Sử
dụng tư tưởng như một đề mục chánh niệm là một điều
quan trọng. Nếu chúng ta không ý thức được tư tưởng của
mình khi chúng vừa mới khởi lên, ta sẽ khó có thể nào hiểu
được lý Vô ngã và thấy được rằng sự suy nghĩ không
phải thật là mình. Sự ngộ nhận này là nền móng căn bản
xây dựng lên cái Ngã, cái Tôi của mình: "Tôi" là người
đang suy nghĩ. Chánh niệm về tư tưởng có nghĩa là giản
dị biết được tư tưởng khi nó sinh lên, biết được rằng
tâm mình đang suy nghĩ mà không bị dính mắc vào nội dung
của chúng. Chúng ta không nên miệt mài chạy theo sự tưởng
tượng, phân tích coi tư tưởng từ đâu đến. Ta chỉ cần
ý thức được rằng trong giây phút này có một tư tưởng
đang phát khởi. Bạn có thể niệm thầm trong đầu "suy nghĩ,
suy nghĩ" mỗi khi có một tư tưởng nào phát hiện. Bạn hãy
quán sát chúng mà không phê bình, không phản ứng, không cho
rằng sự suy nghĩ đó là chính mình, là của mình. Sự suy
nghĩ cũng chính là người suy nghĩ. Chẳng có ai đứng phía
sau chúng hết. Tư tưởng tự nó suy nghĩ. Nó đến mà chẳng
cần một ai mời. Sau một thời gian thực tập thiền quán,
bạn sẽ thấy rằng khi chúng ta không còn bị dính mắc vào
sự suy nghĩ, tư tưởng sẽ có mặt không lâu. Khi bạn ý thức
được sự có mặt của một tư tưởng, nó sẽ biến mất
và sự chú ý sẽ trở lại với hơi thở. Bạn cũng có thể
đặt tên chính xác hơn cho những tư tưởng sanh lên, để
nhận diện sự khác biệt của chúng, nếu bạn muốn, thí
dụ như "dự định", "tưởng tượng" hay là "nhớ, nhớ". Cách
này có thể giúp cho sự chú ý của bạn được sâu sắc hơn.
Nhưng nếu bạn chỉ niệm "suy nghĩ, suy nghĩ" thôi cũng đủ
rồi. Ðiều quan trọng là phải ý thức được tư tưởng
khi nó vừa mới phát lên, chứ không phải vài phút sau đó.
Khi bạn có thể nhận diện được sự có mặt của tư tưởng
khi chúng vừa mới sanh lên, chúng sẽ mất đi khả năng chi
phối được bạn.
Nhưng
bạn đừng bao giờ đối xử với tư tưởng như là một chướng
ngại, kẻ thù của thiền quán. Chúng chỉ là một đối tượng
của chánh niệm, một đề mục của thiền quán. Ðừng bao
giờ để tâm mình trở thành lười biếng, dễ duôi. Phải
biết tinh tấn duy trì chánh niệm, biết rõ ràng những gì
đang xảy ra trong giờ phút hiện tại.
Thiền
sư Suzuki trong quyển Thiền Tâm, Sơ Tâm có viết:
Khi
ngồi Thiền, anh đừng cố gắng ngăn chận sự suy nghĩ của
mình. Hãy để tự nó chấm dứt. Nếu có một tư tưởng nào
xuất hiện, hãy để nó đến rồi để nó đi. Chúng chẳng
ở lâu đâu. Còn khi anh dụng công ngăn chặn nó, có nghĩa
là anh bị nó làm khó chịu. Ðừng bao giờ để chuyện gì
làm cho anh phải bực mình. Ðiều mà anh tưởng rằng đến
từ bên ngoài, thật ra chính là những đợt sóng trong tâm
anh, và nếu anh không khó chịu vì những đợt sóng, chúng
sẽ dần dần trở nên yên tĩnh hơn... Những cảm xúc đến,
tư tưởng, hình ảnh phát lên đều là những đợt sóng trong
tâm. Chẳng có gì là ở ngoài tâm anh đâu... Nếu anh để
cho tâm anh được tự nhiên, nó sẽ trở nên tĩnh lặng. Tâm
này ta gọi là Chân tâm.
Hãy
để mọi việc xảy ra một cách tự nhiên. Hãy để những
hình ảnh, tư tưởng, cảm giác sinh ra và diệt đi mà không
khó chịu, phản ứng, phê phán hay ôm giữ. Trở thành một
với chân tâm, quán sát một cách thật cẩn thận và tinh tế
những đợt sóng đến và đi. Thái độ này sẽ đem lại cho
tâm ta một sự quân bình và tĩnh lặng vô cùng nhanh chóng.
Ðừng bao giờ xao lãng sự tập trung của mình. Giữ tâm chánh
niệm luôn luôn, từng giây phút một, về mọi chuyện đang
xảy ra, dù nó có là sự phồng xẹp ở bụng, hợi thở ra
vào ở mũi, cảm giác hay tư tưởng. Lúc nào cũng giữ chánh
niệm, tập trung nơi đối tượng với một tâm quân bình và
thoải mái.
Bài
Đọc Thêm:
Giới
Thiệu về Thiền Vipassana
Thực
tập Thiền Minh Sát
Những
Bài Giảng Tóm Tắt của Khóa Thiền Minh Sát Mười Ngày
Bốn
Sự Thật Nhiệm Mầu, Joseph Goldstein-Nguyễn Duy Nhiên dịch
Tứ
Như ý Túc, Joseph Goldstein-Nguyễn Duy Nhiên dịch
