽ nói tất cả không. Trương Chuyết cúi đầu lặng
thinh.
Phàm
là bậc Tông sư tác gia cần vì người mở niêm cởi trói
nhổ đinh tháo chốt, không thể chỉ giữ một bên, đẩy bên
trái liền xoay bên phải, đẩy bên phải liền xoay bên trái.
Xem Ngưỡng Sơn đến chỗ Trung Ấp tạ lễ thọ giới. Trung
Ấp thấy đến, ở trên giường thiền vỗ tay nói: Hòa thượng!
Ngưỡng Sơn liền sang đứng bên Đông, lại sang đứng bên
tây, lại sang đứng ở giữa, nhiên hậu tạ giới xong, lại
lùi ra sau đứng. Trung Ấp hỏi: Ở chỗ nào được tam-muội
này ? Ngưỡng Sơn thưa: Ở trên cái ấn Tào Khê gỡ được
đem đến. Trung Ấp hỏi: Ông nói Tào Khê dùng tam-muội này
tiếp người nào ? Ngưỡng Sơn thưa: Tiếp Nhất Túc Giác.
Ngưỡng Sơn hỏi lại Trung Ấp: Hòa thượng ở chỗ nào được
tam-muội này ? Trung Ấp nói: Ta ở chỗ Mã Tổ được tam-muội
này.
Nói
thoại thế ấy, há chẳng phải là kẻ cử một rõ ba, thấy
gốc biết ngọn. Long Nha dạy chúng nói: “Phàm người tham
học phải thấu qua Phật Tổ mới được. Hòa thượng Tân
Phong nói: Thấy ngôn giáo của Tổ Phật như sanh oan gia, mới
có phần tham học. Nếu thấu chẳng được bị Phật Tổ lừa.”
Có vị Tăng ra hỏi: Tổ Phật lại có tâm lừa người sao
? Long Nha đáp: “Ngươi nói sông hồ có tâm ngại người chăng
?” Nói tiếp: “Sông hồ tuy không có tâm ngại người, chính
vì thời nhân qua chẳng được, cho nên sông hồ trở thành
ngại người, chẳng được nói sông hồ không ngại người.
Tổ Phật tuy không có tâm lừa người, chính vì thời nhân
thấu chẳng được. Tổ Phật trở thành lừa người, cũng
chẳng được nói Tổ Phật không lừa người. Nếu thấu qua
được Tổ Phật, người nầy tức qua Tổ Phật, phải là
thể nhận được ý Tổ Phật, mới cùng hàng cổ nhân hướng
thượng đồng. Như chưa thấu được, dù học Phật học Tổ
đến muôn kiếp, cũng không có ngày đạt được.” Tăng hỏi:
Làm sao khỏi bị Phật Tổ lừa ? Long Nha đáp: Phải tự ngộ
đi! Đến trong đây phải như thế mới được. Vì sao ? Vì
người phải vì cho tột, giết người phải thấy
máu. Nam Tuyền, Tuyết Đậu là loại người này mới dám niêm
lộng.
TỤNG:
Thử thố bỉ thố
Thiết kỵ niêm khước
Tứ hải lãng bình
Bách xuyên triều lạc.
Cổ sách phong cao thập nhị môn
Môn môn hữu lộ không tiêu sách
Phi tiêu sách
Tác giả hảo cầu vô bệnh dược.
DỊCH:
Đây lầm kia lầm
Tối kỵ niêm lấy
Bốn biển sóng dừng
Trăm sông triều xuống.
Cổ sách phong cao mười hai cửa
Mỗi cửa có đường vào tịch mịch.
Chẳng tịch mịch
Tác giả thích cầu thuốc không bệnh.
GIẢI
TỤNG: Bài tụng này giống hệt công án Đức Sơn đến yết
kiến Qui Sơn. Trước đem công án lồng hai chuyển ngữ xỏ
thành một xâu, nhiên hậu tụng ra. “Đây lầm kia lầm, tối
kỵ niêm lấy”, ý Tuyết Đậu nói chỗ này một lầm, chỗ
kia một lầm, tối kỵ niêm lấy, niêm lấy tức trái. Cần
phải để hai chữ lầm như thế. “Bốn biển sóng dừng,
trăm sông triều xuống”, quả là gió mát trăng trong. Nếu
ông căn cứ hai chữ lầm hiểu được thì không còn việc
gì, núi là núi, nước là nước, dài đó tự dài, ngắn đó
tự ngắn, năm ngày một trận gió, mười ngày một cây mưa.
Vì thế nói “Bốn biển sóng dừng, trăm sông triều xuống”.
Phần dưới tụng về Ma Cốc cầm gậy, “Cổ sách phong cao
mười hai cửa”. Người xưa dùng roi làm sách (thúc tiến),
nhà thiền lấy cây gậy làm sách (thúc tiến). Tây Vương mẫu
trên hồ Diêu Trì có mười hai cửa đỏ. Cổ sách tức là
cây gậy, đầu gậy gió mát cao đến mười hai cửa đỏ.
Chỗ Thiên tử và Đế Thích ở mỗi cái có mười hai cửa
đỏ. Nếu người hiểu được hai chữ lầm thì trên đầu
gậy sanh hào quang, cổ sách dùng cũng chẳng được. Người
xưa nói: “Biết được cây gậy thì việc tham học một đời
xong xuôi.” Lại nói: “chẳng phải tiêu hình giữ việc rỗng,
gậy báu Như Lai còn dấu vết”, cùng một loại này vậy.
Đến trong đây bảy điên tám đảo, trong tất cả thời được
đại tự đại. “Mỗi cửa có đường vào tịch mịch”,
tuy có đường chỉ là tịch mịch. Đến đây Tuyết Đậu
tự biết ló đuôi, lại vì ông đả phá. Tuy nhiên như thế,
cũng có chỗ “chẳng tịch mịch”. Dù là tác giả khi không
bệnh cũng nên trước tìm thuốc này uống mới được.
?
TẮC
32: THƯỢNG TỌA ĐỊNH ĐỨNG SỮNG
LỜI
DẪN: Mười phương ngồi dứt, ngàn mắt liền mở, một câu
đứt dòng, muôn cơ dứt bặt, lại có đồng sanh đồng tử
chăng ? Hiện thành công án xếp đặt chẳng được, sắn bìm
của cổ nhân, thử mời cử xem ?
CÔNG
ÁN: Thượng tọa Định hỏi Lâm Tế: Thế nào là đại ý
Phật pháp? Lâm Tế bước xuống giường thiền, nắm đứng
cho một tát tai, liền xô ra. Thượng tọa Định đứng sững.
Vị Tăng đứng bên cạnh bảo: Thượng tọa Định sao chẳng
lễ bái. Thượng tọa Định vừa lễ bái, bỗng nhiên đại
ngộ.
GIẢI
THÍCH: Xem kia thế ấy, thẳng ra thẳng vào, thẳng qua thẳng
lại mới là Lâm Tế chánh tông, có tác dụng thế ấy. Nếu
thấu được có thể đổi trời làm đất, tự được thọ
dụng. Thượng tọa Định là loại này, bị Lâm Tế một chưởng,
lễ bái đứng dậy liền biết chỗ rơi. Sư là người miền
Bắc, rất thật thà ngay thẳng, sau khi đã được lại chẳng
xuất sư. Sau này, Sư toàn dùng cơ của Lâm Tế, quả là xuất
sắc.
Một
hôm, Sư đi trên đường gặp Nham Đầu, Tuyết Phong, Khâm Sơn
ba người. Nham Đầu hỏi: Ở đâu lại ? Sư đáp: Lâm Tế
lại. Nham Đầu hỏi: Hòa thượng mạnh khỏe ? Sư nói: Đã
qui tịch. Nham Đầu nói: Ba người chúng tôi tìm đến lễ
bái, mà phước duyên cạn mỏng, lại nghe qui tịch, chẳng
biết Hòa thượng lúc bình sanh có những ngôn cú gì, xin Thượng
tọa nhắc lại vài tắc xem? Sư liền nhắc: “Một hôm Lâm
Tế dạy chúng: Trên khối thịt đỏ, có một chân nhân không
ngôi vị thường từ diện môn các ông ra vào, người chưa
chứng cứ hãy xem, xem! Có vị Tăng ra hỏi: Thế nào là chân
nhân không ngôi vị ? Lâm Tế liền nắm đứng bảo: Nói, nói!
Vị Tăng suy nghĩ. Lâm Tế liền xô ra, nói: Chân nhân không
ngôi vị là cái gì ? Cục cứt khô. Liền trở về phương
trượng.” Nham Đầu bất giác le lưỡi. Khâm Sơn nói: Sao
chẳng nói phi chân nhân không ngôi vị ? Thượng tọa Định
nắm đứng bảo: Chân nhân không ngôi vị cùng phi chân nhân
không ngôi vị cách nhau nhiều ít, nói mau! Nói mau! Khâm Sơn
không nói được khiến mặt vàng thành xanh. Nham Đầu, Tuyết
Phong lại gần lễ bái thưa: Vị Tăng này mới học không biết
phải quấy, xúc não Thượng tọa, cúi mong từ bi tha thứ.
Sư nói: Nếu chẳng phải hai thầy già này xin, sẽ giết con
quỉ đái dầm này.
Lại
một hôm, Sư ở Trấn Châu đi thọ trai về đến cây cầu,
gặp ba vị Tọa chủ (trụ trì), một vị hỏi: Thế nào là
chỗ sâu của sông Thiền đến tột đáy ? Sư nắm đứng toan
ném xuống cầu, hai vị Tọa chủ kia vội kêu cứu: Thôi! Thôi!
Y xúc phạm đến Thượng tọa, mong từ bi tha thứ. Sư nói:
Nếu không phải hai Tọa chủ xin, cho y xuống tột đáy. Xem
thủ đoạn của Sư, toàn là tác dụng của Lâm Tế. Tuyết
Đậu tụng ra:
TỤNG:
Đoạn Tế toàn cơ kế hậu tung
Trì lai hà tất tại thung dung
Cự Linh đài thủ vô đa tử
Phân phá Hoa Sơn thiên vạn trùng.
